Sau gần 100 năm tồn tại với thời gian, dinh thự vua Mèo hay dinh Hoàng A Tưởng (Bắc Hà, Lào Cai) vẫn giữ được sự bề thế, uy nghi của một gia tộc quyền lực nhất miền cao nguyên trắng.
Dinh thự Hoàng A Tưởng hay dinh thự vua Mèo nằm ở trung tâm huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai là một tòa nhà bề thế được xây dựng vào năm 1914 và hoàn thành vào 1921. Người có công xây dựng là Thổ ty Hoàng Yến Chao, người dân tộc Tày và là cha đẻ của Hoàng A Tưởng. Nhớ về sự tàn độc của vị lãnh chúa đất Bắc Hà, bà Hoàng Kim Lái (75 tuổi), người từng sống dưới thời Thổ ty Hoàng Yến TChao cai trị bàng hoàng kể: “Thổ ty Hoàng Yến TChao là người dân tộc Tày (SN 1883, tại Châu Thủy Vĩ, Phủ Quy Hóa nay là huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai). Khi Hoàng Yến TChao làm lãnh chúa vùng này, tôi cũng khoảng hơn 10 tuổi. Nghe cha mẹ kể lại, trước khi thực dân Pháp đến xâm lược, thì ông Chao đã là một Trưởng bản giàu có và quyền thế ở xứ Bắc Hà này”.
Dinh thự này được xây dựng theo phong cách Á -Âu kết hợp, do hai kiến trúc sư người Pháp và Trung Quốc trực tiếp thiết kế và chỉ đạo thi công. Công trình có sự đan xen hài hòa, bố cục hình chữ nhật liên hoàn khép kín và có tổng thể 36 phòng. Để vào được khuôn viên bên trong dinh thự thì du khách phải bước lên cầu thang từ hai bên lại rồi đến phòng chờ. Sau đó sẽ thấy một khoảng sân rộng thường để hành lễ, tổ chức múa hát hoặc vui chơi.
Khu nhà chính hai tầng có diện tích 420 m2, với khung cửa vòm đặc trưng phong cách kiến trúc châu Âu. Đây là khu nhà để gia đình Hoàng A Tưởng sinh hoạt và dùng làm nơi hội họp.
Hai bên tả hữu của ngôi nhà là hai dãy nhà ngang có bố cục, kiến trúc giống nhau. Mỗi dãy đều hai tầng và thấp hơn nhà chính, mỗi tầng có 3 gian, sử dụng làm phòng khách, phòng ăn, phòng ngủ của 3 bà vợ của Hoàng Yến Chao, 2 vợ của Hoàng A Tưởng, và cho 2 vị cố vấn người Pháp và Trung Quốc.
Hiện nay, công trình đã được sử dụng như một điểm tham quan du lịch dưới sự quản lý của cán bộ trung tâm thông tin du lịch Lào Cai. Một bên dãy phòng được dùng làm nơi bày bán các sản phẩm thủ công như khăn, áo, váy thổ cẩm hay tẩu thuốc, vòng bạc...
Nằm ở dãy phòng bên trái tầng một từ phía cổng vào nhà là khu trưng bày các tác phẩm nghệ thuật của Bắc Hà nói riêng và các tỉnh miền Bắc nói chung. Đó là những bức ảnh nghệ thuật về đời sống dân tộc vùng cao, các mô hình trang phục truyền thống của nhiều dân tộc như Dao, Mèo...
Ngôi nhà có được địa thế đặc biệt do một thầy địa lý người Trung Quốc mà Hoàng Yến Chao mời về xem, nằm trên một quả đồi rộng có hướng Đông Nam, phía sau và hai bên phải,trái có núi bao bọc, phía trước có suối và núi "mẹ bồng con".
Khi trung tâm thông tin du lịch Lào Cai được đặt tại chính bên trong dinh thự vua Mèo, cán bộ trung tâm đã xây dựng một mô hình nấu rượu ngô truyền thống của người dân Bắc Hà. Bếp nấu rượu nằm ngay sau ngôi nhà là nơi giới thiệu về cách thức nấu rượu cũng như cho du khách thưởng thức rượu ngô Bắc Hà tại chỗ.
Trải qua gần 100 năm tồn tại với biết bao biến cố thăng trầm của gia tộc nhà Hoàng A Tưởng, dinh thự vẫn giữ gìn được nét uy nghi, đứng vững giữa dòng thời gian và luôn là biểu tượng quyền uy một thời nơi miền cao nguyên trắng.