Giải thưởng Nobel hoà bình 2013 được trao cho tổ chức Cấm vũ khí hoá học Quốc tế (OPCW) vì đã giám sát việc phá huỷ kho vũ khí hoá học của Syria.
>>> Liên minh châu Âu EU nhận giải Nobel Hòa bình
Đây được coi là một bất ngờ khi trước đó, Malala Yousufzai, cô gái 16 tuổi đến từ Pakistan và nổi tiếng với phong trào đấu tranh vì quyền được học hành và quyền bình đẳng cho phụ nữ được coi là ứng viên lớn nhất cho giải thưởng.
Các chuyên gia của OPCW đến từ The Hague (của Hà Lan), cùng với sự hỗ trợ của LHQ, đang cùng làm việc để phá huỷ kho vũ khí hoá học lớn của Syria.
Thông cáo của Ủy ban Nobel Na Uy ca ngợi “nỗ lực bao trùm” của OPCW để tiêu hủy vũ khí hóa học.
Việc khí sarin được sử dụng và sát hại hơn 1.400 người trong một vụ tấn công phía ngoài thủ đô Damascus hồi tháng 8 từng dẫn tới việc Mỹ chuẩn bị kế hoạch tấn công quân sự chính quyền Assad. Chỉ sau đề xuất của Nga về việc tiêu hủy kho vũ khí hóa học dưới sự giám sát của OPCW, chiến dịch quân sự này mới được đình lại.
Một số thành viên lãnh đạo Tổ chức OPCW gồm Malik Ellahi, Wang Ju, Nihad Alihodzic, Dominique Anelli trong ảnh chụp tại The Hague, Hà Lan ngày 9/10. (Ảnh: Reuters)
Thông cáo của ủy ban cũng nói “giải trừ vũ khí là nội dung quan trọng trong di chúc của Afred Nobel” và nhiều giải Nobel hòa bình trước đó cũng nhấn mạnh tới việc giải trừ vũ khí hạt nhân.
Với việc vinh danh OPCW, ủy ban muốn vinh danh nỗ lực tiêu hủy vũ khí hóa học. Trong Chiến tranh thế giới thứ 1, vũ khí hóa học được sử dụng rộng khắp và chỉ tới Công ước Geneva 1925, việc sử dụng vũ khí hóa học mới bị cấm – việc sản xuất hay lưu giữ vũ khí hóa học thì không bị cấm.
Trong Thế chiến thứ 2, vũ khí hóa học từng được Hitler sử dụng trong các đợt tàn sát quy mô lớn. Vũ khí hóa học sau đó cũng được nhiều nước (như Mỹ sử dụng chất độc da cam trong chiến tranh VN) và khủng bố sử dụng.
Trong giai đoạn 1992-1993, một công ước về việc cấm sản xuất và lưu giữ được đưa ra. Khi công ước có hiệu lực năm 1997, OPCW cũng đồng thời bắt đầu được thành lập. Kể từ đó OPCW đã bắt đầu quá trình thanh sát, tiêu hủy cũng như cố gắng để đảm bảo công ước được thực hiện. Cho tới nay đã có 189 quốc gia tham gia công ước này.
Theo Ủy ban Nobel thì “các công ước và công việc của OPCW đã xác định sử dụng vũ khí hóa học là điều cấm theo luật quốc tế”. Theo ủy ban, việc vũ khí hóa học sử dụng ở Syria gần đây càng “nhấn mạnh tầm quan trọng phải củng cố nỗ lực loại trừ vũ khí hóa học”.
Ủy ban cũng chỉ trích một số nước không tuân thủ hạn định về hủy diệt vũ khí hóa học vào tháng 4/2012, “đặc biệt là Mỹ và Nga”.
Số tiền 1,25 triệu USD của giải thưởng sẽ được trao tại Oslo vào ngày 10-12 tới nhân kỉ niệm ngày mất của Afred Nobel, người sáng lập ra giải thưởng này.