Ngắm bầu trời đêm có lẽ là thói quen của rất nhiều người và từ xa xưa, đây là một cách hữu hiệu để giúp chúng ta thoát khỏi những áp lực và bộn bề trong cuộc sống.
Thế nhưng, nhìn vào bầu trời có phần "yên ả" này, không nhiều người biết rằng đang có gần 30.000 vật thể với kích thước to hơn một quả bóng mềm đang bay quanh Trái đất với tốc độ gấp 10 lần tốc độ của một viên đạn. Và chúng khá gần Trái đất, khi chỉ nằm trong bán kính vài trăm dặm.
Gần 70 năm kể từ khi vệ tinh Sputnik được phóng lên, giờ đây có hàng nghìn vật thể bay ở ngoài không gian. Chúng nhiều đến mức khiến nhiều chuyên gia cảm thấy lo lắng. Những nghiên cứu mới đây cho thấy cuộc chạy đua vào không gian đang thay đổi bầu khí quyển một cách rõ rệt. Điều này có thể tạo ra tác động tiêu cực tới tầng ozone và khí hậu trên Trái đất.
Troy Thornberry, nhà nghiên cứu tại Cơ quan Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia (NOAA), cho biết ông và các cộng sự của mình đã phát hiện ra vô số dấu vết không gian của con người ở tầng bình lưu (tầng thứ 2 của khí quyển). "Tầng bình lưu ngày càng trở nên chật chội. Chúng tôi đang xem xét điều đó, cũng như nghiên cứu kỹ lưỡng về lượng vật chất khổng lồ chúng ta đưa vào không gian".
Một nghiên cứu mới đây phát hiện ra 10% các hạt nằm tại thượng tầng khí quyển có chứa mảnh kim loại từ tên lửa hoặc vệ tinh. Giới chuyên gia cho rằng trong vài thập kỷ tới lượng rác thải vũ trụ do con người tạo ra sẽ ngang bằng với lượng rác thải vũ trụ tự nhiên.
Đồ họa về lượng rác vụ trụ quanh Trái đất qua các năm, chỉ tính các vật thể có đường kính 10cm trở lên.
Lượng rác vũ trụ được dự đoán sẽ còn tăng cao những năm tới trong bối cảnh cuộc đua không gian đang ngày một quyết liệt. Bill Weir - chuyên gia về môi trường đang làm việc tại CNN - đề cập đến sự điều chỉnh của hệ thống phóng từ tên lửa của SpaceX. Ông cho rằng thay đổi trên sẽ làm tăng thêm hàng tấn nhiên liệu hóa thạch trong mỗi lần phóng. Còn với các vệ tinh sẵn có, chúng cũng có thể tạo ra những "đám mây rác" khi rời quỹ đạo.
Theo Orbiting Now, có hơn 8.300 vệ tinh đang bay ngoài không gian. Đó tất nhiên chưa phải con số cuối cùng. Văn phòng Trách nhiệm giải trình Chính phủ của Mỹ dự đoán sẽ có khoảng 58.000 vệ tinh được đưa vào không gian trong vòng 6 năm tới. Một nghiên cứu khác thì đưa ra con số thấp hơn 20.000.
Nhưng ngay cả con số dự đoán thấp nhất cũng để lại những lo ngại. CNN mô tả khí quyển đang rơi vào cảnh đông đúc đến mức "không thể tưởng tượng nổi kể từ khi Neil Armstrong lần đầu đặt chân lên Mặt trăng".
Năm 1972, tàu Apollo 17 đã chụp được bức ảnh "Blue Marble" nổi tiếng. Tác phẩm được cho đã truyền cảm hứng cho Ngày Trái đất sau này. Tuy nhiên thời điểm đó, không nhiều người để ý đến lượng rác vũ trụ bị tạo ra trong quá trình chụp bức ảnh này. Theo chuyên gia Bill Weir, nhận thức của con người về rác vũ trụ chỉ dần thay đổi sau khi nhà khoa học NASA Donald Kessler công bố những nghiên cứu của mình vào năm 1979.
Bức ảnh "Blue Marble" nổi tiếng.
Cũng từ đó, thuật ngữ "Hội chứng Kessler" ra đời và được biết đến rộng rãi. Nếu những ai đã xem bộ phim "Gravity" (2013) - tác phẩm đã giành được 7 giải Oscar - chắc chắn sẽ biết tới cụm từ trên.
"Hội chứng Kessler" dự báo một tương lai đáng lo ngại rằng rác vũ trụ xuất hiện quá nhiều có thể làm việc phóng vệ tinh trở nên bất khả thi. Tình trạng rác vũ trụ rơi xuống Trái đất cũng sẽ ngày một nhiều hơn. Năm 2022, một mảnh vỡ từ tàu vũ trụ từng rơi trúng một trang trại tại Úc.
CNN cho rằng ở quỹ đạo 2.000 km xung quanh Trái đất, các vật thể có thể va chạm với tốc độ khoảng 23.000 dặm/giờ. Điều này đồng nghĩa ngay cả một mảnh vụn nhỏ nhất cũng có thể làm nứt cửa sổ của Trạm Vũ trụ Quốc tế.
Ước tính có khoảng 100 triệu mảnh vụn vũ trụ với kích thước bằng đầu bút chì do con người tạo ra đang bay lượn ngoài không gian. "Chúng tạo ra rủi ro lớn cho ngành công nghiệp không gian", CNN nhận định.
Rác vụ trụ đang là vấn đề ngày một lớn. (Ảnh: Adobe Stock).
Ron Lopez, hiện là Chủ tịch một chi nhánh của Astroscale - công ty Nhật Bản hoạt động trong lĩnh vực loại bỏ rác không gian, thừa nhận việc loại bỏ chúng là nhiệm vụ cấp thiết vào lúc này.
"Mười năm trước, nhiều người cho rằng người sáng lập công ty chúng tôi có vấn đề. Giờ thì sao, bạn không thể đến một hội nghị không gian nào mà họ không đề cập đến rác vũ trụ", Lopez cho hay.
Anh cũng cho rằng việc dọn dẹp rác vũ trụ sẽ ngày càng được quan tâm trong tương lai. Viễn cảnh tạo ra những "chiếc xe thu gom rác" hay "trung tâm tái chế" ngoài không gian là điều vẫn còn rất xa vời. Tuy nhiên, việc dùng một vệ tinh có trang bị "máy hút khổng lồ" để bắt mục tiêu xác định nào đó đã được công ty của Lopez thực hiện thành công.
Nhưng những nỗ lực như thế mới chỉ giải quyết được một phần rất nhỏ lượng rác thải đang ngày một nhiều ở ngoài không gian.