Biến đổi khí hậu thúc đẩy sông băng thu hẹp, khiến các nước có biên giới sông băng như ở khu vực dãy Alps phải điều chỉnh bản đồ.
Năm ngoái, Thụy Sĩ và Italy cùng nhau điều chỉnh lại biên giới trên dãy Alps do các sông băng co lại nhanh. Đây cũng là thách thức mà nhiều quốc gia có những cấu trúc tự nhiên đánh dấu lãnh thổ sẽ phải đối mặt, New Atlas hôm 11/12 đưa tin.
Đỉnh Matterhorn thuộc dãy Alps đang thay đổi nhanh. (Ảnh: New Atlas).
May mắn là Thụy Sĩ và Italy đã hợp tác. Các chuyên gia tin rằng một phần là do vùng đất này không thuộc sở hữu tư nhân, và biên giới quốc gia nằm trên đỉnh núi mà đường phân chia của Thụy Sĩ đã dịch chuyển sang lãnh thổ Italy trong những năm gần đây.
Sau khi điều chỉnh vào tháng 5/2023, Thụy Sĩ vẫn mất gần 18 tháng để phê duyệt sự thay đổi, và Italy vẫn chưa ký bản đồ biên giới sửa đổi. Những thay đổi này sẽ ảnh hưởng đến biên giới ở các khu vực Plateau Rosa, Rifugio Carrel, Gobba di Rollin, vốn nằm gần đỉnh Matterhorn - một trong những địa danh nổi tiếng của dãy Alps.
"Với sự tan chảy của các sông băng, những cấu trúc tự nhiên này thay đổi và định nghĩa lại biên giới quốc gia", chính phủ Thụy Sĩ cho biết trong một thông báo hồi cuối tháng 9, sau khi đạt được thỏa thuận về thay đổi bản đồ.
Dù có nhiều quan điểm khác nhau về biến đổi khí hậu và ấm lên toàn cầu, các sông băng trên thế giới đang ngày càng co lại bất chấp sự dao động theo mùa và sự di chuyển tự nhiên của sông băng do những yếu tố như biến dạng nội tại. Tác động của việc cảnh quan núi thay đổi với dân cư đang nhận được sự chú ý lớn của giới khoa học.
Báo cáo của Viện hàn lâm Khoa học Thụy Sĩ công bố hồi tháng 10 cho thấy, năm 2024, bất chấp "khối lượng tuyết cực lớn trong mùa đông" - nhiều hơn trung bình khoảng 30% - lượng bụi lớn từ Sahara bay đến đã thúc đẩy băng tuyết tan, khiến sông băng mất 2,5% thể tích.
"Sự co lại và tan chảy của các lưỡi sông băng vẫn tiếp diễn do biến đổi khí hậu. Những năm 2022 và 2023 đã có tổng cộng 10% thể tích sông băng Thụy Sĩ biến mất, nhiều nhất từng ghi nhận. Con số 2,5% trong năm nay cũng cao hơn mức trung bình của thập kỷ qua", báo cáo cho biết. Trong một nghiên cứu năm 2023, các nhà khoa học đã mô hình hóa rằng mức tăng 1,5 độ C nhiệt độ toàn cầu sẽ khiến hơn 1/4 bề mặt sông băng hiện tại của Trái Đất biến mất vào năm 2100.
Tuyến đường sắt Matterhorn Gornergrat là một trong những cách để lên đỉnh Matterhorn từ phía Thụy Sĩ. (Ảnh: Peters/Flickr).
Tình huống Thụy Sĩ - Italy không phải là ví dụ duy nhất về biên giới thay đổi khi môi trường tự nhiên thay đổi. Sálajiegna, sông băng ở biên giới Na Uy - Thụy Điển, có hai lưỡi băng, một chạy vào Na Uy và một chạy vào Thụy Điển. Vài thập kỷ qua, Sálajiegna co lại khoảng 20 m mỗi năm. Năm 2013, những thay đổi này cũng dẫn đến sự thay đổi về khả năng tiếp cận nguồn nước ở cả hai bên biên giới. Ngoài ra, biên giới sông băng còn tồn tại giữa Thụy Sĩ và Áo, Chile và Argentina. Sông băng Siachen ở dãy Himalaya thuộc Trung Á, nơi Pakistan, Ấn Độ và Trung Quốc tiếp giáp, có tầm quan trọng lớn về địa chính trị.
Năm 2014, các nhà nghiên cứu bắt đầu triển khai dự án Italian Limes và đặt các cảm biến GPS dọc theo một đoạn biên giới Italy - Áo ở dãy Alps Ötztal. Hệ thống theo dõi sự dịch chuyển được cải tiến hai năm sau, với mạng lưới 26 cảm biến cung cấp dữ liệu GPS cho máy vẽ truyền bản đồ để vẽ "biên giới di chuyển" giữa hai quốc gia. Hai nước đã đạt được thỏa thuận sơ bộ vào năm 2006 để cùng làm việc theo cách tiếp cận linh hoạt hơn với đường phân chia đó.
Ngoài thay đổi lãnh thổ, vẫn còn những vấn đề khác liên quan đến biên giới sông băng. Ở Italy và Thụy Sĩ, những vùng núi đông du khách dọc biên giới đang trở nên dễ sạt lở hơn. Điều này phù hợp với một nghiên cứu trên tạp chí Nature về sự gia tăng tần suất và cường độ sạt lở ở những nơi mất sông băng thuộc vùng núi cao châu Á (HMA). Điều này khiến mối nguy hiểm xảy ra ở một bên biên giới có thể ảnh hưởng lớn đến những người phía bên kia.
Theo giáo sư người Thụy Sĩ Adrian Brugger, việc mất sông băng trên núi Alps khiến cuộc sống của người dân ở gần núi trở nên nguy hiểm hơn nhiều, với cả hai bên. "Có một nỗi sợ phải di dời ở các khu định cư với những ngôi nhà 500 năm tuổi. Mọi người sống với một túi hành lý bên cạnh giường", Brügger nói.