Một người phụ nữ lớn tuổi người Ecuador mới đây đã trở thành tâm điểm của truyền thông quốc tế sau khi bất ngờ tỉnh lại trong tang lễ của chính mình.
Bà Bella Montoya, 76 tuổi, sống ở thành phố Babahoyo, thủ phủ của tỉnh Los Ríos được tuyên bố là đã chết vào trưa ngày 9/6. Trước đó vào lúc 9 giờ sáng, bà được đưa vào bệnh viện Martín Icaza trong tình trạng tăng huyết áp, bệnh tim trở nặng và biến chứng đột quỵ.
Các bác sĩ đã thực hiện toàn bộ quy trình hồi sức nhưng không thể ngăn quá trình ngừng tim, tuần hoàn và hô hấp cho bệnh nhân. Sau khi kiểm tra không còn dấu hiệu của sự sống, bà Bella được xác nhận đã qua đời.
Thi thể của bà được chuyển tới một nhà xác và bảo quản trong một chiếc quan tài từ 14 giờ cho tới 18 giờ cùng ngày. Thế nhưng khi con trai bà Bella, Gilbert Barbera, tới để thực hiện thủ tục an táng cho mẹ mình, anh nói mình bất ngờ nghe thấy tiếng đập trong quan tài.
Gilbert ngay lập tức mở nó ra và phát hiện bà Bella vẫn còn sống. Một video được lan truyền khắp Twitter cho thấy điều gì xảy ra tiếp theo:
Bà Bella Montoya, 76 tuổi, sống ở thành phố Babahoyo, Ecuador tỉnh dậy sau khi được cho là đã chết vào ngày 9/6.
Cùng với một nhân viên nhà tang lễ, Gilbert nghiêng người bà Bella giúp bà có thể thở, trong khi những người khác gọi đội cứu hộ tới. Họ đưa bà Balla lên cáng, ra xe cứu thương để trở lại bệnh viện Martín Icaza.
Các bác sĩ đã đặt nội khí quản cho bà ấy và đưa bà vào phòng chăm sóc đặc biệt (ICU). Cùng khoảng thời gian đó, Gilbert tới văn phòng Cục Đăng ký Dân sự để hủy giấy chứng tử cho mẹ mình.
Bệnh viện Martín Icaza, nơi các bác sĩ trước đó xác nhận bà Bella đã chết cũng bị thanh tra đặc biệt bởi một ủy ban từ Bộ Y tế Ecuador. Nhưng đúng một tuần sau khi nằm trong ICU, bà Bella một lần nữa được các bác sĩ tại bệnh viện Martín Icaza xác nhận là đã tử vong vào ngày 16/6. Nguyên nhân ghi trong hồ sơ là do tai biến mạch máu não, thiếu máu cục bộ.
"Lần này mẹ tôi đã thực sự qua đời", Gilbert nói sau một ngày nhận được quyết định hủy giấy chứng tử cho bà Bella. Điều đó có nghĩa là anh sẽ lại phải quay lại văn phòng để xin giấy chứng tử cho mẹ mình lần nữa.
Những người chết "sống lại"
Vụ việc hi hữu xảy ra ở Ecuador chỉ là một trong số nhiều câu chuyện kỳ lạ về người chết "sống lại" được ghi nhận liên tục trong những năm gần đây.
Chẳng hạn, vào tháng 2 năm nay, một bà lão 82 tuổi sống ở thành phố New York cũng bất ngờ tỉnh dậy trong nhà tang lễ, sau gần 3 tiếng đồng hồ được cho là đã chết. Tháng 12 năm ngoái, tại một bệnh viện dưỡng lão ở Mỹ, một phụ nữ trung niên cũng được phát hiện còn sống và thở hổn hển trong túi đựng thi thể ở một nhà tế bần.
Trước đó 2 tiếng rưỡi đồng hồ, một y tá xác định người phụ nữ này đã chết thông qua bài kiểm tra đồng tử giãn, không có phản xạ thở và mạch đập.
