Văn hóa ẩm thực Nhật Bản vừa bí ẩn, tinh tế vừa lôi cuốn. Những bí mật và quy tắc của món ăn Nhật được gói gọn trong "Tam Ngũ" – ba số 5 kỳ diệu trong ẩm thực Nhật.
Một bữa ăn của người Nhật thường phải quy tụ đủ 5 phương pháp, 5 hương vị, 5 màu sắc. Những con số 5 này phản ánh sâu xa hơn nữa sự tôn sùng và yêu quý thiên nhiên của người Nhật. Vậy những con số 5 này có ý nghĩa gì?
5 màu – Go Shiki
Bàn ăn của người Nhật luôn hội tụ đủ 5 màu cơ bản, khiến bữa ăn trở nên hài hòa màu sắc, ngon mắt và đầy dinh dưỡng. 5 màu cơ bản đó là:
- Trắng: từ các món như cơm, củ cải, đậu hũ, cá chín...
- Đỏ: từ cá sống, trứng cá, sò đỏ, thanh cua...
- Xanh: từ các loại rau củ mang màu xanh.
- Vàng: từ các loại nguyên liệu màu vàng cam như bí đỏ, cà rốt, trứng cá trích, nhím biển...
- Đen (bao gồm cả màu tối như nâu đậm hay tím thẫm): từ thịt nướng, cà tím, rong biển, nước tương.
5 màu chủ đạo của ẩm thực Nhật đại diện cho ngũ hành.
Không phải tự nhiên mà 5 màu này được chọn để xuất hiện trên bàn ăn. Đây là 5 màu đại diện cho ngũ hành tự nhiên: kim – mộc – thủy – hỏa – thổ như hội tụ tinh hoa đất trời trên bàn ăn mỗi ngày.
5 vị - Go Mi
Thay vì các món ăn thiên ngọt, thiên mặn hay thiên cay như khẩu vị từng miền của món Việt, ẩm thực Nhật hội tụ đủ mùi vị trong một bữa ăn bao gồm mặn – chua – ngọt – đắng – umami. Vị umami là mùi vị khác biệt so với các món ăn chúng ta thường biết. Đây là vị ngọt tự nhiên của hải sản sống, thịt nướng, nấm hay nước hầm. Đây chính là hương vị tạo cảm giác ngọt lành, thanh mát, tự nhiên cho món ăn Nhật. Vốn trân trọng những giá trị tự nhiên, người Nhật rất ít sử dụng các loại gia vị có mùi hương hay vị mạnh mà thiên về sử dụng các gia vị có tính điểm xuyết cho món ăn, tôn lên hương vị tự nhiên của món ăn. Việc ăn thanh nhẹ không những tốt cho sức khỏe mà còn là thái độ trân trọng mẹ thiên nhiên của người Nhật.
5 cách chế biến – Go Hoo
Bữa ăn của người Nhật thường quy tụ đủ 5 cách chế biến.
Số 5 cuối cùng trong ẩm thực Nhật là ở cách chế biến. 5 cách chế biến đó là hầm – nướng – hấp – rán – luộc. Dù các cách chế biến này không có gì mới nhưng trong ẩm thực các phương pháp chế biến sẽ có những yêu cầu khắt khe hơn để đáp ứng nguyên tắc 5 vị bên trên, đặc biệt là giữ lại được vị umami. Các cách chế biến này được áp dụng trên những thực phