Với tiêu chí nâng cao độ tin cậy cung cấp điện, đảm bảo cung cấp điện liên tục, giảm thiểu tối đa thời gian mất điện cho khách hàng trong sinh hoạt, sản xuất và kinh doanh (đảm bảo các chỉ số SAIDI, SAIFI, MAIFI), EVN đã áp dụng phương pháp vệ sinh cách điện của lưới điện đang vận hành bằng nước áp lực cao (vệ sinh hotline đường dây).
Vệ sinh hotline là vệ sinh cách điện của đường dây, cách điện của các thiết bị ngoài trời trong trạm biến áp khi thiết bị đó đang mang điện. Môi chất để vệ sinh là nước cách điện được bắn rửa với áp lực cao, người nhân viên thực hiện vệ sinh tiếp cận với đối tượng mang điện qua dòng nước cách điện.
Vệ sinh hotline đường dây.
Nước dùng để vệ sinh là nước cách điện, tức là nước có điện trở suất cao (hoặc điện dẫn suất thấp). Khi dòng nước này tiếp xúc với nguồn điện sẽ tạo ra dòng điện rò < 1mA. Nước trước khi bơm để vệ sinh cách điện phải qua xử lý bao gồm khử ion, lọc bụi bẩn... để đảm bảo cách điện khi bắn vào lưới điện đang mang điện. Trước mỗi lần bắn để vệ sinh các điện, nước phải được đo điện trở cách điện, khi di chuyển từ vị trí công tác này sang vị trí công tác khác phải tiến hành đo lại điện trở cách điện của nước. Đây là điều bắt buộc và quan trọng để đảm bảo an toàn khi bắn nước lên lưới điện đang mang điện.
Tất cả các loại công việc vệ sinh hotline đều được thực hiện khi người thao tác ở điện thế đất (trên cột, trên sàn, trên xe nâng hoặc dưới mặt đất), tiếp xúc với phần mang điện qua dòng nước cách điện, áp lực cao. Điện thế đất là điện thế ở mặt đất hoặc ở trên cột, trên sàn thao tác, trên xe gàu,...có nối đất. Người nhân viên khi làm việc trên mặt đất hoặc trên cột, trên sàn, trên xe,... có nối đất được xem là người nhân viên có điện thế bằng điện thế đất.
Các công việc được phép vệ sinh hotline bao gồm: Vệ sinh cách điện đứng; Vệ sinh chuỗi cách điện đỡ (chuỗi cách điện treo); Vệ sinh chuỗi cách điện néo; Vệ sinh cách điện thiết bị treo trên cột điện và vệ sinh cách điện thiết bị trong trạm biến áp (trừ tủ hợp bộ, các loại tủ bảng khác).
Những người thực hiện vệ sinh hotline phải có bậc an toàn điện tối thiểu là bậc 4 và được trang bị đầy đủ bảo hộ lao động cá nhân, gồm: Bộ quần áo bảo hộ lao động; Dây đeo an toàn; Mũ bảo hộ, găng tay vải, giày vải, kính bảo hộ; Găng tay cách điện 1000 V; và ủng cách điện 22 kV.
Vệ sinh hotline trạm biến áp.
Khi thực hiện vệ sinh hotline, chỉ được tiến hành trong kiều kiện thời tiết bình thường, không được tiến hành công việc khi có gió cấp 4 trở lên. Không được làm việc khi có mưa phùn, mưa giông, sấm sét, sương mù hoặc khi môi trường có độ ẩm không khí > 90% (> 85% với lưới truyền tải). Khi đang công tác mà nhận thấy có khả năng mưa giông, sấm sét thì phải dừng ngay công việc, rút khỏi hiện trường. Không được làm việc khi không đủ điều kiện ánh sáng để nhìn rõ cách điện và phần mang điện.
Các thiết bị, phụ kiện, vật dụng bằng kim loại tham gia vào quá trình vệ sinh hotline trạm biến áp và đường dây từ cấp điện áp 110kV trở lên đều phải được nối đất. Khi vệ sinh hotline đường dây điện áp đến 35 kV thì các thiết bị này có thể không cần nối đất.
Ngoại trừ súng bắn nước đã được nối sẵn vào ống dẫn và nối đất đầu vòi, nghiêm cấm sử dụng vật dụng kim loại trên cột có chiều dài > 0,5m, vật dụng rắn phi kim loại có chiều dài > 1m. Khi làm việc trên cao lưu ý không để súng bắn, ống dẫn, vật dụng khác vươn ra ngoài thân cột > 0,5m.
