Chỉ còn lại hai con tê giác trắng phương Bắc trên hành tinh của chúng ta, và cả 2 đều là những con cái. Nhưng giờ đây, một dự án thụ tinh trong ống nghiệm mang tính đột phá đã mang lại hy vọng hồi sinh cho loài này.
Tê giác trắng phương Bắc là một phân loài của tê giác trắng, chỉ còn lại hai cá thể trên Trái Đất và tất cả chúng đều là giống cái nên chúng đã được tuyên bố tuyệt chủng về mặt chức năng sinh học. Tuy nhiên trong tương lai, điều này có thể sẽ thay đổi và các nhà khoa học hy vọng rằng sẽ khôi phục lại được quần thể tê giác trắng phương Bắc nhờ vào khoa học hiện đại.
Najin và Fatu, hai con tê giác trắng phương Bắc cái lớn tuổi sống ở Kenya, là những cá thể cuối cùng được biết đến trong phân loài của chúng. Với tuổi cao và không có khả năng sinh sản tự nhiên, loài của chúng, từng được tìm thấy trên khắp Trung Phi nhưng gần như bị xóa sổ do nạn săn trộm bất hợp pháp, và đang đứng trên bờ vực tuyệt chủng.
Tuy nhiên, một tia hy vọng đã xuất hiện với thông báo về ca mang thai thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) thành công đầu tiên trên thế giới ở một con tê giác. Thành tựu đột phá này có thể mở đường cho sự hồi sinh của một trong những loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất trên Trái Đất.
Susanne Holtz thuộc Viện nghiên cứu động vật hoang dã và vườn thú Leibniz ở Đức, một phần của dự án BioRescue, một tập đoàn quốc tế đang nỗ lực nghiên cứu tê giác trắng phương Bắc, cho biết: "Việc chuyển phôi thành công đầu tiên ở tê giác là một bước tiến lớn".
"Nhưng bây giờ tôi nghĩ với thành tựu này, chúng tôi rất tự tin rằng chúng tôi sẽ có thể tạo ra những con tê giác trắng phương Bắc theo cách tương tự và chúng tôi sẽ có thể cứu được loài này khỏi bờ vực tuyệt chủng".
Sudan, con tê giác trắng phương Bắc đực cuối cùng còn sót lại trên thế giới, cùng người quản lý và người bảo vệ của nó chụp ảnh tại Khu bảo tồn Ol Pejeta. Khu bảo tồn trải rộng 90.000 mẫu Anh ở miền trung Kenya, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và thúc đẩy quần thể tê giác ở nước này. Sudan qua đời vào năm 2018. Sau cái chết của Sudan, chỉ còn 2 cá thể cái của loài tê giác trắng phía bắc là con gái Najin và cháu gái Fatu.
BioRescue là nỗ lực hợp tác đầy tham vọng giữa các nhà khoa học, nhà bảo tồn và vườn thú trên toàn cầu. Mục tiêu của dự án là sử dụng các công nghệ sinh sản tiên tiến như IVF và kỹ thuật tế bào gốc để tạo ra phôi khả thi từ vật liệu di truyền còn lại của tê giác trắng phương Bắc đã chết. Những phôi này sau đó sẽ được cấy vào tê giác mẹ thay thế của một phân loài có liên quan chặt chẽ với loài - tê giác trắng phương Nam, mang lại cơ hội thứ hai cho tê giác trắng phương Bắc tồn tại.
Thông báo gần đây đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình của BioRescue. Các nhà khoa học đã chuyển thành công phôi thai được tạo ra trong phòng thí nghiệm có nguồn gốc từ vật liệu di truyền của Fatu vào một con tê giác trắng phương Nam ở Kenya. Mặc dù quá trình mang thai vẫn đang ở giai đoạn đầu nhưng mỗi tuần trôi qua đều đưa dự án đến gần hơn với mục tiêu cuối cùng: sự ra đời của một chú tê giác trắng phương Bắc khỏe mạnh.
Trên toàn thế giới, có năm loài tê giác sống được công nhận thuộc bốn chi (họ Rhinocerotidae). Đó là tê giác trắng (Ceratotherium simum), tê giác đen (Diceros bicornis), tê giác Ấn Độ (Rhinoceros unicornis), tê giác Java (Rhinoceros sondaicus) và tê giác Sumatra (Dicerorhinus sumatrensis). Ba trong số năm loài (tê giác đen, tê giác Java và tê giác Sumatra) nằm trong danh sách mười hai loài có nguy cơ tuyệt chủng và nguy cấp trên toàn cầu (EDGE) hàng đầu, chúng thể hiện tính đặc biệt về mặt tiến hóa và tất cả đều phải đối mặt với những thách thức bảo tồn do con người săn lùng sừng của chúng, cũng như mất môi trường sống.
Chiến công này rất đáng chú ý vì nhiều lý do.
Thứ nhất, nó chứng minh tính khả thi của việc sử dụng kỹ thuật IVF để sinh sản tê giác, mở đường cho các ứng dụng trong tương lai ở các loài có nguy cơ tuyệt chủng khác đang phải đối mặt với những thách thức tương tự.
Thứ hai, nó khơi dậy hy vọng về sự sống sót của loài tê giác trắng phương Bắc, đưa ra một giải pháp tiềm năng cho những gì tưởng chừng như là sự tuyệt chủng không thể tránh khỏi.
Tuy nhiên, con đường đi đến thành công trọn vẹn vẫn còn dài và đầy thử thách. Quá trình mang thai cần phải được theo dõi và nuôi dưỡng chặt chẽ, và ngay cả khi một con tê giác khỏe mạnh được sinh ra, sẽ cần nhiều nỗ lực chăn nuôi hơn để thiết lập một quần thể khả thi. Ngoài ra, những cân nhắc về mặt đạo đức xung quanh các biện pháp can thiệp như vậy trong phạm vi loài cần phải được giải quyết và thảo luận cẩn thận.
Bất chấp những thách thức, thế giới vẫn đang nín thở theo dõi BioRescue. Thành công của dự án này có thể viết lại câu chuyện về vô số loài có nguy cơ tuyệt chủng đang đấu tranh để sinh tồn trong một thế giới đang thay đổi. Najin và Fatu có thể không thể đóng góp trực tiếp vào thành công này, nhưng di sản của chúng có thể tồn tại trong các thế hệ tê giác trắng phương Bắc trong tương lai được đưa trở về từ bờ vực tuyệt chủng.