Hầm trú ẩn hạt nhân Facility 0774, hay còn gọi là Bunk'Art 1, nằm cách thủ đô Tirana không xa, đã tồn tại nhiều thập niên qua, nhưng chỉ vài năm gần đây người dân Albania mới được biết đến địa điểm này.
Đó là hầm trú hạt nhân Facility 0774 ở do chính quyền của nhà lãnh đạo Enver Hoxha - người nắm quyền suốt 4 thập niên (1944-1985) ở Albania - xây dựng nhằm tránh nguy cơ một cuộc tấn công hạt nhân hay thảm họa ngày tận thế. Hoxha cho rằng, kẻ thù với Albania ở cả phía Đông và phía Tây đều âm mưu xâm lược quốc gia nhỏ bé này. Do đó, ông đã ra lệnh triển khai chương trình xây dựng hầm trú ẩn kiên cố với mục đích dựng nên một hệ thống phòng thủ.
Hầm trú gồm hơn 300 phòng khác nhau. (Ảnh: AP).
Căn hầm được xây dựng hoàn toàn bí mật vào khoảng những năm 1970 với chiều dài tương đương chiều dài 2 sân bóng. Facility 0774 là một tổ hợp với hơn 300 phòng, phần lớn nằm bên dưới dãy núi Mali Dajtit, ở Tirana, phía đông thủ đô của Albania.
Nữ hướng dẫn viên văn hóa Artemisa Muco cho biết với BBC, hầm được xây dựng với mục đích có thể làm nơi trú ẩn cho chính quyền trước kia trong vòng nhiều tháng. "Ở đây có đủ lương thực, nước và nhiên liệu đáp ứng nhu cầu cho cả một năm", Artemisa Muco cho biết.
Cho đến khi qua đời vào năm 1985, Hoxha cũng mới chỉ vài đêm nghỉ lại bên trong hầm trú ẩn Facility 0774 mặc dù trong đó có hẳn một trụ sở riêng dành cho nhà lãnh đạo này với các nội thất sang trọng.
Hầm trú ẩn cũng được xây dựng với mục đích là căn cứ chiến đấu. (Ảnh: AP).
Lần cuối cùng quân đội Albania sử dụng hầm Facility 0774 cho các hoạt động diễn tập là vào năm 1999. Kể từ đó, căn hầm buộc đóng cửa do xuống cấp. Đến tận năm 2014, căn hầm mới được mở lại nhờ vào nỗ lực của nhà báo Italy Carlo Bollino, người muốn hé mở những bí mật về hầm Facility 0774 hay còn gọi là Bunk'Art 1.
"Tôi quyết định mở cửa Bunk'Art 1 vào năm 2014 khi Bộ Văn hóa Albania kêu gọi đóng góp ý tưởng kỷ niệm 70 năm quốc khánh. Cho đến thời điểm đó, không một du khách hay một người dân Albania nào biết về bí mật này", Carlo cho biết với BBC.
Khi hầm trú mở cửa cho du khách vào năm 2014 đã tạo ra sức hút đặc biệt, thu hút hơn 700.000 du khách Albania. "Người dân Albania chỉ biết có một hầm trú hạt nhân mà họ không hề hay biết suốt nhiều năm qua”, Muco cho biết.
Một số căn phòng trong hầm đã được chuyển đổi thành phòng triển lãm nghệ thuật. Đến nay khoảng hơn 100 căn phòng ở đây đã được tu sửa, trong khi hầu hết số còn lại giữ nguyên hiện trạng hoặc chỉnh sửa đơn giản.
Một số hiện vật được tìm thấy bên trong hầm khá kỳ lạ. (Ảnh: BBC).
Nhà báo Carlo cho biết, việc duy trì nguyên trạng căn hầm này không hề đơn giản bởi điều kiện ẩm ướt. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất chính là việc thu thập các tài liệu và đồ vật liên quan đến chính quyền trước kia.
Một số hiện vật được tìm thấy bên trong hầm khá kỳ lạ. Một vật trông giống như giỏ đựng rác có in hình các ông sao đỏ thực tế lại là một máy lọc không khí. Các mặt nạ chống độc kiểu Liên Xô cũng khiến du khách tưởng tượng ra một cuộc xung đột khốc liệt và căn hầm này trở thành có thể trở thành nơi trú ẩn tạm thời cho hàng trăm người. Trong hầm có một sảnh lớn có sức chứa hàng trăm người. Khu vực này hiện giờ đã trở thành nơi chiếu phim lịch sử hay biểu diễn âm nhạc.
Hầm trú Bunk’Art hiện được coi là điểm du lịch hấp dẫn nhất ở Tirana. Senada Murati, một người trong nhóm vận hành căn hầm, cho biết du khách từ các nước như Anh, Mỹ, New Zealand cũng bắt đầu quan tâm đến điểm du lịch này.