Tất cả vật dụng làm việc trên cao đều được kéo lên bên trong lòng cột thép bằng hệ dây thừng và puly. Dây thừng kéo đồ được bố trí thành vòng kéo vô tận, được định vị chắc chắn hai đầu. Nhân viên di chuyển trên cột và khi chuyển các dụng cụ hoặc chi tiết bằng kim loại lên cột phải bảo đảm không đến gần dây dẫn với khoảng cách quy định ở bảng sau:
Với cấp điện áp 110kV, các phần thiết bị kim loại (như xe ôtô, máy bơm, động cơ ...) phải được nối đất. Nối đất vòi phun và nối đất an toàn các thiết bị phải được bắt vào 2 điểm khác nhau. Những người dưới đất tránh tiếp xúc với phần kim loại và phải đảm bảo khoảng cách từ chỗ đứng tới phần kim loại > 3m (>8m đối với lưới truyền tải) nếu không phải dùng ủng cách điện hoặc đứng trên thảm cách điện.Khi tiến hành công việc gần nơi dân cư hoặc nơi có mật độ người đông, phải có rào chắn tại nơi làm việc, trên rào chắn treo biển báo "DỪNG LẠI! CÓ ĐIỆN NGUY HIỂM CHẾT NGƯỜI", những người không nhiệm vụ không được vào khu vực công tác.
Nhân viên khi di chuyển và làm việc trên cao không được mang theo các vật dụng cá nhân bằng kim loại (đồng hồ, dây chuyền, điện thoại di động,...), các vật dụng phục vụ công tác như dây mồi, móc khoá, puly, găng tay cách điện, kính bảo hộ,... phải được bỏ gọn vào túi đựng của cá nhân.
Việc vệ sinh hotline được thực hiện theo Phiếu công tác (trong Quy trình An toàn điện của EVN) và Phiếu thực hiện công việc (Theo mẫu riêng của quy trình) do người chỉ huy trực tiếp đơn vị vệ sinh hotline giám sát, ghi chép.
EVNCPC thực hành vệ sinh hotline tại Hội An.
Khi tiến hành vệ sinh hotline,bắt buộc phải có người chỉ huy trực tiếp. Trước khi tiến hành công việc người chỉ huy trực tiếp cần phải kiểm tra bằng mắt thường các chuỗi cách điện, cách điện đứng của thiết bị, nếu cách điện có hiện tượng bị rạn nứt hoặc vỡ quá 02 bát thì không tiến hành vệ sinh trên chuỗi cách điện đó.
Khoảng cách tối thiểu từ vòi phun tới phần tử mang điện, điện trở suất tối thiểu (hoặc điện dẫn suất tối đa) của nước, áp lực nước tối thiểu tại máy bơm được xác định theo bảng sau:
Đối với lưới điện truyền tải ngoài khoảng cách cách an toàn từ vòi phun tới lưới điện còn phải đảm bảo cường độ điện trường khi công tác.
Để bảo vệ cho nhân viên vệ sinh cách điện hotline do ảnh hưởng của cường độ điện trường cần sử dụng bộ quần, áo chuyên dụng khi:
- Làm việc trên cột với cường độ điện trường tại đó E > 5 kV/m và khi thời gian làm việc lớn hơn thời gian theo công thức T = 50/E – 2 (giờ) hoặc khi E ³25 kV/m;
- Nếu phải mặc bộ quần, áo chuyên dụng, trước khi nhân viên lên cột, người chỉ huy trực tiếp cần kiểm tra kỹ các điểm nối giữa các phần của bộ quần, áo này;
- Vệ sinh cách điện lưới điện 500 kV, khuyến cáo công nhân làm việc trực tiếp cần phải mặc bộ quần, áo cản điện trường.
Các thiết bị có đường kính cách điện lớn và nhiễm bẩn nặng phải bố trí ít nhất hai vòi phun với góc thích hợp để vệ sinh đồng thời, tránh hiện tượng một mặt được vệ sinh, mặt đối diện bị thấm nước bẩn có thể gây phóng điện. Khi tiến hành công việc vệ sinh hotline toàn bộ hay một số cách điện của đường dây phải vệ sinh theo hướng từ dưới lên trên, nếu cột đi nhiều mạch, bố trí các pha theo chiều đứng thì phải vệ sinh những pha bên dưới trước rồi làm dần lên trên.
