Cơ thể bạn có đầy đủ năng lượng hay khả năng tình dục hoặc chuyện ngủ ngon giấc đều tùy thuộc vào một vài chất có nhiệm vụ truyền thông tin. Các chất như vậy gọi là hormon, là những sản phẩm được bài tiết bởi hệ nội tiết.
Có 2 loại hormon là hormon toàn thể và hormon tại chỗ. Khi mọi chuyện liên quan hormon hoạt động không bình thường, sẽ tạo ra sự bất ổn của cơ thể. Trong cơ thể, tuyến yên ở não sản sinh hormon và nó cũng kích thích các tuyến khác giải phóng hormon, hormon đến các tế bào đích để kích hoạt các tế bào này.
Sự điều hòa bài tiết hormon chi phối bởi cơ chế tác động ngược âm tính (negative feed back): tuyến nội tiết có khuynh hướng tự nhiên là tiết nhiều hormon, hormon sẽ tác dụng lên cơ quan đích. Các cơ quan này sẽ thực hiện chức năng của nó quá mức bình thường, điều này sẽ tác động ngược về tuyến nội tiết làm ức chế giảm bài tiết hormon của tuyến. Khi cơ chế điều hòa này gặp vấn đề trục trặc, sẽ đưa đến rối loạn hoạt động của cơ quan đích tạo sự bất thường cho cơ thể.
Hormon tuyến giáp trạng - giải phóng năng lượng
Để giữ thăng bằng hoạt động tuyến giáp:
- Ngưng hút thuốc lá. Nhiều nghiên cứu cho thấy thuốc lá tác động xấu lên mọi hoạt động của tuyến giáp.
- Thay thế chuyện ăn quà vặt bằng trái cây, rau đậu và đạm.
- Xem xét để bổ sung vitamin và khoáng chất hàng ngày như vitamin C, E, B nhằm tạo sự khỏe mạnh cho hoạt động của tuyến giáp.
Hormon tuyến tiêu hoá - điều hoà thức ăn nhập vào
Hormon tiêu hóa gồm: Gastrin, pepsin, cholecystokinin. Các hormon được ruột bài tiết có tác dụng kích thích sự tiêu hóa thức ăn và kiểm soát cảm giác ăn ngon miệng. Nếu ăn quá mức sẽ kích thích tiết nhiều hormon và chúng lại kích thích ăn ngon miệng, điều này dẫn đến tăng cân.
Làm gì để cân bằng hoạt động?
- Nhai chậm rãi và uống nước trong bữa ăn để ức chế sự bài tiết hormon này, từ đó sẽ làm mất cảm giác đói.
- Hãy lắng nghe cơ thể của bạn: Khi ăn vừa no thì hãy ngưng lại, không nên cố gắng khi đã no.
- Hãy sống hòa bình với vi khuẩn ký sinh trong đường ruột của bạn bằng cách ăn các thức ăn sinh học như yaourt hoặc uống men sinh học.
Estrogen giúp phụ nữ mạnh và khoẻ
Làm gì để giữ thăng bằng?
- Đi bộ mỗi ngày từ 30-60 phút như là liệu pháp kích thích buồng trứng tiết hormon.
- Uống trà xanh giúp điều hòa hoạt động buồng trứng, làm giảm triệu chứng mãn kinh.
- Trong trường hợp có thiếu hụt thì dùng miếng dán estrogen.
Hormon tăng trưởng - giúp duy trì sự trẻ trung của cơ thể
Hormon tăng trưởng (hGH) được tiết ra bởi tuyến yên, kích thích sự phát triển ở trẻ em, tạo khối cơ bắp, sự dẻo dai ở người trưởng thành. Tác dụng của hGH là làm người ta trẻ hơn, da mỏng hơn, xương khỏe hơn, sung mãn hơn và làm cho hệ miễn dịch tốt hơn. hGH còn giúp duy trì trí nhớ ở người lớn. hGH đạt đỉnh cao nồng độ tuổi 20 và giảm dần sau 30 tuổi.
Để giữ sự cân bằng hormon tăng trưởng:
- Dùng nhiều arginine, có nhiều ở đậu, gạo lức và ăn nhiều carnitine có nhiều ở thịt.
- Hãy tăng cường vận động, tập thể dục nhịp điệu là chìa khóa kích thích giải phóng hGH.
