Bí mật một xác ướp

Xác chết không có đoạn xương nào bị vỡ, phần hộp sọ không sứt mẻ và có một hàm răng đầy đủ. Không có bằng chứng về sự thiếu hụt vitamin hay chấn thương trước đây. Dưới máy chụp cắt lớp CT, một cuộc đời trước khi ướp xác đã được tái hiện.

Khi Demetrios, một xác ướp Ai Cập 2.000 năm tuổi thuộc về Bảo tàng Brooklyn, được đặt trên chiếc bàn của một máy chụp cắt lớp 64 mảnh, rất nhiều các nhà tổ chức triển lãm, các nhà bảo tồn và các chuyên gia y học đều chăm chú theo dõi, mắt dán vào hình ảnh trước mặt. "Trạng thái bình thường của xác chết thật đáng ngạc nhiên", tiến sĩ Boxt Lawrence, giám đốc trung tâm chụp cắt lớp MRI và CT tại bệnh viện Đại học North Shore, nói. Ông đã xem xét kỹ các hình ảnh trên một dãy màn hình máy tính. "Có thể ông ta đã có một cái chết yên bình và tự nhiên".

Mặc dù người ta đã dùng máy chụp cắt lớp để nghiên cứu các xác ướp từ hơn 20 năm nay, nhưng đây là lần đầu tiên Bảo tàng Brooklyn và bệnh viện North Shore thực hiện việc này. Mục đích của họ là nhằm tìm hiểu xem Demetrios là ai, làm sao ông ta chết và di hài đã được ướp của ông ta có thể nói cho họ điều gì về các tập tục tang lễ của người Ai Cập.

Các phương pháp chụp cộng hưởng từ và chụp cắt lớp (MRI and CT scans) đang giúp tiết lộ những bí ẩn của một xác ướp Ai Cập đã 2.000 tuổi thuộc về Bảo tàng Brooklyn (Ảnh: Nytimes)

Bí mật dưới tấm vải liệm

Tiến sĩ Boxt - nhà nghiên cứu về X quang - đưa ra một giả thuyết: đây không phải là xương của một người đàn ông 89 tuổi, như một số người đã suy luận từ con số được vẽ bên cạnh tên của Demetrios trên tấm vải liệm đỏ kiểu cổ dùng để bọc thân thể của ông ta. Chắc chắn ông ta trẻ hơn nhiều, ít ra là 50 tuổi khi chết.

Liệu có thể xác chết đã bị hoán đổi không, như thỉnh thoảng vẫn xảy ra thời Ai Cập cổ đại? "Bây giờ không ai có thể chắc chắn", ý kiến của Bleiberg Edward, nhà tổ chức gian trưng bày về Ai Cập, Trung Đông cổ điển và cổ đại của Bảo tàng Brooklyn. Nhưng ông lưu ý rằng, bức chân dung với nhiều nét vẽ phức tạp được tìm thấy phía trên đầu của Demetrios cho thấy một người đàn ông tuổi trung niên, không phải một người già.

Các kỹ thuật viên đặt xác ướp Demetrios lên một chiếc giường làm thủ thuật (Ảnh: Nytimes)

Bảo tàng Brooklyn đã mua xác ướp và bức chân dung vào năm 1911, sau một cuộc thám hiểm khảo cổ mà bảo tàng này bảo trợ về tài chính ở Hawara, Ai Cập. Đã hàng chục năm nay, bức chân dung được trưng bày ở các bảo tàng trên khắp thế giới. Nhưng bản thân bộ xác ướp mặc áo liệm đỏ - một màu đỏ khác thường trên vải lanh - thì vẫn chưa bao giờ rời phòng bảo tồn của Bảo tàng Brooklyn cho đến nay.

"Chúng tôi không muốn chỉ trưng bày bức chân dung mà muốn đặt nó trở lại như lúc ban đầu", ông Bleiberg nói. Vì thế những người phụ trách bảo tàng đã quyết định hợp nhất xác ướp và bức chân dung trong một kế hoạch triển lãm. Vậy là, vào một buổi chiều, Demetrios được gói cẩn thận và niêm phong trong một cái hộp bìa cứng màu trắng không có axit có dán nhãn "Dễ vỡ" và một mũi tên chỉ lên trên sao cho cơ thể xác ướp ở trạng thái nằm ngửa. Được đẩy ra ngoài phòng bảo tồn trên một chiếc băng ca, xác ướp được đưa lên một chiếc xe tải để đi 19 dặm tới Bệnh viện Đại học North Shore.

