Cảnh giác nếu trẻ tăng cân bất thường

Các bà mẹ có con đi nhà trẻ, mẫu giáo nếu thấy con tăng cân bất thường, da dẻ hồng hào căng bóng, bụng to nhưng chân tay bé, nên nghi ngờ có sự lạm dụng corticoid. Đây là điều đã xảy ra ở trường mẫu giáo Thanh Nguyên (Bình Thuận).

(Ảnh: childrens)

Bác sĩ Phan Văn Nghiệm, Trưởng phòng nghiệp vụ Sở Y tế TP HCM, cho biết, dexamethasone, loại thuốc mà trường Thanh Nguyên cho vào thức ăn của các cháu, thực chất là thuốc corticoid, có tác dụng kháng viêm, chống dị ứng và ức chế miễn dịch. Corticoid được dùng để điều trị một số bệnh lý như: dị ứng (mề đay, phù do dị ứng); bệnh ngoài da (chàm, vẩy nến, viêm da dị ứng); hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh khớp, thận, mắt, ung thư...

Bình thường, cơ thể người tự sản xuất ra corticoid. Đây là một hoóc môn do hai tuyến thượng thận bài tiết vào trong máu, giúp cơ thể chống lại những tình huống nguy kịch như đau đớn, nhiễm trùng. Việc sử dụng phải có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Những người dùng corticoid lâu dài có thể bị suy tuyến thượng thận, dẫn đến mệt mỏi, nôn ói, nặng hơn nữa có thể gây huyết áp thấp.

Tăng cân cũng là tác dụng phụ thường gặp do thuốc gây giữ muối, giữ nước. Cơ thể bệnh nhân mập ra, bụng to, chân tay teo lại, da mỏng dễ bầm máu, có khi nứt da bụng. Thuốc cũng gây tăng huyết áp, tiểu đường, loét dạ dày tá tràng, dễ nhiễm trùng do sức đề kháng giảm, loãng xương; nổi mụn trứng cá, rậm lông, teo cơ, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp. Thuốc có khi gây chứng tâm thần kinh như mất ngủ, nóng nảy, kém chú ý, cơn hưng phấn hay trầm cảm. Corticoid cũng làm trẻ chậm phát triển chiều cao.

Dấu hiệu lạm dụng corticoid ở trẻ

Bác sĩ Nguyễn Công Viên, Trưởng khoa Khám trẻ em lành mạnh Bệnh viện Nhi Đồng 2, cho biết, cha mẹ có thể nghi ngờ con em mình có bị lạm dụng corticoid qua một số biểu hiện: mặt trẻ phính lên, da căng bóng đỏ hồng, no tròn như mặt trăng. Người không biết cứ tưởng là bé rất khỏe mạnh, “tốt tướng” nên da dẻ mới hồng hào, căng bóng. Tuy nhiên, nếu để ý sẽ thấy cơ thể trẻ phát triển không tương xứng, tuy mặt to ra, thân người to nhưng tay chân lại nhỏ lại, khẳng khiu.

Dấu hiệu khác dễ nhận biết là trẻ tăng cân nhanh đột ngột; trẻ ăn nhiều, đòi ăn liên tục một cách bất thường. Ngoài ra, nếu để ý kỹ sẽ thấy lông măng trên da trẻ mọc nhiều hơn, có trẻ còn nổi mụn trứng cá... Nếu đi khám, sẽ thấy trẻ chậm phát triển chiều cao so với tuổi, cân nặng tăng nhưng chiều cao đứng lại, xương không hấp thu được canxi nên có hiện tượng rỗ xương (xương bị xốp). Về lâu dài trẻ, có thể bị tăng huyết áp do corticoid giữ muối trong người.

Theo bác sĩ Nguyễn Công Viên, thuốc corticoid có tác dụng làm giảm rất nhanh các triệu chứng bệnh, do đó người ta hay lạm dụng corticoid để điều trị. Vì vậy, người dân cần hết sức lưu ý việc dùng thuốc này phải có chỉ định, theo dõi và hướng dẫn của bác sĩ. Khi phải uống thuốc này lâu dài, phải được bác sĩ theo dõi sát để kịp thời xử trí các tác dụng phụ có hại.

Bác sĩ Phan Văn Nghiệm cho biết, nhiều năm qua tại TP HCM, hai ngành y tế, giáo dục cũng thường xuyên kiểm tra vấn đề nuôi dưỡng và chăm sóc sức khỏe cho các cháu, nhất là lứa tuổi nhà trẻ, mẫu giáo. Về vấn đề sử dụng thuốc, dù là thuốc kháng sinh, thuốc ho hay thuốc bổ cũng phải có chỉ định của bác sĩ để đảm bảo tính an toàn và hợp lý. 

Trước đây có thời gian báo chí nói nhiều về việc lạm dụng thuốc corticoid trong việc điều trị bệnh cho người lớn cũng như dùng làm tăng cân cho trẻ ở một vài phòng mạch, ngành y tế đã kiểm tra trên toàn địa bàn. Tuy nhiên, việc kiểm tra chỉ mới đạt khoảng 40% số phòng mạch được cấp phép hằng năm và tỷ lệ phát hiện sai phạm còn rất ít.

Theo bác sĩ Nghiệm, hiện ở TP HCM chưa phát hiện hiện tượng giống như ở Bình Thuận. Tuy nhiên, để phòng ngừa, ngành y tế sẽ rà soát lại và thông báo đến các trường, yêu cầu hết sức cảnh giác vấn đề này.