Mỗi khi cầm thực phẩm lên, nếu xem thấy nhãn hàng hết hạn sử dụng, hầu hết chị em thường bỏ đi bởi sợ không an toàn cho sức khỏe. Trong khi những thông số này thực tế không liên quan đến rủi ro thực phẩm bị nhiễm độc hay các loại bệnh truyền qua thực phẩm.
Hạn sử dụng ghi trên bao bì không phải là hạn thực phẩm sẽ bị hư hỏng.
Hạn sử dụng thực phẩm bắt đầu được áp dụng vào những năm 1970, vì người Mỹ ngày đó ít tự sản xuất thực phẩm nhưng lại muốn biết nhiều thông tin hơn về việc chúng được sản xuất như thế nào.
Những ngộ nhận và hiểu sai về hạn sử dụng in trên bao bì
Trên thực tế, những ngày sản xuất và hạn sử dụng này chỉ để nói về độ tươi của thực phẩm, được các nhà sản xuất áp dụng nhằm nói rõ sản phẩm đó tươi ngon nhất trong khoảng thời gian nào. Hạn sử dụng chỉ là để đảm bảo nhà sản xuất không bị liên đới trách nhiệm nếu người dùng sử dụng hàng hết hạn.
Ví dụ như, một thực phẩm có ngày hết hạn là 20 thì không bao giờ nó hỏng ngay trong ngày 21, người ta luôn tính toán một khoảng thời gian đủ để đảm bảo thực phẩm an toàn cho đến ngày hết hạn, sau ngày đó thì nhà sản xuất không chịu trách nhiệm.
Hạn sử dụng chỉ để nói về độ tươi của thực phẩm.
Chẳng hạn, trứng có thể dùng được từ 3-5 tuần sau khi mua, mặc dù "hạn dùng" của chúng sớm hơn nhiều. Một hộp pho mai có dán tem "hạn dùng 3/2013" có thể vẫn dùng tốt vào tháng 3/2014, mà hầu như không có thay đổi đáng kể nào về chất lượng (tất nhiên nếu được bảo quản đúng cách).
"Chúng tôi đồng ý với việc đề ngày chỉ rõ sự tươi ngon hay chất lượng của thực phẩm, song chúng phải được giải thích rõ ràng với người tiêu dùng và họ hiểu rõ những ngày đó nghĩa là gì", đồng tác giả nghiên cứu này, ông Emily Broad Leib, giám đốc Khoa Chính sách, Luật thực phẩm của Trường Đại học Luật Harvard nói. "Cần có một ngày chuẩn và giải thích rõ ngày đó nghĩa là gì. Đó là về chất lượng, chứ không phải độ an toàn. Người dùng có thể tự quyết định về việc chất lượng thực phẩm có còn chấp nhận được không".
Hiện nay, tại Mỹ không hề có quy định nào về việc sử dụng các ngày ghi trên thực phẩm, mặc dù Cục quản lý Thuốc và Thực phẩm (FDA) và Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) có quyền quản lý việc ghi nhãn hàng gây nhầm lẫn. Quy định ghi ngày duy nhất hiện chỉ liên quan đến các sản phẩm sữa bột trẻ em, vì các chất dinh dưỡng trong loại sữa công thức sẽ mất dần chất theo thời gian.
Tuy vậy, việc sửa lại những nhầm lẫn này không dễ. Các tác giả nghiên cứu nói rằng, việc tuyên truyền lại có thể bắt đầu bằng việc hiểu rõ ràng hơn về ý nghĩa của những ngày ghi trên nhãn thực phẩm.
Ngày ghi trên bao bì thực phẩm này có ý nghĩa gì?
Hạn Use-by date (UB) dùng cho những sản phẩm tươi sống dễ hư hỏng như sữa, cá hay thịt và người dùng nên sử dụng chúng trước ngày này vì sau đó sản phẩm có nguy cơ gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Bán những sản phẩm quá hạn UB thuộc nhóm hành vi phạm pháp.
Hạn Best-before date (BB) thì được yêu cầu với các mặt hàng đóng hộp hay đồ khô và mức này để chỉ ngày cuối cùng mà sản phẩm vẫn đảm bảo đạt chất lượng tốt nhất. Còn sau đó, giá trị của sản phẩm sẽ giảm dần. Nếu bán đồ quá hạn sử dụng này thì vẫn không bị tính là phạm luật.