- Tập thể lực cơ bắp giúp giữ gìn khối cơ khi tuổi già đến.
- Hãy ngủ đủ thời gian vì trong giấc ngủ tuyến yên sẽ tiết hGH.
Insulin - điều hoá mức đường trong máu
Insulin được tiết ra bởi tuyến tụy, là tác nhân điều hòa lượng đường trong máu. Insulin giúp cho tế bào tiêu thụ được và cơ thể dự trữ đường để tạo ra mức đường trong máu hằng định. Nếu sự tiết insulin của tuyến tụy không đủ sẽ làm đường máu tăng và gây ra bệnh đái tháo đường. Trong một số trường hợp có sự đề kháng với insulin (làm nó giảm tác dụng) thì lượng đường máu cũng tăng. Đường máu tăng sẽ gây ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều nhưng gầy nhanh. Tạo nguy cơ cao bệnh tim mạch, bệnh mạch máu não…
Để giữ thăng bằng tuyến tụy:
- Chống lại sự tăng cân quá mức cho phép, ăn uống điều độ và tập thể dục thể thao.
- Ăn ít chất đường và ăn nhiều chất đạm. Kiểm tra đường máu định kỳ.
- Ăn một số thức ăn: Hành, gà tây, hạt mầm, bông cải, đậu…
Testosteronr - tạo khả năng tình dục
Testoterone là hormon sinh dục nam, nó cũng được tiết ra ở tuyến thượng thận và buồng trứng ở người nữ. Nồng độ hormon này sẽ giảm đi khi mãn kinh hoặc ở người nữ bình thường sau khi cắt buồng trứng. Sự giảm testosterone sẽ gây giảm ham muốn tình dục ở cả nam và nữ.
Làm gì để duy trì thăng bằng?
- Rối loạn giấc ngủ sẽ giảm phóng thích testosterone một nửa nên phải tạo ra giấc ngủ thoải mái.
- Ánh sáng mặt trời cũng có tác động làm kích thích tiết hormon.
- Luôn tạo sự vui vẻ trong cuộc sống. Trầm cảm có liên quan đến sự giảm testosterone. Cuộc sống hạnh phúc gia đình làm tăng tiết hormon.
Stress hormon - duy trì động lực làm việc
Stress hormon là cortisone và adrenaline, được tạo ra bởi tuyến thượng thận. Đây là hormon rất quan trọng, được phóng thích với lượng rất nhỏ, nồng độ đạt đỉnh cao lúc sáng và giảm dần trong ngày. Nếu không có loại hormon này, huyết áp sẽ thấp và làm bạn không thể hoạt động được. Lượng tăng cao sẽ ức chế hệ thống miễn dịch của cơ thể và làm xấu đi chức năng trái tim.
Để giữ thăng bằng:
- Tìm cách khống chế các stress đối với bản thân bằng cách chơi thể thao, tập thở hoặc bơi lội.
- Không để quá ồn. Hãy tắt máy tính, radio, ti vi và cả điện thoại. Sau đó khép bớt cửa và tập thở sâu trong yên lặng.
- Thay đổi cách suy nghĩ từ thụ động sang tích cực hơn đối với cuộc sống.
Melatonin - giúp cho giấc ngủ tốt hơn
Melatonin được tiết ra bởi tuyến tùng ở não, giúp đi vào giấc ngủ và điều hòa đồng hồ sinh học của cơ thể. Nó được khởi phát phóng thích bởi bóng tối, nếu đồng hồ sinh học thay đổi làm sự tiết melatonin bị rối loạn. Sự thiếu hụt hormon này có thể khiến chúng ta mệt mỏi, thiếu năng lượng, giảm trí nhớ, mất khả năng tập trung suy nghĩ. Melatonin cũng hỗ trợ sự tiết hormon của tuyến yên.
Để giữ thăng bằng:
- Tạo sự ổn định cho chiếc đồng hồ sinh học của cơ thể bằng cách ngủ thức đúng giờ.
- Ngủ trong phòng có màn cửa để lọc ánh sáng xuyên qua, nó giúp melatonin ngưng tạo ra vào buổi sáng.
- Dùng thêm melatonin với vitamin B6 có nhiều ở ngũ cốc, thịt gà, gạo lức, chuối.
BS. BÙI MINH TRẠNG (Sức khoẻ Đời sống)