Công trình này được xây dựng hoàn toàn bằng đất nhưng lại có thể phòng chống dã thú và phòng chống được hỏa hoạn qua hàng trăm năm.
Nếu du lịch đến Phúc Kiến, Trung Quốc bạn không nên bỏ qua những tòa lâu đài xây bằng đất kiên cố như những pháo đài bất khả xâm phạm này.
Những tòa lâu đài bằng đất đồ sộ này còn được gọi bằng cái tên khác là Thổ lâu Phúc Kiến. Đây là nhà ở xây bằng đất nện của người Khách Gia và các dân tộc khác tại vùng núi phía Đông Nam tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc.
Theo các chuyên gia, khi nhìn từ trên cao, Thổ lâu trông giống như bệ phóng tên lửa. Tuy nhiên, khi nhìn chính diện, chúng lại giống những pháo đài khổng lồ. Câu hỏi đặt ra rằng, ai là người đã xây dựng nên Thổ lâu? Đặc biệt, vì sao những tòa nhà khổng lồ bằng đất này lại được xây dựng ngay giữa rừng núi?
Vì sao người xưa xây Thổ lâu giữa rừng núi?
Người Khách gia (Hakka) xây dựng Thổ lâu vì nhiều nguyên nhân.
Thứ nhất, Phúc Kiến là tỉnh nằm ở khu vực nhiệt đới gió mùa châu Á. Vì vậy, người Khách gia thường xuyên phải đối mặt với tình trạng lũ lụt và dã thú. Do đó, họ đã tiến hành xây lớp đá cuội nằm ở chân tường cao hơn so với mực nước lũ để ngăn ngừa tường đất bị lũ cuốn trôi. Mặt khác, để ngăn dã thú vào bên trong, người Khách gia đã làm cổng dày 20 cm với chốt cửa thô, dày.
Thứ hai, bên cạnh công năng phòng ngừa dã thú, Thổ lâu còn giúp ngăn ngừa thổ phỉ. Chức năng này thể hiện qua thiết kế cửa sổ của tòa nhà này. Cụ thể, cửa sổ tầng một thường nhỏ hẹp và được gia cố bằng song sắt. Trong khi đó, cửa sổ tầng hai rộng hơn. Tương tự, cửa sổ tầng ba, tầng bốn lại tiếp tục được mở rộng để đón nhiều ánh sáng hơn.
Ngoài ra, để ngăn thổ phỉ đốt cổng gỗ, người Khách gia còn thiết kế các lỗ thông siêu nhỏ để nối với tầng trên của cổng. Như vậy, chỉ cần đổ nước vào cửa lỗ thì sẽ dập được lửa ở cổng.
Thổ lâu Thừa Khải.
Kiến trúc thổ lâu còn được gọi là kiến trúc Hakka, do người Hakka xây dựng. Với mục đích chính là “pháo đài” bảo vệ, thổ lâu chỉ có một cửa và không có cửa sổ dưới tầng trệt. Cổng của thổ lầu thường là điểm trọng yếu nhất, thường được gia cố bằng đá và sắt.
Các thổ lâu được xây dựng để bảo vệ gia tộc và chống lại những tên cướp có vũ trang ở miền Nam Trung Quốc từ thế kỷ XII đến thế kỷ XIX.
Những bức tường đất được làm bằng cách nén đất với hỗn hợp đá, tre, nứa.. có thể dày tới gần 2m, các cửa sổ được làm bằng gỗ dày khoảng 5 - 6cm với lớp ngoài được gia cố bằng tấm sắt.
Những thổ lâu này rắn chắc như những pháo đài bất khả xâm phạm. Bằng chứng là vào năm 1934, một nhóm nông dân nổi dậy đã chiếm một thổ lâu để chống lại các cuộc tấn công của quân đội. Có 19 quả pháo bắn vào thổ lâu nhưng chỉ tạo ra một vết lõm nhỏ.
Thổ lâu Điền Loa Khanh. Tòa nhà này được gọi là "Vua của các Thổ Lầu" gồm 384 phòng được hoàn thành vào năm 1708.
Một thổ lâu thường lớn, có từ 3 - 5 tầng với tầng trên cùng lợp ngói. Bên trong thổ lâu được chia làm nhiều phòng, phòng chứa thực phẩm, ngăn chứa vũ khí, phòng khách, phòng thờ… Ngoài ra, tầng trên cùng thổ lâu còn có gác nhỏ để quan sát, thiết kế những lỗ châu mai để có thể bắn súng từ trong ra.
Thổ lâu nhìn từ bên trong.
Với thổ lâu lớn có thể chứa tới 800 người hay là nơi sinh hoạt cho 80 gia đình. Ở giữa thổ lâu thường là một sân trời có giếng nước - đây là chỗ thờ cúng tổ tiên và tổ chức các hoạt động cộng đồng như hiếu, hỉ.
Thổ lâu Tập Khánh.
Các gia đình ở trong cùng một thổ lâu thường ít có sự phân biệt về mặt địa vị xã hội hay của cải, tất cả các căn hộ trong thổ lâu được xây dựng giống nhau. Tài sản chung như giếng nước, cây trái trong thổ lâu cũng thường được coi là tài sản chung chứ không thuộc về một gia đình nhất định nào.
Thổ lâu Dụ Xương.
Bên trong Thổ lâu Dụ Xương.
Mỗi thổ lâu có thể xem như một ngôi làng nhỏ hay một "vương quốc nhỏ" của một đại gia đình. Trái ngược với cấu trúc đơn giản bên ngoài, bên trong mỗi thổ lâu được xây dựng trang trí khá cầu kì, sao cho ấm áp vào mùa đông, mát vào mùa hè. Các phòng đều đủ ánh sáng, thông gió tốt và toàn bộ tòa nhà được xây dựng sao cho chống được động đất.
Nơi thờ tổ tiên bên trong Thổ lâu Chấn Thành.
Quần thể Thổ lâu Sơ Khê.
Rõ ràng, trong hoàn cảnh sinh sống khắc nghiệt, người Khách gia đã khắc phục khó khăn để tạo ra những ngôi nhà độc nhất vô nhị ở vùng rừng núi. Đây quả là điều đáng khâm phục.
Hiện nay có hơn 20.000 thổ lâu nằm rải rác ở khu vực miền núi phía Đông Nam của tỉnh Phúc Kiến. 10 trong số đó có tuổi thọ hơn 600 năm tuổi. Đây được coi là "hóa thạch sống" của kiến trúc xây dựng cổ ở Trung Quốc.
Tập hợp 46 thổ lâu ở Phúc Kiến đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào tháng 7 năm 2008 và thông qua tên gọi chung cho kiểu kiến trúc này là Thổ lâu Phúc Kiến.