Các nhà khoa học vừa công bố phát hiện loài khỉ Titi mới, được đặt tên khoa học là Callicebus caquetensis tại vùng rừng nhiệt đới Amazon thuộc Columbia - quốc gia có biên giới với Ecuador và Peru.
Trong khi rừng Amazon đang bị tàn phá bởi nạn khai thác gỗ, sản xuất nông nghiệp, mở rộng đường giao thông, chăn nuôi gia súc, khai mỏ và thăm dò dầu khí thì tin tức phát hiện một loài khỉ Titi mới cho thấy rừng mưa nhiệt đới lớn nhất thế giới vẫn còn nhiều điều ngạc nhiên sẽ được con người khám phá trong tương lai.
Loài khỉ Titi mới, tên khoa học là Callicebus caquetensis
Theo tạp chí National Geographic (Hoa Kỳ), chuyên gia nghiên cứu hành vi động vật Martin Moynihan lần đầu tiên đã nhìn thoáng qua loài khỉ Callicebus caquetensis trong thập niên 1960. Nhưng do những xung đột chính trị tại tỉnh Caquetá, miền nam Columbia nên đã lưu giữ phát hiện đó mãi cho tới khi các nhà khoa học thực hiện chuyến thám hiểm cuối cùng vào năm 2008 đã xác nhận loài khỉ Titi trên là một loài mới, được đặt tên là Caquetá titi (Callicebus caquetensis).
Cá thể khỉ Caquetá titi trưởng thành
Phát hiện trên đã được công bố trên tạp chí Bảo tồn Linh trưởng (Primate Conservation). Trưởng nhóm thực hiện cuộc thám hiểm năm 2008 là giáo sư Thomas Defler, công tác tại Đại học quốc gia Columbia cùng đồng nghiệp Marta Bueno và sinh viên Javier García, ngoài ra còn có sự hợp tác của Tổ chức Bảo tồn quốc tế (CI).
Một con khỉ Caquetá titi trong tư thế phòng thủ
García cho biết khi bạo lực tại tỉnh Caquetá giảm xuống trong những năm gần đây, anh cùng nhóm nghiên cứu khảo sát khu vực thượng nguồn sông Caquetá và sử dụng Hệ thống định vị toàn cầu (GPS) để tìm kiếm, xác định dấu vết và lắng nghe tiếng gọi của khỉ Caquetá titi, kết quả thật khả quan khi đoàn thám hiểm đã tìm thấy 13 nhóm của loài khỉ Titi mới này.
Khỉ Caquetá titi đặt trên bàn tay
“Khám phá này cực kỳ thú vị bởi chúng tôi đã nghe nói về loài động vật trên, nhưng trong một thời gian dài chúng tôi đã không thể xác nhận liệu khỉ Callicebus caquetensis có khác với các loài khỉ Titi khác. Bây giờ chúng tôi đã biết rằng đây là một loài khỉ Titi mới và nó cho thấy sự sống đa dạng, phong phú vẫn còn được phát hiện ở rừng Amazon”, giáo sư Defler nói trong một thông cáo báo chí.
Khỉ Caquetá titi giống cái được chăm sóc trong điều kiện nuôi nhốt
Loài khỉ Callicebus caquetensis có kích cỡ như một con mèo, có lông màu nâu xám nhưng không có viền trắng trước trán như các họ hàng khỉ Titi khác. Đuôi của loài khỉ này dài, lông xám và nó có lông rậm màu đỏ ở xung quanh hai má. Không giống như các loài linh trưởng khác, những con khỉ Caquetá titi (và có lẽ tất cả các loài khỉ Titi khác) có cuộc sống chung thủy - một vợ một chồng - chúng tạo nên một mối quan hệ lâu dài, đến mùa giao phối các nhà khoa học thường thấy “đôi bạn đời” ngồi trên nhánh cây với hai cái đuôi của chúng quấn chặt vào nhau.
Khỉ Caquetá titi giống cái
Chúng thường sinh một con trên một năm. Và khi khỉ con chào đời, anh chị cả buộc phải tự lập để khỉ bố mẹ tập trung chăm sóc đứa em út. Gia đình của khỉ Caquetá titi thường gồm 4 thành viên và cùng nhau di chuyển, thường thấy chúng tập trung trên những cây gần các con sông chính của tỉnh Caquetá.
Khỉ Caquetá titi giống cái
Tuy nhiên, theo CI, loài khỉ Caquetá titi hiện được liệt kê ở mức “Cực kỳ nguy cấp” (Critically Endangered) trong Sách đỏ của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), có nghĩa là nó phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng rất cao trong tự nhiên trong tương lai gần. Hiện tại, “dân số” loài khỉ Callicebus caquetensis còn chưa đầy 250 cá thể, chúng sống trong khu vực rừng đã bị con người tàn phá phục vụ cho sản xuất nông nghiệp, ngoài ra khu vực sinh sống của loài khỉ Titi này đã bị bao vây bởi hoang mạc và dây thép gai.
Khỉ Caquetá titi giống cái
“Phát hiện này đặc biệt quan trọng vì không những nó nhắc chúng ta nên “ăn mừng” sự đa dạng của trái đất mà còn phải hành động ngay bây giờ để bảo vệ nó”, ông José Vicente Rodríguez, người đứng đầu nghiên cứu khoa học tại CI, đồng thời là chủ tịch của Hiệp hội Động vật học Columbia cho biết.
Khỉ Caquetá titi giống cái
“Các nhà lãnh đạo thế giới sẽ có cuộc gặp vào cuối năm nay tại Nhật Bản để bàn về Công ước Đa dạng sinh học, họ phải cam kết các khu vực được bảo vệ nhiều hơn nữa nếu chúng ta muốn bảo đảm sự tồn tại của loài khỉ Callicebus caquetensis sống trong vùng rừng Amazon tại Columbia và của các loài bị đe dọa khác tại các nơi khác trên thế giới”, ông Rodríguez cho biết thêm.
Khỉ Caquetá titi giống cái đặt trên bàn tay trong điều kiện nuôi nhốt
Trong những năm gần đây, các nhà khoa học đã phát hiện một số loài khỉ mới. Cuối năm ngoái, loài khỉ mới có tên khoa học là Saguinus fuscicollis mura, thuộc giống khỉ Tamarin có phần lưng rất giống yên ngựa được khám phá tại vùng rừng sâu nhiệt đới Amazon thuộc bang Amazonas, tây bắc Brazil. Trong năm 2008, các nhà nghiên cứu cũng đã tìm thấy một loài khỉ mới thuộc giống khỉ Uakari, có tên khoa học là Aracá uakari (Cacajao ayresii) sau khi nó bị giết bởi bộ lạc Yanomamo ở Brazil.
So sánh khỉ Callicebus caquetensis với các họ hàng khỉ Titi khác (Ảnh: Stephen Nash/CI)
Các loài khỉ Titi thuộc giống khỉ Callicebus. Trên thế giới có 29 loài khỉ Titi, sống ở khu vực Tân Thế Giới (một tên gọi được sử dụng để chỉ châu Mỹ được sử dụng ở thế kỷ 16), chủ yếu tại Nam Mỹ, từ Columbia tới Brazil, Peru và bắc Paraguay. Các loài khỉ Titi (hoặc zogui zogui khi nó được gọi theo tiếng Tây Ban Nha) là một trong những loài linh trưởng có tiếng gọi phức tạp nhất và chúng thường cất vang tiếng kêu vào mỗi buổi sáng để đánh dấu lãnh thổ.
Ảnh: ARKIVE