Người mắc hội chứng xác sống biết đi (hội chứng Cotard) có cảm giác như mình đã chết, không còn nội tạng hay các bộ phận cơ thể. Ảnh hưởng từ ảo giác trên, bệnh nhân từ chối chăm sóc cơ thể và ăn uống dẫn đến tử vong vì suy nhược.
Hội chứng xác chết biết đi là gì?
Hội chứng Cotard hay còn gọi là hội chứng xác chết biết đi được phát hiện và đặt theo tên nhà thần kinh học Pháp Jules Cotard. Năm 1880, Cotard công bố bài viết về bệnh nhân có biệt danh Quý cô X. Người phụ nữ khẳng định mình bị mất nhiều bộ phận cơ thể và nội tạng bao gồm não, ngực, dạ dày, ruột. Quý cô X tin mình bị "nguyền rủa muôn đời", từ chối ăn rồi sau đó chết đói. Cotard nhận định tình trạng này là một dạng hoang tưởng kết hợp với trầm cảm nặng, "cho thấy sự chậm phát triển của bộ máy tâm thần, sự hiện diện của triệu chứng lo âu cùng trầm cảm".
Cảnh trong phim truyền hình Xác sống của Mỹ - (Ảnh: collider.com)
Ca mắc hội chứng xác chết biết đi gần đây nhất được ghi nhận là người đàn ông tên Graham. Bệnh tình của anh xuất hiện sau thời gian chống chọi với trầm cảm nặng, đã kéo dài ít nhất 9 năm. 8 tháng từ ngày cố tự tử bằng cách cho thiết bị điện vào bồn tắm, anh nói với các bác sĩ rằng bộ não của mình đã chết hay mất đi đâu đó.
Hội chứng Cotard rất hiếm gặp song chưa xác định được tỷ lệ mắc bệnh. Một nghiên cứu ở Hong Kong trên 349 bệnh nhân tâm thần cho thấy số người bị hội chứng xác chết biết đi khoảng 0,57 % dân số. Một công trình khác ở Mexico năm 2010 chỉ ra 0,62 % trong 1.321 bệnh nhân gặp vấn đề này. Nói chung, hội chứng xác chết biết đi thường xảy ra ở người rối loạn tâm thần hoặc gặp nhiều vấn đề sức khỏe.
Triệu chứng của bệnh
Biểu hiện của hội chứng Cotard tương đối đa dạng. Nhà nghiên cứu Yamada Katsuragi cùng đồng nghiệp năm 1999 lý giải căn bệnh có ba giai đoạn: nảy mầm, phát tác và mạn tính.
Giai đoạn nảy mầm đặc trưng bởi chứng lo sợ sức khỏe quá mức (hypochondriasis) và trầm cảm nặng. Bệnh nhân có thể tìm đến bác sĩ với những phàn nàn mơ hồ, ví dụ như trường hợp nữ bệnh nhân 28 tuổi với tên gọi bà S. Các báo cáo y tế ghi chép bà đã tới bệnh viện, kêu rằng gan của mình "bị thối rữa" và trái tim bà "hoàn toàn không có". Trước đó, bà S bị mất ngủ, thường xuyên cảm thấy cô đơn do mất hứng thú đến môi trường xung quanh. Đây đều là những dấu hiệu điển hình của trầm cảm.
Giai đoạn phát tác là lúc bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng như chối bỏ sự tồn tại của một số bộ phận nhất định. Sang giai đoạn mạn tính, những triệu chứng đó trầm trọng hơn, làm cản trở cuộc sống bình thường của người bệnh. Họ xao nhãng vệ sinh cá nhân, tự làm hại bản thân, mất khả năng nhận ra khuôn mặt mình và người khác.
Graham mắc hội chứng xác chết biết đi trong 9 năm, thường xuyên đến nghĩa trang vì nghĩ nơi đó hợp với mình. (Ảnh: AFP).
Cụ thể, Graham tin mình không có não hay đầu, từ chối ăn uống, không thiết hút thuốc hoặc tương tác xã hội bởi anh thấy "chả nghĩa lý gì khi đã chết". Graham còn thường xuyên đến thăm nghĩa trang địa phương vì cảm thấy nó hợp với anh. "Tôi không muốn đối diện với ai khác", người đàn ông nói với tạp chí New Scientist. "Tôi chẳng thấy niềm vui trong bất cứ điều gì. Tôi từng vô cùng yêu thích chiếc xe của mình nhưng giờ không đến gần nó. Tất cả những gì tôi muốn là đi thật xa".