Phải chú ý đến hướng gió, góc độ rửa. Bắn nước thuận theo chiều gió. Hạn chế văng nước vào các cách điện chưa được vệ sinh. Áp lực nước của vòi phun lớn, có thể gây thương tích cho người và làm hư hỏng bề mặt thiết bị, vật dụng ở cự ly gần, nên nghiêm cấm việc hướng trực tiếp vòi phun vào người, thiết bị và vật dụng khi đang bắn nước.
Đối với cách điện loại composite, polymer (bao gồm cả chống sét van, biến điện áp, biến dòng diện) cần giảm áp lực nước vòi phun (- 5 bar) so với khi vệ sinh cách điện thủy tinh hoặc sứ gốm. Có thể giảm áp lực tiếp xúc bằng cách tăng khoảng cách từ vòi phun đến cách điện.
Khi vệ sinh dao cách ly, cầu chì tự rơi (FCO) cần lưu ý không bắn nước trực tiếp vào vùng có má tiếp điểm dao cách ly và ống chì tự rơi. Các thiết bị trong trạm biến áp không được bắn nước trực tiếp vào các hộp đấu dây nhị thứ. Những vị trí có dây đấu nối (tai lèo), dây cố định dây dẫn vào cách điện (dây buộc cổ sứ), các đầu cáp ba pha cần phải lưu ý áp lực của tia nước có thể làm di chuyển dây dẫn, làm ngắn khoảng cách pha – pha, pha – đất gây nên phóng điện. Với cách điện bị nhiễm bẩn nặng (đóng rêu, bám bụi xi măng, bụi than, bụi hóa chất,...) cần bắn nước ít nhất hai lần, mỗi lần cách nhau khoảng 5 đến 10 phút. Khi đang vệ sinh thấy xuất hiện các tia lửa điện vầng quang trên cách điện thì hướng tia nước vào điểm xuất hiện tia lửa để làm sạch và dập tắt vầng quang.
Một đội khi công tác tối thiểu là 4 người, gồm:1 người làm việc trên cao, 3 người làm việc dưới đất. Phải phân công rõ nhiệm vụ từng người trên cao lẫn dưới đất. Người trên cao bắn nước được trang bị dây đeo an toàn, găng tay, ủng, kính, mũ, quần áo BHLĐ, 3 người dưới đất gồm: 1 người phụ trách phần động lực, 1 người phụ chuyển vật dụng, 1 người chỉ huy trực tiếp (kiêm người giám sát). Khi chuẩn bị bắn nước vệ sinh người dưới đất phải đứng cách xa phần kim loại được nối đất hoặc đứng trên tấm thảm cách điện. Khi vệ sinh đường dây 110 kV nhiều mạch, cột cao cần bổ sung thêm một người phụ việc trên cao.
Vệ sinh hotline tại đường dây truyền tải.
Cách vệ sinh hotline chuỗi đỡ, cách điện đứng: Với chuỗi đỡ đơn (hình 1), nhân viên hướng vòi súng vào bát cách điện dưới cùng, khi bơm đã hoạt động đủ áp lực nước thì bắn nước, di chuyển dần lên trên theo tim dọc của chuỗi cách điện, khi đến bát trên cùng thì đổi chiều kéo nhanh xuống dưới và chấm dứt bắn tại bát dưới cùng. Với chuỗi đỡ kép (hình 2), cũng thực hiện từ dưới lên trên nhưng bắn nước dích dắc, qua lại giữa hai chuỗi.
Cách vệ sinh hotline chuỗi néo: Với chuỗi néo đơn (hình 3), bắt đầu bắn nước từ bát cách điện ngoài cùng (phía dây dẫn) rồi rê dần vào trong (phía thân cột), đổi hướng kéo ra ngoài nhanh hơn và kết thúc tại vị trí bắt đầu. Với chuỗi néo kép (hình 4), cũng giống như chuỗi néo đơn nhưng bắn nước dích dắc.
Cách vệ sinh hotline cột điện nhiều mạch: Vệ sinh lần lượt từ tầng dưới cùng lên tầng trên cùng; trong cùng một tầng, một phía ưu tiên vệ sinh chuỗi đỡ trước, chuỗi néo sau. Trong cùng một cột (ví dụ cột xuất tuyến) có nhiều mạch, nhiều cấp điện áp, do hai đơn vị quản lý trở lên, khi một đơn vị tiến hành vệ sinh cách điện thì cũng phải tuân thủ nguyên tắc vệ sinh từ pha dưới cùng lên, không nhất thiết pha đường dây đó có cùng đơn vị quản lý vận hành hay không.
