Kháng sinh là một chất dùng để ức chế sự phát triển của vi khuẩn hoặc tiêu diệt vi khuẩn ngay ở nồng độ thấp. Kháng sinh được dùng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng hoặc điều trị dự phòng các bệnh có khả năng gây thành dịch hoặc dự phòng trong các cuộc phẫu thuật nhằm chống bệnh nhiễm trùng bệnh viện.
Tại sao có hiện tượng kháng thuốc
Đĩa cấy kháng sinh đồ |
Vi khuẩn kháng lại thuốc kháng sinh có thể do gen di truyền hoặc do plasmid và do việc sử dụng kháng sinh không đủ liều, không đủ ngày và không đúng với loại kháng sinh mà vi khuẩn nhạy cảm.
Biện pháp hạn chế sự đề kháng của vi khuẩn
Để hạn chế việc vi khuẩn kháng lại thuốc kháng sinh nên sử dụng kháng sinh một cách hợp lý tức là nên theo một số nguyên tắc sau đây:
- Chỉ dùng kháng sinh để điều trị bệnh nhiễm vi khuẩn (không dùng kháng sinh để điều trị bệnh do virus gây ra; Đối với vi nấm đã có kháng sinh dùng riêng cho chúng).
- Ngay từ đầu chỉ nên dùng kháng sinh có phổ hẹp.
- Ở cơ sở y tế nào có điều kiện làm kháng sinh đồ thì nên dựa vào kết quả kháng sinh đồ để lựa chọn kháng sinh cho phù hợp với từng loài vi khuẩn gây nên từng loại bệnh.
- Khi đã chọn được kháng sinh thì phải dùng đủ liều lượng và đủ thời gian. Nếu không tuân thủ thì bệnh không những không khỏi mà còn làm cho vi khuẩn kháng lại kháng sinh.
- Luôn luôn đặt khâu vô trùng và tiệt trùng lên hàng đầu để hạn chế lây lan mầm bệnh trong đó có cả vi khuẩn kháng thuốc.
- Mỗi một cơ sở y tế nên có sự giám sát chặt chẽ hiện tượng kháng thuốc kháng sinh của vi khuẩn. Chương trình giám sát nên tiến hành thường xuyên và cho từng khoa, phòng.
Phương pháp chọn kháng sinh
- Chọn kháng sinh phổ hẹp.
- Dựa vào đặc tính dược động học và đặc tính của từng loại thuốc.
- Dựa vào khả năng sẵn có và kinh tế (rẻ tiền) để tạo điều kiện giúp người bệnh dễ dàng mua được thuốc sử dụng ngay.
Có nên phối hợp các thuốc kháng sinh?
Những loại bệnh nhiễm trùng có nhiều loài vi khuẩn cùng hợp đồng gây bệnh như đa chấn thương, viêm tủy xương và cả bệnh lao thì nên phối hợp thuốc kháng sinh. Đối với vi khuẩn đa kháng thuốc rất cần kết hợp các thuốc kháng sinh.
Khi phối hợp kháng sinh cần lưu ý:
- Phối hợp phải đúng,không có tương tác bất lợi.
- Khả năng tuân thủ y lệnh của người bệnh cao: Số lần dùng thuốc trong ngày ít, khả năng chi trả thấp nhất, đường đưa thuốc vào cơ thể thuận lợi nhất.
- Cần hướng dẫn cho người bệnh dùng thuốc đúng: Dùng trước ăn hay sau ăn, tiêm (tiêm bắp hay tiêm tĩnh mạch) hay uống…
Chọn theo kháng sinh đồ
Kháng sinh đồ là kỹ thuật xác định mức độ nhạy cảm (hay đề kháng) của từng loài vi khuẩn đối với từng loại kháng sinh. Qua kết quả kháng sinh đồ người thầy thuốc có thể chọn được kháng sinh thích hợp dùng cho điều trị,đặc biệt là kháng sinh đồ định lượng cho ta biết được liều lượng dùng để điều trị thích hợp diệt mầm bệnh mà chúng ta đã biết trước.
PGS. TS. BÙI KHẮC HẬU (Đại học Y Hà Nội)