Năm 2021, một người đàn ông 40 tuổi ở Ấn Độ gặp tai nạn xe máy cũng bị xác nhận là đã chết trong một tài liệu khám nghiệm tử thi có chữ ký của cả gia đình nộp cho cảnh sát.
Người đàn ông sau đó được đưa vào nhà xác và bảo quản lạnh trong 7 tiếng đồng hồ, trước khi chị dâu của ông ấy tới nhìn mặt em rể lần cuối và bất ngờ thấy thi thể cử động.
Anh ấy ngay lập tức được ủ ấm rồi chuyển ra xe cấp cứu để đưa tới một trung tâm y tế gần đó. Người đàn ông sau đó được xác nhận đã qua cơn nguy kịch.
Vụ việc hi hữu xảy ra ở Ecuador chỉ là một trong số nhiều câu chuyện kỳ lạ về người chết "sống lại".
Không chỉ được ghi nhận phổ biến ở thời hiện đại, hiện tượng người chết sống lại cũng từng xuất hiện nhiều trong lịch sử, đặc biệt là vào thế kỷ 18. Đó là thời kỳ dịch tả hoành hành, vì có quá nhiều nạn nhân và các bác sĩ sợ việc tiếp xúc lâu với họ gây ra nguy cơ lây lan dịch bệnh, việc kiểm tra các xác chết được tiến hành rất sơ sài.
Kết quả là đã có những người bị đem đi chôn sống. Họ sau đó được phát hiện đã tỉnh lại dưới hầm mộ, có râu tóc dài ra, với hai tay giơ lên và lòng bàn tay hướng lên trên.
Tác giả Christine Quigley tường thuật lại trong cuốn sách The Corpse: A History rằng vào đầu những năm 1900, mỗi tuần đều có một người bị chôn sống được phát hiện.
Năm 1905, nhà cải cách người Anh William Tebb đã thu thập bằng chứng về 219 vụ việc trong đó nạn nhân suýt bị chôn sống, 149 trường hợp đã bị chôn sống thật và 10 trường hợp các bác sĩ mổ thi thể của người sống vì họ nghĩ bệnh nhân đã chết.
Cá biệt, Tebb phát hiện 2 trường hợp "người chết" thức dậy ngay giữa lúc việc ướp xác họ đang được tiến hành.
Lý giải của khoa học: Tại sao điều đó lại xảy ra?
Stephen Hughes, giáo sư y khoa tại Đại học Anglia Ruskin, Anh Quốc cho biết quy trình kiểm tra tử vong ngày nay chỉ bao gồm bài kiểm tra đồng tử, phản xạ thở và mạch đập. "Thật không may, đã có những trường hợp cái chết được xác nhận bởi quy trình này, nhưng bệnh nhân lại có dấu hiệu sự sống trở lại sau đó", giáo sư Hughes nói.
Có một lời giải thích khoa học cho hiện tượng này, được gọi là "Hội chứng Lazarus" – lấy cảm hứng từ một nhân vật trong Kinh Thánh.
Kinh Tân Ước chép lại rằng Chúa Jesus có một môn đệ tên là Lazarus sống ở thị trấn Bethany gần Jerusalem. Một ngày nọ, Lazarus bị ốm nặng, hai em em gái của chàng là Mary và Martha đã đi tìm Chúa Jesus với hi vọng Ngài sẽ chữa trị được cho anh trai mình.
Nhưng khi Jesus tới được nơi, Lazarus đã chết được 4 ngày và người ta đã mai táng anh bên dưới một ngôi mộ. Jesus sau đó yêu cầu dân làng rời tảng đá khỏi ngôi mộ để ông làm Lazarus sống lại.
"Ta là sự tái sinh, là sự sống: Ai tin ta, dầu đã chết, cũng sẽ được sống; còn ai vẫn đang sống và tin ta, người đó sẽ không bao giờ chết", Jesus nói.
Một bức tranh tái hiện câu chuyện Chúa Jesus hồi sinh Lazarus.