Mặc dù phương pháp chụp cắt lớp đã được áp dụng cho các xác ướp từ hơn 20 năm nay, đây là lần đầu tiên Bảo tàng Brooklyn và Bệnh viện Đại học North Shore thực hiện việc này (Ảnh: Nytimes)

"Phanh thây" xác ướp

Việc khảo sát cơ thể xác ướp bằng một chiếc máy chụp cắt lớp giá tới 1,7 triệu USD của Bệnh viện North Shore "giống như là cầm một ổ bánh mì và cắt nó thành nhiều lát", tiến sĩ Boxt mô tả những ấn tượng của ông, khi mỗi lát như vậy được phóng đại trên các màn hình máy tính.

Các nhà tổ chức và nhà bảo tồn của Bảo tàng Brooklyn đặc biệt tò mò muốn biết, liệu loài cò lớn Ibis (cò quăm), một loài chim thần thánh đối với những người Ai Cập, có được phát hiện trong xác ướp không. Bảo tàng J. Paul Getty ở Los Angeles mới đây đã phát hiện thấy vết tích của một con chim như vậy được quấn bên trong một xác ướp mặc áo liệm đỏ của họ - một trong 10 xác ướp như thế trên thế giới - và họ tìm kiếm điều tương tự.

Con cò trong xác ướp của Bảo tàng Getty cũng được ướp xác - có lẽ như một vật hiến tế tới chúa trời Toth, người mà có cái đầu chính là loài cò này - trước khi nó được nhét vào trong xác ướp của người (Nguyên nhân cái chết của xác ướp Getty cũng không được biết. Theo ước đoán, xác ướp này mới chỉ khoảng 19 tuổi). Không tìm thấy con cò nào trong xác Demetrios.

Bảo tàng Brooklyn đã mua xác ướp này sau một cuộc khảo cổ mà bảo tàng chính là người bảo trợ về tài chính ở Hawara, Ai Cập (Ảnh: Nytimes)

Một câu hỏi khác đối với Bảo tàng Brooklyn là, liệu cơ thể xác ướp có phải đã được đặt ra ngoài, trên một tấm ván gỗ trước khi nó được cuộn lại không, giống như nhiều xác khác đã biết. Kết quả chụp cắt lớp cho thấy, Demetrios quả thực đã được đặt trên một tấm ván ướp. Ông Bleiberg nói rằng, loại gỗ đó có thể là cây thông tuyết được nhập khẩu từ Li-băng.

Tiến sĩ Boxt cũng phát hiện một khối nhỏ trong khoang bụng của xác ướp có kích thước khoảng 3cm. Mọi người cho rằng đó là một con bọ hung. Ông Bleiberg nói: "Đó có thể là bằng chứng về phong tục của người Ai Cập cổ khi đặt một con bọ hung trên trái tim với một câu chỉ dẫn nhằm hướng dẫn trái tim không làm một nhân chứng thù địch khi anh ta bị xét xử ở thế giới bên kia".

Một điều khác thường nữa là không tìm thấy trái tim của xác ướp. Mặc dù người Ai Cập cổ đại thường bỏ đi hầu hết các bộ phận mềm trước khi ướp xác, họ thường để lại trái tim. "Trái tim sẽ là một nhân chứng tích cực ở phiên toà của mỗi người", ông Bleiberg nói, "Tôi không biết tại sao trái tim lại không ở đó".

Xác ướp được đưa ra nghiên cứu bằng chiếc máy chụp cắt lớp đắt tiền, trị giá tới 1,7 triệu USD, của Bệnh viện Đại học North Shore (Ảnh: Nytimes)

Một vài tuần trước khi diễn ra buổi chụp cắt lớp, tiến sĩ Walton của Bảo tàng Getty đã lấy một mảnh nhỏ xíu của tấm vải liệm xác ướp để làm thí nghiệm carbon 14, một quá trình nhằm tính toán ra khoảng thời gian sản xuất ra tấm vải. Sử dụng một quang phổ kế X quang, ông cũng phân tích cấu tạo hoá học của loại bột màu đỏ được sử dụng trong vải liệm của Demetrios. Tất cả các xác ướp vải liệm đỏ được cho là những người thuộc tầng lớp cao của Ai Cập. "Những người thuộc tầng lớp cao đều có những bức chân dung được vẽ rất cẩn thận và dùng loại bột màu không phổ biến", tiến sĩ Walton nói. Chân dung của Demetrios được trang trí bằng một vương miện vàng, hiện đã mờ.

Thậm chí xương của ông cũng cho thấy địa vị của ông. "Ông ấy hoặc là có một cuộc sống dễ chịu, hoặc là không phải mang vác nhiều. Chắc chắn ông ấy không phải nhấc vật gì nặng trong suốt cuộc đời mình".

Dưới máy chụp cắt lớp CT, một cuộc đời trước khi ướp xác đã được tái hiện (Ảnh: Nytimes)

Ngân Giang