Một số loại thực phẩm còn được ghi chú thêm hạn bán (Sell-by date) cũng như trưng bày (Display-by date), được dùng để khuyến cáo các nhà bán lẻ chứ không phải là thông tin dành cho khách hàng. Nó là một công cụ marketing do các nhà sản xuất thực phẩm đưa ra để đảm bảo doanh thu của sản phẩm trong cửa hàng, vì thế chúng vẫn có thể dùng được rất lâu sau khi người dùng mua chúng. Tuy vậy, người tiêu dùng lại nhầm lẫn rằng đó là ngày mang ý nghĩa tư vấn về việc mua sản phẩm. Các tác giả nghiên cứu nói rằng ngày "hạn bán" nên được "ẩn" đi với người tiêu dùng.
Jena Roberts, phó chủ tịch phát triển kinh doanh hãng kiểm thử thực phẩm National Food Lab nói rằng, nhà sản xuất muốn đảm bảo người tiêu dùng ăn và hưởng hương vị thực phẩm ở chất lượng tốt nhất. Nhưng bà cho biết, ngay cả khi thực phẩm đã quá hạn chất lượng tốt nhất này, chúng vẫn không có hại.
Socola đã đổi màu vẫn ăn được.
Một đồ uống vị dâu có thể không còn màu đỏ nữa, hay một thanh socola có thể bắt đầu nở to và chuyển màu trắng. Dù chúng có thể trông không ngon miệng nữa, song chúng vẫn an toàn để ăn. "Đây là một chủ đề gây nhiều nhầm lẫn, sự khác nhau giữa chất lượng thực phẩm và độ an toàn thực phẩm. Ngay cả trong ngành công nghiệp thực phẩm, có nhiều đồng nghiệp của tôi không phải là các nhà vi trùng học, cũng bị nhầm lẫn", bà nói.
Theo các tác giả nghiên cứu, hệ thống ghi nhãn ngày tháng trên thực phẩm được tạo ra để cung cấp thêm nhiều thông tin cho khách hàng, nhưng điều quan trọng là mọi người phải hiểu về ý nghĩa của những ngày này. "Lợi ích của hệ thống ngày này là dành cho người tiêu dùng, nhưng chúng ta muốn chúng rõ ràng hơn với người dùng để họ không hiểu nhầm và gây lãng phí thực phẩm", Gunders nói.
Chúng ta đang sử dụng đồ ăn quá lãng phí, vội vứt bỏ những đồ ăn đang còn sử dụng được.
Nhóm nghiên cứu cho rằng, vấn đề này cần có sự góp tay của các nhà làm luật, để chuẩn hoá các yêu cầu về hệ thống ngày tháng trên nhãn hàng. Theo tạp chí Time, những tiêu chuẩn đó có thể đang được Mỹ xem xét sau khi nghiên cứu này được công bố. Nếu kết quả nghiên cứu được công nhận thì có lẽ đây là sai lầm lớn trong ngành công nghiệp thực phẩm, dẫn tới hoang phí quá nhiều vật chất của loài người.
Trên thực tế, hạn sử dụng chỉ là để đảm bảo nhà sản xuất không bị liên đới trách nhiệm nếu người dùng sử dụng hàng hết hạn. Một thực phẩm có ngày hết hạn là 15 thì không bao giờ nó hỏng ngay trong ngày 16, nguời ta luôn tính toán một khoảng thời gian đủ để đảm bảo thực phẩm an toàn cho đến ngày hết hạn, sau ngày đó thì nhà sản xuất không chịu trách nhiệm. Do đó, người tiêu dùng cần cẩn thận kiểm tra chất lượng thực phẩm trước khi sử dụng hàng đã quá date, nhất là trong điều kiện sản xuất hàng hóa, thực phẩm ở Việt Nam hiện nay chưa được kiểm soát chặt chẽ, hàng chưa đến hạn có khi cũng đã hỏng.