Mặc dù câu chuyện mang màu sắc huyền bí, Lazarus sau đó đã được các nhà khoa học lấy tên để đặt cho hiện tượng mà họ định nghĩa là "sự trở lại tự nhiên của nhịp tim bình thường sau những nỗ lực hồi sức tim phổi thất bại".
Lazarus cũng được dùng để chỉ sự hoạt động trở lại của trái tim sau khi bệnh nhân được tuyên bố là đã chết. Theo Cleveland Clinic, thứ tự cơ bản của một trường hợp Lazarus sẽ gồm 6 bước:
- 1. Bệnh nhân bị ngừng tim.
- 2. Các bác sĩ thực hiện hồi sức tim phổi CPR với hi vọng cứu sống bệnh nhân
- 3. Bác sĩ xác nhận CPR không hiệu quả và kết luận bệnh nhân đã chết.
- 4. Một bác sĩ khác kiểm tra lâm sàng thấy đồng tử giãn, không có mạch đập và phản xạ thở nên xác nhận bệnh nhân đã chết. Không có bất kỳ can thiệp y tế nào nữa được thực hiện kể từ giây phút đó.
- 5. Vài phút hoặc thậm chí nhiều tiếng đồng hồ sau, bệnh nhân tự nhiên có phản xạ thở và nhịp tim trở lại.
- 6. Các bác sĩ xác nhận chức năng tuần hoàn của bệnh nhân đã phục hồi. Bệnh nhân được chăm sóc tích cực.
Để tránh hội chứng Lazarus, các bác sĩ ngày nay được yêu cầu thực hiện hồi sức tim phổi (CPR) liên tục trong 20 phút bất chấp phản ứng của bệnh nhân. Họ cũng chỉ được thổi ngạt dưới 12 lần/phút. Và phải tiếp tục theo dõi nạn nhân ít nhất 10 phút sau CPR thất bại.
Đến nay, các nhà khoa học vẫn không chắc chắn về nguyên nhân của hội chứng Lazarus, nhưng họ có một giả thuyết gọi là "bẫy khí".
Đó là khi không khí được đẩy vào phổi quá nhanh trong quá trình hô hấp nhân tạo, bệnh nhân thậm chí còn không có thời gian để thở ra, dẫn tới việc không khí tích tụ, làm tăng áp suất bên trong lồng ngực.
"Bẫy khí" này cuối cùng đè nén tĩnh mạch ngực và tim, khiến máu không thể lưu thông, vô hình trung tiếp tục gây ngừng tuần hoàn.
Phải mất một thời gian, không khí bị mắc kẹt mới dần dần rời khỏi phổi, làm giảm áp suất trong lồng ngực. Cuối cùng, máu từ tĩnh mạch mới có thể chảy ngược về tim, sau đó được bơm đến các phần còn lại của cơ thể.
Lúc này, trái tim sẽ được khởi động trở lại và bệnh nhân dường như "sống lại" từ cái chết được xác định trước đó.
Hạ thân nhiệt và tác dụng phụ của một số loại thuốc có thể gây ra cái chết lâm sàng
Hội chứng Lazarus là một ví dụ điển hình của tình trạng chết lâm sàng, được định nghĩa là tình trạng không có mạch, không có nhịp tim và hơi thở. Trong khi đó, một định nghĩa về cái chết khác gọi là cái chết sinh học, khi não bộ bệnh nhân hoàn toàn ngừng hoạt động.
Một khi cái chết sinh học xảy ra, chúng ta hiện chưa có cách nào để đảo ngược nó, mặc dù các nhà khoa học đang cố gắng thử nghiệm nhiều phương pháp trên động vật với hi vọng cứu được những bộ não đã chết.
Đối với cái chết lâm sàng trên người, hi vọng nó có thể đảo ngược được vẫn tồn tại, đặc biệt là trong nhiều trường hợp nạn nhân bị hạ thân nhiệt. Hạ thân nhiệt có thể khiến nhịp tim và nhịp thở chậm lại, đến mức gần như không thể phát hiện được, nhưng sự thật là nạn nhân vẫn còn sống.
