Khi một cơn bão đổ bộ, các nhà khí tượng học có thể gọi nó là một “quả bom thời tiết” (bão bom).
Trong những năm gần đây, "bão bom” (bomb cyclone) đã trở thành một hiện tượng khí tượng đáng lo ngại, đặc biệt là trong các mùa Đông. Mặc dù có một số đặc điểm giống bão nhiệt đới, nhưng bão bom không phải là bão nhiệt đới.
Bão bom, hay còn gọi là sự hình thành xoáy thuận bùng nổ (explosive cyclogenesis), là một xoáy thấp mạnh được hình thành từ sự gia tăng nhanh chóng của áp suất khí quyển trong một khoảng thời gian ngắn. Xoáy thấp là hệ thống khí áp thấp, nơi áp suất khí quyển ở trung tâm thấp hơn so với các khu vực xung quanh, gây ra các cơn gió xoáy. Bão bom có thể tạo ra gió mạnh với tốc độ lên tới 119 km/h, tương đương với sức gió của bão nhiệt đới, nhưng nó không phải là một cơn bão nhiệt đới.
Vùng áp thấp thường xuyên xuất hiện trên khắp hành tinh và được hình thành do không khí ẩm bốc lên từ bề mặt Trái đất. Chúng thường gây nên những hiện tượng thời tiết bất ổn, như mây nhiều và mưa lớn. Tuy nhiên, khi một vùng có áp suất thấp đi qua phía dưới một luồng gió xoáy mạnh của không khí đang chuyển động nhanh từ thấp lên cao trong khí quyển, điều này sẽ tạo nên một thứ gì đó dữ dội hơn nhiều.
Ảnh chụp vệ tinh sự hình thành xoáy thuận bùng nổ (bom thời tiết) ở bờ biển miền Đông nước Mỹ vào tháng 1/2018.
Luồng gió xoáy sẽ đẩy không khí ra khỏi cột áp suất thấp, làm giảm trọng lượng của nó, khiến áp suất ở mực nước biển giảm sâu hơn nữa. Nếu áp suất giảm từ 24 milibar trở lên trong khoảng thời gian 24 giờ, điều này được mô tả như sự hình thành xoáy thuận bùng nổ. Đây chính là tên gọi chính thức của “bom thời tiết”.
Khi áp suất giảm hút nhiều khí hơn, cột áp suất bắt đầu quay ngày càng nhanh, dẫn đến gió mạnh đạt cực đại trong khoảng thời gian vài giờ. Điều này sẽ gây ra một cơn bão cực mạnh. Những cơn gió này có thể đủ mạnh để thổi đổ cây cối và gây hư hại kết cấu các công trình, khiến con người gặp nguy hiểm.
Sở dĩ sử dụng tên gọi “bom thời tiết” vì những cơn bão hình thành do hiện tượng này thường xuất hiện trên biển, với một tốc độ và sức mạnh tàn khốc, hiếm khi được chứng kiến trên đất liền.
Thậm chí, các nhà khoa học còn phát hiện ra những cơn bão gây ra bởi “bom thời tiết” còn có thể gây rung chấn cho Trái đất. Điều này xảy ra khi các con sóng va vào nhau, truyền năng lượng xuống đáy đại dương và xa hơn nữa. Năm 2014, các nhà địa chấn học Nhật Bản thậm chí còn ghi lại được chấn động được tạo ra từ một “quả bom thời tiết” hình thành bên ngoài khơi bờ biển Greenland, nằm ở phía bên kia của địa cầu. Điều này cho thấy “bom thời tiết” có thể tạo ra được những rung chấn mạnh để truyền đi đủ xa.
Bão bom hình thành khi các điều kiện khí quyển tại mặt đất và tại dòng tia (jet stream) phù hợp để kích thích sự gia tăng mạnh mẽ của xoáy thấp. Dòng tia là một dải gió mạnh ở tầng cao của khí quyển và sự kết hợp của các quá trình khí quyển phức tạp tạo nên những cơn bão này. Thông thường, bão bom bắt đầu từ một sự xáo trộn trong gió ở tầng trung của khí quyển (khoảng 5 - 8 km so với mặt đất).
Bốn khu vực thường hình thành xoáy thuận bùng nổ (bom thời tiết) trên trái đất bao gồm khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương, Bắc Đại Tây Dương, Tây Nam Thái Bình Dương và Nam Đại Tây Dương.
“Bom thời tiết” không phải là một hiện tượng hiếm gặp. Các nhà khí tượng học ước tính những cơn bão kiểu này sẽ bùng phát ở Bắc bán cầu khoảng 10 lần mỗi năm.
Khu vực áp suất thấp (áp thấp) là một khu vực có áp suất khí quyển thấp hơn các vùng lân cận. Các hệ thống áp suất thấp hình thành dưới các vùng phân tán gió xảy ra ở tầng trên của tầng đối lưu. Quá trình hình thành của một khu vực áp suất thấp được gọi là sự hình thành xoáy thuận. Trong khí tượng học, xoáy thuận (còn gọi là xoáy tụ) là khối không khí lớn xoay quanh một vùng áp suất thấp mạnh. Xoáy thuận được đặc trưng bởi gió xoáy vào trong và xoay quanh một vùng áp suất thấp. Tầng đối lưu là phần thấp nhất của khí quyển của một số hành tinh, bao gồm cả trái đất. Phần lớn các hiện tượng thời tiết hàng ngày diễn ra ở tầng đối lưu. Đặc trưng của tầng này thể hiện ở các dòng đối lưu của không khí nóng từ bề mặt bốc lên cao và lạnh đi. Hiện tượng đối lưu đã mang lại tên gọi cho tầng này. |