Theo bài viết của các nhà khoa học trên Nature, các công cụ bằng đá rải rác trong đống xương hà mã cho thấy họ người đã đến quần đảo Philippines khoảng 709.000 năm trước.
Theo đội nghiên cứu, loài Homo (tên khoa học của Chi Người) Thời Đồ Đá đã vượt đại dương từ lục địa châu Á tới quần đảo Philippinse – có khả năng đi trên những cái cây bị bật gốc hoặc một loại tàu bè nào đó – có lẽ cũng đã di chuyển tới những hòn đảo xa hơn về phía nam. Bằng chứng về họ người cổ đại đã được tìm thấy trên một vài hòn đảo Indonesia, gồm di tích hóa thạch người trên đảo Flores và dụng cụ bằng đá cổ trên đảo Sulawesi.
Trên quần đảo này, người ta tìm thấy hơn 400 khúc xương động vật và 57 đồ tạo tác đá.
Nhưng các nhà nghiên cứu đã không tìm được bằng chứng đủ lâu đời về họ người trên quần đảo Philippines để hình dung được một hành trình như thế - cho đến tận bây giờ. Tại một địa điểm khai quật ở vùng đất kín phía bắc Kalinga ở quần đảo Philippines, người ta tìm thấy hơn 400 khúc xương động vật, gồm một bộ xương hà mã gần hoàn chỉnh, và 57 đồ tạo tác đá.
Theo nhà sinh vật khảo cổ học Thomas Ingicco đến từ Bảo tàng Lịch sử Tự Nhiên Quốc gia ở Paris và các đồng nghiệp, các vết chém và đập trên 13 khúc xương hà mã là kết quả của việc róc thịt và tủy. Những hóa thạch khác là của hươu nâu, cự đà, rùa nước ngọt và các sinh vật tuyệt chủng, trông giống voi gọi là Voi Răng Kiếm.
Các công cụ bằng đá (bên trái) đã tạo ra các vết róc thịt (hình mũi tên) trên một khúc xương hà mã (hình giữa và hình cận cảnh bên phải) khoảng 709.000 năm trước ở quần đảo Philippines - (Ảnh từ T. Ingicco).
Số liệu đo đạc sự mục nát và bồi tụ của các yếu tố phóng xạ trong đất Kalinga và một chiếc răng hà mã được khai quật chỉ ra rằng các hóa thạch có niên đại khoảng 709.000 năm, thêm bớt khoảng 68.000 năm.
Trước đây, bằng chứng sớm nhất về họ người ở quần đảo Philippines là một khúc xương ngón chân người khoảng 66.700 tuổi. Không rõ liệu người cổ đại mà đã vô ý quyên góp khúc xương ngón chân đó cho khoa học có phải là con cháu của những người đã giết hà mã 700.000 năm trước hay xuất thân từ một quần thể đã đến quần đảo Philippines sau đó.