Năm 2013, một sản phụ ở Canada bị vỡ ối và sinh em bé ngay trên vỉa hè trong thời tiết lạnh cóng đã được xác nhận là sinh thai chết lưu, chỉ vì bác sĩ không thể bắt được mạch cho đứa trẻ.
Thế nhưng, hai giờ sau, đứa bé bắt đầu cử động và "sống lại".
Cụ Janina Kolkiewicz, 91 tuổi, người tỉnh dậy trong một kho lạnh ở Ba Lan vào năm 2014 vì bị tưởng nhầm là đã chết.
Năm 2014, một cụ bà 91 tuổi người đã bất ngờ tỉnh dậy trong một nhà xác ở Ba Lan. Cụ Janina Kolkiewicz trước đó được xác nhận là đã chết và được đưa vào một kho lạnh để bảo quản thi thể.
Sau 11 tiếng đồng hồ, một nhân viên nhà xác phát hiện chiếc túi đựng thi thể của cụ Kolkiewicz động đậy. Anh đã gọi cho gia đình và đội cứu hộ, những người sau đó đã sưởi ấm cho cụ Kolkiewicz bằng một bát súp, trà nóng và hai chiếc bánh kếp.
Các sự kiện tương tự đã được ghi nhận ở người được cho là đã chết cóng ngoài trời lại, bị chôn vùi trong một trận tuyết lở hoặc đơn giản là hạ thân nhiệt.
Khi tim, vì bất kỳ lý do gì, ngừng đập, các mô mà nó phục vụ sẽ bị thiếu cả oxy và glucose, đồng thời có thể tích tụ các chất thải độc hại. Điều này dần dần giết chết các tế bào. Khi đủ số người trong số họ chết, các cơ quan chính sẽ bị suy và toàn bộ cơ thể được cho là đã chết.
Các tế bào mỏng manh của não đặc biệt dễ bị thiếu oxy và chúng thường sẽ bắt đầu chết trong khoảng 4 đến 6 phút. Tuy nhiên, việc giảm nhiệt độ có thể kéo dài thời gian này đáng kể: cái lạnh làm giảm nhu cầu oxy và glucose của tế bào và chúng chuyển sang trạng thái ngủ đông.
Điều này tạo ra cái chết lâm sàng nhưng ngăn chặn cái chết sinh học xảy ra, cho đến khi bệnh nhân tỉnh lại.
Xanax, một loại thuốc an thần có thể gây ra cái chết giả.
Tác dụng phụ của một số loại thuốc là nguyên nhân tiếp theo có thể khiến người sống bị nhầm tưởng là đã chết. Điển hình là những bệnh nhân được cho dùng quá liều Diazepam (biệt dược của Valium) hoặc Alprazolam (biệt dược của Xanax).
Đây là những loại thuốc an thần được sử dụng nhằm bảo vệ não bộ khỏi hư hại và kết hợp gây mê trong những cuộc phẫu thuật lớn, đặc biệt là phẫu thuật tim mạch khi cần phải ngừng tuần hoàn cho bệnh nhân.
Trong điều kiện bình thường, dùng quá liều Valium hoặc Xana được cho là có thể dẫn tới hạ nhịp tim, suy giảm hô hấp và giảm khả năng phản ứng, dẫn tới hiện tượng chết lâm sàng.
Bởi thuốc an thần có tác dụng bảo vệ não, khi chúng được đào thải khỏi cơ thể, bệnh nhân sau đó vẫn có thể tỉnh lại từ trạng thái chết lâm sàng và khỏe mạnh bình thường.
Năm 2014, một thanh niên 24 tuổi ở Kenya tên là Paul Mutora cũng bị nhầm tưởng là đã chết sau khi các nhân viên y tế tiêm cho cậu một loại thuốc có tên là Atropine. Đây là một loại thuốc điều trị chất độc thần kinh, có tác dụng làm chậm nhịp tim.
