Viên kim cương thô lớn nhất từng được tìm thấy có tên Cullinan, phát hiện ở Nam Phi vào năm 1905.
Viên kim cương thô Cullinan và 9 viên đá quý chia ra từ nó. (Ảnh: Wikipedia).
Cullinan là viên kim cương khổng lồ nặng 3.106 carat và có kích thước 10,1 x 6,35 x 5,9 cm. Trọng lượng đó tương đương 621g, bằng một quả bóng rổ hay 7.692 con ong, theo IFL Science.
Ngày 25/1/1905, Frederick Wells, quản lý khu mỏ Premier tại Pretoria, Nam Phi, trông thấy ánh sáng lóe lên từ vật gì đó ở bức tường phía trên khi đang ở độ sâu 5,5m bên dưới mặt đất. Wells lấy được viên kim cương và giao nó cho ngài Thomas Cullinan, chủ sở hữu khu mỏ, vào chiều cùng ngày. Tuy nhiên, không có ai chịu mua viên kim cương đặt theo tên của Cullinan cho tới năm 1907. Cuối cùng, chính quyền tỉnh Transvaal mua lại viên đá quý để làm quà tặng sinh nhật cho vua Edward VII của Anh. Lo lắng nó có thể bị trộm trên đường vận chuyển từ châu Phi tới London, vua Edward đã bố trí một viên kim cương giả trên tàu hơi nước với nhiều thám tử vây quanh nhằm đánh lạc hướng, còn Cullinan được gửi tới Anh trong chiếc hộp đơn giản.
Do Cullinan quá lớn để lưu giữ ở hình dạng ban đầu, vua Edward giao việc cắt viên kim cương cho Joseph Asscher, người đứng đầu công ty Asscher Diamond ở Amsterdam. Asscher, người từng cắt Excelsior, viên kim cương 971 carat giữ kỷ lục trước đó. Ông nghiên cứu viên đá quý suốt 6 tháng trước khi cắt thử. Trong lần thử đầu tiên, lưỡi dao thép bị gãy trong khi viên kim cương vẫn nguyên vẹn. Trong lần thử thứ hai, các chuyên gia mất 4 ngày để tạo ra vết rạch sâu 1,3 cm, cho phép họ chia viên đá quý thành hai nửa chỉ với một cú gõ. Asscher sau đó ngất đi vì kiệt sức và lo lắng quá độ. Trong hơn 8 tháng tiếp theo, ba người làm việc suốt 14 giờ một ngày để hoàn tất việc chia viên kim cương. Cuối cùng, Cullinan được cắt thành 9 viên đá lớn, đánh số I-IX và gần 100 viên đá nhỏ hơn, trị giá hàng triệu USD.
Viên đá lớn nhất trong số đó mang tên Cullinan I hay còn gọi là Ngôi sao châu Phi, nặng 530,2 carat (106 g), tương đương 32 túi trà. Cả 9 viên đá lớn đều thuộc sở hữu của vương thất Anh, phần lớn dùng để trang trí vương miện cùng nhiều đồ trang sức khác như vòng cổ.
Viên kim cương lớn thứ hai sau Cullinan là Excelsior được tìm thấy bởi các thợ mỏ ở mỏ Jagersfontein tại Nam Phi vào năm 1893. Mỏ Jagersfontein là nơi phát hiện hai trong số 10 viên kim cương lớn nhất thế giới. Viên còn lại tên Jubilee, nặng 245,35 carat.