Đã dự báo được sét trước nửa giờ

Ngay khi lại vừa xảy ra vụ sét đánh chết bốn người ở tỉnh Thái Bình đầu tháng 7, các chuyên gia về giông sét tại Viện Vật lý Địa cầu (Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam) khẳng định, hoàn toàn có thể tránh được thiệt hại về người do sét đánh bằng các biện pháp tối thiểu.

Thiếu thông tin và chủ quan

TS Nguyễn Xuân Anh - Trưởng phòng Vật lý Khí quyển (Viện Vật lý Địa cầu, Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam) - cho biết: Mùa giông năm nay không có gì bất thường, nhưng số người bị sét đánh tăng so cùng kỳ nhiều năm.

Có ba nguyên nhân. Thứ nhất, do những đợt nắng gay gắt liên tiếp đầu mùa dẫn đến những đợt giông sét cũng nhiều và mạnh hơn. Thứ hai, do dân thiếu thông tin. Trong khi các trường hợp chết do sét đánh xảy ra chủ yếu ở nông thôn, khi bà con đang làm việc ngoài đồng hoặc đi trên đê, đi ở nơi vắng vẻ thì phương thức tuyên truyền chống giông sét ở tuyến huyện thị chỉ là tờ rơi, thiếu cập nhật.

Thứ ba, người dân vẫn chủ quan, không nắm được kiến thức cơ bản, đơn giản nhất về chống sét. Được biết, nhiều người vẫn trú dưới gốc cây khi có mưa, sấm sét dù điều này đã được đưa vào quy phạm phòng chống sét từ lâu. “Cứ 100 người trú dưới gốc cây khi giông sét, 30 người bị sét đánh chết” - TS Anh nói.

Trước câu hỏi: “Tại sao ông lại khẳng định hoạt động giông sét năm nay không có gì bất thường”?, TS Anh cho biết: “Giông sét ở Việt Nam hoạt động rất mạnh. Mỗi năm có từ 80– 100 ngày giông. Tần số hoạt động của giông sét mỗi năm là rất khác nhau. Có thể năm này ít đi, năm kia nhiều lên so với mức trung bình hàng năm là điều hoàn toàn bình thường ở bất kỳ địa phương nào trên cả nước. Các nhà khoa học nhận định những năm mặt trời hoạt động mạnh hơn sẽ nhiều giông sét hơn”.

Hoàn toàn có thể phòng tránh

Khi có giông sét tuyệt đối không trú dưới gốc cây, tại nơi vắng vẻ không có chỗ trú, cách tốt nhất là chọn một nơi bằng phẳng, khô ráo hoặc ít lầy lội nhất để đứng. Không nên đi thành đám đông mà nên tản ra mỗi người một nơi.

Đối với bà con nông thôn, trước khi ra đồng nên lưu ý các thông tin dự báo giông sét và để ý tìm nơi gần nhất ngoài đồng có thể chạy tới trú khi có giông sét.

Hiện có nhiều phương tiện phòng chống sét hiện đại. Tuy nhiên, với khu dân cư, cột thu lôi vẫn được coi là phương pháp truyền thống rẻ tiền, hiệu quả.

- Có các thiết bị nào định vị giông sét của nước ta hiện nay, thưa ông?

- Chúng ta có hệ thống định vị giông sét gồm 8 trạm nằm rải rác khắp cả nước. Chúng tôi sắp đầu tư 1 triệu USD để nâng cấp hệ thống này. Tiến tới số hóa để truyền trực tuyến các dữ liệu từ hiện trường về trung tâm. Nhờ đó dân có thể xem trực tiếp qua mạng internet nơi nào đang có giông sét, thông qua website www.thunderstorm.org.vn. Thông tin này rất cần cho ngành hàng không, điện lực, khu dân cư hiện đang rất thiếu thông tin về giông sét.

- Có cải tiến gì trong việc cảnh báo giông sét sớm và cải thiện hình thức cảnh báo giông sét cho nhân dân, đặc biệt là bà con nông thôn chưa, thưa ông?

Chúng tôi đang xin dự án của Bộ Khoa học - Công nghệ để hoàn thiện hệ thống định vị phóng điện và cảnh báo giông sét sớm ở Việt Nam. Dự án xuất phát từ nghiên cứu của Viện Vật lý Địa cầu từ 2002. Chúng tôi đã tự chế tạo được các thiết bị cảnh báo giông sét sớm ở Việt Nam, hiệu quả không thua gì các thiết bị tương tự của thế giới.

Những thiết bị này đã được thử nghiệm trong hai năm (2001 – 2004) cho kết quả tốt. Sau khi xin được dự án, chúng tôi sẽ cho triển khai nhân rộng ở Đồng bằng sông Cửu Long (các khu du lịch, bãi biển); Hà Nội (Phú Thụy, Gia Lâm).

Cụ thể sẽ đặt 1 – 2 trạm cảnh báo giông sét ở hai địa phương nói trên. Các trạm này sẽ tự động đánh giá các thông số về hoạt động giông sét và tùy thuộc vào đặc điểm hoạt động giông sét ở từng khu vực, địa hình từng khu vực mà mỗi trạm chạy theo một chương trình riêng.

Thời gian cảnh báo từ 30- 60 phút, trong vòng bán kính từ 10 - 50 km. Các nước tiên tiến trên thế giới cũng chỉ dự báo được sét sớm trước 30 phút.

Hàng không Việt Nam đang có kế hoạch đặt hàng với Viện Vật lý Địa cầu để lắp đặt thiết bị này ở sân bay. Chúng tôi cũng sẵn sàng hợp tác với bất cứ địa phương nào có nhu cầu.

- Xin cảm ơn ông.

Các vụ sét đánh chết người trong vài ngày đầu mùa mưa giông 2006: Khoảng 12 giờ ngày 26-3, mưa giông kèm sét đánh chết hai anh em ruột người Cơ tu đang tỉa lúa trên rẫy, tại địa bàn thôn A Dinh 2 (thị trấn P’Rao, Đông Giang, Quảng Nam). Khoảng 18 giờ ngày 9-6, sét đánh chết năm người ở bốn xã thuộc huyện Ân Thi (Hưng Yên). Nạn nhân là ba trẻ em, hai phụ nữ đi chăn bò và gặt lúa. Cũng khoảng giờ này cùng ngày, sét đánh chết hai bà cháu đang gặt lúa ở cánh đồng Trong Chuôm (thôn Yên Ngô, An Bình, Thuận Thành, Bắc Ninh). Trước đó, khoảng 16 giờ cùng ngày, sét đánh chết một khách du lịch Thùy Vân (TP Vũng Tàu). Lúc 7 giờ 20 sáng mùng 1-7, tại cánh đồng hai xã Hồng Minh và Minh Hóa (Hưng Hà, Thái Bình), sét đánh chết hai người và làm bị thương năm người đều đang làm đồng. Hồi 7 giờ 45 sáng 2-7, mưa kèm sấm sét đánh chết hai người và làm bị thương ba người cánh đồng thôn Văn (xã Song Lãng, Vũ Thư, Thái Bình).