Có một quan niệm từng tồn tại khá lâu trong giới khoa học nói chung, giới y khoa nói riêng rằng con người vẫn có thể thông minh hơn nữa nếu chúng ta biết “khai thác” các khu vực chưa được sử dụng đến của bộ não. Sự thật câu chuyện này là điều đã làm nóng không ít cuộc tranh luận.
So với các bộ phận cơ thể khác, bộ não dường như là phần nhận được nhiều sự quan tâm hơn cả với không ít nghiên cứu khoa học về nó, trong đó đáng chú ý nhất là câu hỏi có hay không việc loài người mới chỉ sử dụng 10% công suất thực tế của não. Giả thuyết này nếu được chứng minh sẽ đồng nghĩa với khả năng chúng ta hoàn toàn có quyền hy vọng vào nhiều thành tựu vĩ đại hơn nữa khi mà 90% còn lại được “khai thác” hết. Nhưng thật đáng tiếc, đây là một quan niệm hết sức sai lầm.
Vậy 10% đó gồm những gì? Sử dụng kỹ thuật chụp ảnh cộng hưởng từ chức năng (fMRI), các nhà thần kinh học đã đặt những tình nguyện viên vào bên trong máy nội soi cắt lớp và quan sát xem não được kích hoạt như thế nào khi họ làm hoặc suy nghĩ về cái gì đó. Kết quả là chỉ một hành động đơn giản như siết chặt và thả lỏng bàn tay hoặc nói vài từ cũng khiến hơn 1/10 bộ não phải hoạt động. Ngay cả khi bạn nghĩ rằng mình đang chẳng làm gì cả thì bộ não bạn lúc đó cũng đã làm khá nhiều như kiểm soát các chức năng hơi thở và nhịp tim hay điểm lại danh sách công việc.
90% còn lại của bộ não chưa được “khai thác” hết?
Vậy có khi nào con số 10% đề cập đến số lượng tế bào não? Một lần nữa điều này cũng không chính xác. Bất kỳ tế bào thần kinh nào dư thừa đều sẽ bị thoái hóa và chết đi hoặc bị các khu vực khác gần đó xâm chiếm, đơn giản là vì không có tế bào nào sinh ra một cách vô ích. Để tồn tại, mô não đã tiêu thụ tới 20% lượng oxy chúng ta hít thở, theo nhà khoa học thần kinh nhận thức Della Sergio Sala, và một bộ não phát triển đến mức hiện mới chỉ cần sử dụng 1/10 khả năng thực tế dường như là điều hết sức kỳ quặc bởi vì kích thước lớn như vậy rất dễ ảnh hưởng đến sự sống của chúng ta.
Vậy làm thế nào một ý tưởng với rất ít cơ sở sinh học và sinh lý nhưng lại có thể khiến nhiều người lầm tưởng đến thế?
Vào năm 1908, nhà tâm lý học và triết học người Mỹ William James đã viết trong tác phẩm “The Energies of Men”: “Những gì chúng ta đang sử dụng chỉ là phần nhỏ trong số các nguồn năng lực thực sự về thể chất và tinh thần của chúng ta”.
Tuy lạc quan tin tưởng rằng loài người có thể đạt thêm nhiều đột phá hơn nữa nhưng ông lại không đề cập đến khối lượng của não hay số lượng tế bào và cũng không đưa ra phần trăm cụ thể. 10% là con số được nêu ra trong cuốn sách bán chạy nhất của Dale Carnegie năm 1936 mang tên “How to Win Friends and Influence People” với minh chứng là Albert Einstein. Tuy nhiên, trong tất cả hồ sơ lưu trữ về Albert Einstein, người ta không thể tìm thấy một dòng nhỏ nào đề cập đến thông tin này.
Giải thích cho sự hiểu lầm này, các chuyên gia cho biết có thể là vì 90% tế bào trong não là tế bào thần kinh đệm. Đây là những tế bào hỗ trợ, có chứa chất trắng, cung cấp chất dinh dưỡng cho 10% tế bào còn lại, vốn là các tế bào thần kinh tạo nên chất xám. Điều này vô tình làm nhiều người nghĩ về khả năng khai thác các tế bào thần kinh đệm. Tuy nhiên, đây là 2 loại tế bào hoàn toàn khác nhau và sẽ không có cách nào có thể biến đổi tế bào đệm thành tế bào thần kinh nhằm mục đích làm tăng sức mạnh não.
Tuy nhiên, mặc dù rất hiếm hoi nhưng cũng có trường hợp quét não cho thấy cái gì đó khác lạ. Năm 1980, một bác sĩ nhi khoa người Anh tên là John Lorber viết trên tạp chí Science rằng trong những bệnh nhân mắc bệnh tràn dịch não của ông, có người hầu như không có mô não nhưng lại vẫn hoạt động. Điều này về sau đã được giải đáp chẳng qua đó chỉ là sự thích nghi với hoàn cảnh đặc biệt.
Tất nhiên, ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy việc cải thiện trí tuệ bằng cách tiếp cận những điều mới có thể thay đổi bộ não nhưng không có nghĩa rằng làm như vậy sẽ giúp chúng ta “khai thác” thêm một khu vực mới của não. Ai cũng đều muốn những điều tốt hơn và chúng ta vẫn có thể tốt hơn nếu cố gắng. Tuy nhiên, thật đáng buồn, việc tìm kiếm một phần chưa được sử dụng trong bộ não sẽ không phải là phương án khả quan.