Một số loại thực phẩm nếu được bảo quản đúng cách vẫn có thể ăn được dù đã quá hạn sử dụng
Bánh mỳ và bánh bích quy
Bánh mỳ và bánh bích quy
Bánh mỳ là làm một loại đồ ăn tiện dụng của các gia đình và có thể sử dụng được dù các nhà sản xuất khuyến cáo hạn sử dụng là sau 3 ngày nhưng thật sự nó vẫn có thể ăn được sau đó 1 tuần dù là cứng và khô hơn. Tuy nhiên, nếu phát hiện ra bánh bị mốc, bạn nên vứt bỏ chúng ngay.
Những mặt hàng bánh khác như bánh ngọt hay bánh quy cũng có thời hạn sử dụng lâu hơn rất nhiều. Chúng đều có chứa chất bảo quản và đường, giúp ngăn sự phát triển của vi khuẩn một cách hữu hiệu.
Phô mai
Bao bì của những sản phẩm loại này rất tốt nên thực sự rất an toàn. Với những loại phô mai cứng thì do nó rất chua và mặn nên hầu như vi khuẩn không có điều kiện để phát triển.
Với phô mai cheddar thì ngay cả khi hết hạn cũng có thể để thêm chừng vài tuần còn nếu được bọc cẩn thận và để trong tủ lạnh thì dù để hơn tháng cũng vẫn ngon lành. Nếu thấy xuất hiện vết mốc mặc dù vẫn còn nhiều thì bạn có thể vớt vát bằng cách cắt bỏ đi ít nhất là khoảng 3 cm phần bị hỏng.
Các loại phô mai mềm như brie thì nên tuân thủ theo hướng dẫn trên hạn sử dụng và luôn bảo quản trong tủ lạnh. Nếu bạn để nó ở bên ngoài quá 4 tiếng, nó đã bị hỏng.
Thịt
Có thể nói, đây là thực phẩm dinh dưỡng thường xuất hiện trong các bữa ăn gia đình. Nếu để thịt đông lạnh, bạn vẫn có thể sử dụng chúng trong khoảng thời gian lâu hơn 50% so với hạn sử dụng.
Thịt đông lạnh có thể sử dụng trong khoảng thời gian lâu hơn 50% so với hạn sử dụng.
Tuy nhiên, với thịt bò, nếu hạn sử dụng là 10/5 thì hạn thay thế là 12/5. Bởi một khi đã bị cắt nhỏ ra để đóng gói đem bán, miếng thịt đã có thể bị nhiễm những vi khuẩn độc hại và hạn sử dụng bắt đầu được tính từ lúc này.
Nếu chưa mở và để trong tủ lạnh thì bạn vẫn có thể sử dụng dù đã quá hạn sử dụng 2 ngày còn nếu miếng thịt đã ngả sang màu nâu thì có nghĩa là nó đang bắt đầu rữa ra và bị thối, tốt nhất là bạn nên vứt ngay đi.
Các loại hoa quả và rau củ
Đối với các loại hoa quả và rau củ thì không cần quan tâm lắm đến hạn BB. Chúng ta vẫn có thể ăn các loại rau nếu chúng bị héo, miễn là nó không bị nát bởi có các loại rau dù nhìn héo nhưng vẫn có thể sử dụng được. Chỉ riêng đối với khoai tây, một khi đã xuất hiện những vết màu xanh hay mọc mầm thì nên vứt đi ngay vì nguy cơ nhiễm độc là rất cao và đừng tiếc khi cố gọt bỏ những phần bị hỏng để sử dụng.
Cá cắt khúc
Cá sống cắt khúc, chẳng hạn như cá hồi vẫn ăn được tới 4 tuần sau khi đánh bắt, trong điều kiện chúng được bảo quản đông lạnh dưới 5 độ C. Chúng vẫn ở tình trạng an toàn, nhưng hương vị sẽ không còn thơm ngon.
Các con cá có thể mất tới 3 tuần để từ biển tới siêu thị và vì ngày chúng bị bắt không xuất hiện trên bao bì, bạn luôn phải cẩn trọng khi chọn lựa. Nếu cá có màu xanh lục, đừng ngần ngại cho chúng vào thùng rác.