Đó là nguyên nhân khiến Mutora bị tưởng nhầm là đã chết, trước khi anh này tỉnh dậy sau 15 tiếng đồng hồ nằm trong nhà xác và khiến các nhân viên tại đây có một phen hoảng loạn.
Catalepsy: Một hiện tượng kỳ lạ "sao chép" cái chết
Trở lại với trường hợp của bà Bella Montoya, 76 tuổi, ở Ecuador – người mới đây đã tỉnh dậy trong tang lễ của chính mình - truyền thông địa phương cho biết bà có thể đã mắc một tình trạng được gọi là Catalepsy, trong đó bệnh nhân bị mất ý thức và cảm giác cơ thể, đưa họ vào trạng thái cứng đờ, bất động – thường dễ bị nhầm với giai đoạn thứ ba của cái chết gọi là cương thi (Rigor mortis).
Theo thang đo pháp y, một cái chết thông thường trải qua 5 giai đoạn. Giai đoạn 1 (mờ giác mạc), xảy ra ngay lập tức. Giai đoạn 2 (tử thi xanh xao) xảy ra trong vòng 15-120 phút đầu tiên.
Giai đoạn 3 (cương thi) xảy ra bắt đầu từ tiếng thứ 2 và đạt đỉnh vào tiếng thứ 12, trong đó cơ bắp thi thể trở nên cứng ngắc, không thể cử động. Phải sau 36 tiếng đồng hồ, độ cứng này mới tan dần, thi thể chuyển sang giai đoạn 4 (đọng máu) khi máu lắng xuống phần dưới của thi thể rồi đến giai đoạn 5 (phân hủy).
Catalepsy, trong đó bệnh nhân bị mất ý thức và cảm giác cơ thể, đưa họ vào trạng thái cứng đờ, bất động – thường dễ bị nhầm với giai đoạn thứ ba của cái chết gọi là cương thi (Rigor mortis).
Trong tình trạng Catalepsy, các bệnh nhân có xu hướng sao chép sự co cứng của thi thể với triệu chứng cứng đờ cơ bắp, bất động và không phản ứng với kích thích bên ngoài. Ngay cả khi bác sĩ tác động lực vật lý mạnh như bấm vào nhân trung, họ cũng không phản ứng để tỉnh lại.
Hơi thở và nhịp tim của họ cũng chậm lại khiến những người rơi vào Catalepsy thường bị nhầm lẫn là đã chết.
Theo một nghiên cứu năm 2013, chứng Catalepsy là kết quả của việc tắc nghẽn một số thụ thể dopamin trong các mạch thần kinh liên quan đến hành vi vận động. Những người hay rơi vào tình trạng này nhất là bệnh nhân động kinh, Parkinson, tâm thần phân liệt.
Đặc biệt, người sử dụng ma túy và chất gây nghiện như ketamine, cocaine hoặc một số loại thuốc chống loạn thần cũng có thể rơi vào trạng thái này.
Hiện tại không có bất kỳ loại thuốc nào được cấp phép để điều trị Catalepsy, các bác sĩ chỉ có thể tác động vào căn bệnh gốc là nguyên gây ra nó, hoặc đơn giản là đợi cho tình trạng đó tự nhiên thuyên giảm.
Tóm lại, khoa học có rất nhiều giả thuyết giải thích hiện tượng người chết "sống lại" đang ngày càng xuất hiện nhiều trên tin tức truyền thông và mạng xã hội thời gian gần đây. Nhưng dù nguyên nhân là gì, lời giải thích cuối cùng vẫn là những bệnh nhân này chưa thực sự chết.
Hạ thân nhiệt, phản ứng cứng đờ catalepsy, một số loại biệt dược và đặc biệt là hội chứng Lazarus sau hồi sức tim phổi có thể gây ra những cái chết giả. Điều này nhắc nhở bác sĩ và các nhân viên y tế phải hết sức thận trọng trong việc xác nhận một bệnh nhân hay ai đó đã tử vong, nhằm tránh những sự việc đáng tiếc tương tự xảy ra trong tương lai.