Vệ sinh holine tại TBA truyền tải.
Cách vệ sinh cách điện thiết bị treo trên cột điện: Các thiết bị treo trên cột điện như máy biến áp, recloser, biến điện áp, biến dòng điện,... nếu cách điện (busing) bố trí kiểu đứng thì vệ sinh từ dưới lên, nếu cách điện bố trí kiểu nằm ngang thì vệ sinh từ ngoài dây dẫn vào trong, thực hiện tuần tự từ thấp lên cao.
Cách vệ sinh hotline thiết bị trong trạm biến áp: Khi vệ sinh thiết bị trong trạm biến áp cần lưu ý hạn chế việc nước bắn lan sang các thiết bị khác chưa được vệ sinh, dễ tạo nên ướt cách điện, tạo dòng dẫn nước bẩn, có thể gây phóng điện. Bắn nước xuôi theo chiều gió, các thiết bị phía trước hướng bắn nước cần vệ sinh trước. Vệ sinh lần lượt thiết bị từ thấp lên cao; Với thiết bị có đường kính cách điện ≤ 20 cm, sử dụng một súng bắn nước, thực hiện vệ sinh từ thấp dần lên trên (hình 5).
Khi cách điện bị nhiễm bẩn nặng và đường kính thiết bị > 20cm cần sử dụng hai vòi phun đồng thời, hai vòi phun bố trí lệch nhau một góc khoảng 900, hai vòi phun do 2 nhân viên điều khiển, khi áp lực đầu vòi đủ, bắn từ phần thấp nhất của cách điện, hai vòi rê đồng thời dần lên trên, đến điểm trên cùng của cách điện, hai vòi cùng chuyển hướng kéo nhanh xuống phía dưới và kết thúc tại điểm bắt đầu. Khi cách điện bị nhiễm bẩn nhẹ có thể sử dụng một vòi phun, bắn thành hai lần ở hai góc khác nhau. Nhiễm bẩn nặng là nhiễm bẩn cấp độ C và D theo tiêu chuẩn ESDD (ESDD là phương pháp đánh giá mức độ nhiễm bẩn của cách điện theo nồng độ muối tương đương), cấp C: > 0,12 ÷ 0.24 mg/cm2, cấp D: > 0,24 mg/cm2 ).
Khi vệ sinh các chuỗi cách điện (giàn thanh cái) thực hiện như khi vệ sinh chuỗi cách điện đường dây. Với thiết bị trên cao có thể dùng xe gàu, xe nâng hỗ trợ đưa nhân viên bắn nước lên vị trí thích hợp. Khi vệ sinh các chuỗi cách điện trên cao cần lưu ý các thiết bị bên dưới, nếu thiết bị bị nhiễm bẩn thì phải vệ sinh các thiết bị này trước. Với giàn cột cổng, thanh cái kết cấu thép: khi di chuyển, đưa dụng cụ lên cao và bắn nước luôn luôn thực hiện bên trong lòng cột, lòng xà. Với giàn cột cổng bằng cột bê tông ly tâm 20m: chỉ được phép trèo lên đến độ cao không quá 4m so với mặt đất để vệ sinh cách điện; ống dẫn nước phải cố định chắc chắn vào thân cột.
Thông tin liên lạc và công tác điều độ: Giữa đơn vị quản lý vận hành và Đơn vị công tác hotline luôn giữ liên lạc bằng cử người đại diện giám sát tại hiện trường; Vệ sinh hotline không bắt buộc khóa chức năng tự động đóng lặp lại của rơle bảo vệ (F79); Vệ sinh hotline không làm thay đổi hiện trạng kết lưới vận hành và chỉnh định rơle nên không làm thủ tục giao nhận lưới với hệ thống Điều độ các cấp nhưng Đơn vị quản lý vận hành phải thông tin cho Điều độ biết.
Bảo quản trang thiết bị, vật dụng, phụ kiện vệ sinh cách điện hotline
Tất cả trang thiết bị, vật dụng, phụ kiện phục vụ vệ sinh cách điện hotline trước khi sử dụng phải kiểm tra kỹ độ chắc chắn về cơ học, về kết nối; các vật dụng cách điện phải kiểm tra độ cách điện (có biên bản thí nghiệm cách điện còn hiệu lực). Sau khi sử dụng xong phải làm vệ sinh sạch sẽ, sắp xếp gọn gàng trong kho, ở nơi khô ráo; định kỳ kiểm tra bảo dưỡng các thiết bị động lực, thiết bị xử lý nước.