Graham trở thành bệnh nhân mắc hội chứng Cotard đầu tiên được quét não. Các bác sĩ phát hiện mức độ hoạt động ở vùng trán và thùy đỉnh vốn liên quan đến chức năng vận động, trí nhớ, thông tin cảm giác là rất thấp, tương tự người sống thực vật. "Tôi đã phân tích hình chụp não suốt 15 năm nhưng chưa thấy ai có hoạt động não thấp như thế này mà vẫn đi đứng, giao tiếp bình thường", nhà thần kinh học Steven Laurey tại Đại học Liege (Bỉ) cho biết. "Chức năng não của Graham giống người đang được gây mê hoặc ngủ".
Bên cạnh đó, vùng hạch hạnh nhân của não kém hoạt động khiến bệnh nhân hội chứng Cotard mất khả năng nhận mặt. Điều này "có thể dẫn đến sự thiếu liên kết giữa hình ảnh phản chiếu và cảm giác bản thể, kéo đến niềm tin mình không hề tồn tại".
Nguyên nhân gây bệnh
Các nhà dược học đã phát hiện được một trong những cơ chế kích hoạt hội chứng Cotard. Sau khi nghiên cứu, các chuyên gia châu Âu đã thiết lập được mối quan hệ giữa tình trạng suy thận, hội chứng Cotard với việc sử dụng một loại thuốc bôi da.
Theo báo cáo đăng trên chuyên san Neurological Sciences, các nhà dược lý học Thụy Điển đã chỉ ra mối liên hệ giữa hội chứng Cotard với acyclovir, còn được gọi là Zovirax, loại thuốc thường chỉ định cho các trường hợp nhiễm virus herpes, thủy đậu và giời leo. Chỉ có khoảng 1% số người dùng loại thuốc này bị tác động về tâm thần, bao gồm hội chứng Cotard. Nhóm nghiên cứu đã phát hiện 8 bệnh nhân mắc hội chứng này do thuốc acyclovir trong ngân hàng dữ liệu Thụy Điển. Trong đó, một phụ nữ bị giời leo có ảo giác trở thành “xác sống” khi được điều trị bằng acyclovir, theo trang tin New Scientist. Bệnh nhân đã nhập viện trong trạng thái hoảng loạn cực độ, theo tác giả cuộc nghiên cứu là Anders Helldén thuộc Bệnh viện Đại học Karolinska ở Stockholm. Sau khi được lọc máu, cô này cho biết đã quá sợ hãi khi lúc nào cũng bị ám ảnh bởi ý nghĩ mình đã chết.
Trong vòng vài giờ, các triệu chứng của bệnh nhân giảm dần, cho đến khi cô cảm giác “chắc chắn” là mình chưa chết, nhưng một mực cho rằng cánh tay trái đã bị đứt. Thêm 24 giờ nữa, những triệu chứng này hoàn toàn biến mất. Kết quả phân tích máu sau đó cho thấy acyclovir, thông thường phân hủy bên trong cơ thể trước khi bị tống ra ngoài qua tuyến thận, vẫn có thể để lại bên trong cơ thể một hàm lượng thấp chất CMMG sau quá trình tan rã. Các cuộc thử máu được thực hiện ở những người bị hội chứng Cotard cho thấy cơ thể họ chứa hàm lượng cao CMMG. Chỉ một người trong số này thoát tình trạng suy thận.
Chuyên gia Helldén và đồng tác giả cuộc nghiên cứu Thomas Lindén, của Học viện Sahlgrenska ở Gothenburg, phát hiện việc giảm liều lượng thuốc acyclovir hoặc loại bỏ hoàn toàn chất này cho thấy có thể chấm dứt các triệu chứng “xác sống”. “Một vài bệnh nhân còn bị huyết áp cực cao, do vậy chúng tôi cảm giác rằng CMMG gây ra một dạng co thắt động mạch bên trong não”, theo nhà nghiên cứu Helldén. Kết luận của các chuyên gia Thụy Điển cung cấp một giả thuyết về nguyên nhân lẫn cách điều trị hội chứng Cotard, nhưng tất nhiên kết quả này vẫn cần được chứng minh qua các cuộc nghiên cứu khác.