Cà chua
Đối với cà chua chín, bạn vẫn có thể dùng chúng 1 - 2 tuần sau hạn dùng trên bao bì đóng gói. Quả càng mềm, càng nhăn thì càng tốt. Không giống hầu hết các loại rau quả khác, cà chua ngọt hơn theo thời gian.
Cà chua
Tuy nhiên, các chuyên gia khuyên bạn tránh ăn cà chua nếu chúng bị chảy nước, bị mốc hoặc có mùi cồn.
Trứng
Trứng sau khi mua về có thể duy trì chất lượng nếu bảo quản trong tủ lạnh từ 3 đến 5 tuần.
Tuy nhiên, nếu cảm thấy không yên tâm, chúng ta có thể thử kiểm tra chất lượng trứng bằng cách thả vào một bát nước. Nếu chúng nổi lên bề mặt nước, quả trứng đó đã hỏng và cần bỏ đi.
Tuy nhiên, cách làm này không phải lúc nào cũng chính xác. Một quả trứng có thể nổi lên khi tế bào không khí bên trong nó lớn hơn - điều này chỉ đồng nghĩa trứng đã cũ, nhưng nó vẫn an toàn. Do đó, cách tốt nhất để kiểm tra vẫn là đập nó vào bát và ngửi.
Sữa và các chế phẩm từ sữa
Theo Isabel Maples, phát ngôn viên quốc gia của Học viện Dinh dưỡng và Ăn kiêng (Mỹ), thông thường, các sản phẩm sữa động vật chưa mở nắp có thể bảo quản tiếp khoảng một tuần trong tủ lạnh sau ngày hết hạn. Con số này với các loại sữa có nguồn gốc thực vật như đậu nành, hạnh nhân là 10 ngày.
Trong trường hợp đã mở nắp, sữa bò vẫn có thể tiếp tục sử dụng sau khoảng 5-7 ngày. Sữa có nguồn gốc thực vật thường cũng có thể sử dụng trong 7-10 ngày khi được bảo quản trong tủ lạnh.
Vị chuyên gia cũng khuyên người dân giữ sữa ở phần lạnh nhất của tủ lạnh - thường là phía sau kệ dưới cùng - qua đó giúp sữa được bảo quản lâu hơn. Nếu sữa có mùi chua hoặc hộp phồng lên, đây là lúc chúng ta thực sự phải vứt bỏ.
Trong khi đó, một sản phẩm khác từ sữa là bơ có thể tồn tại đến 2 tháng nếu được bảo quản trong tủ lạnh kể từ ngày mua. Trên thực tế, chúng ta hoàn toàn có thể để bơ ở nhiệt độ phòng nhưng hương vị có thể bị thay đổi trong 2 ngày. Nếu lưu trữ bơ trong tủ đông, thời gian bảo quản có thể lên đến 9 tháng.
Tất cả loại phô mai dạng mềm cũng được khuyến cáo bảo quản lạnh. Những sản phẩm này có thể để được khoảng một tuần trong tủ lạnh.
Ngược lại, các loại phô mai cứng như cheddar, parmesan nghiền không cần phải để trong tủ lạnh. Tuy nhiên, chúng sẽ giữ được chất lượng tốt tới 6 tháng trong tủ lạnh nếu chưa mở hoặc ba đến bốn tuần sau khi mở. Trường hợp phô mai đã bị cắt nhỏ, chúng chỉ nên được sử dụng trong khoảng một tháng sau khi mở.
“Một chút vết mốc trên phô mai cứng sẽ không phải vấn đề lớn. Mọi người có thể cắt bỏ phần nấm mốc khỏi phô mai cứng và sử dụng vẫn an toàn. Nguyên nhân là với độ ẩm thấp, nấm mốc sẽ không lan sang các phần khác của phô mai", Maples nói.
Vị chuyên cũng cho hay các sữa chua vẫn duy trì được chất lượng trong tủ lạnh trong khoảng 2 tuần sau khi mua. Lúc này, chất lỏng và chất rắn trong sữa chua có thể bắt đầu tách ra. Tuy nhiên, chúng ta có thể khuấy lên và sử dụng bình thường, trừ trường hợp có bất kỳ dấu hiệu nấm mốc nào.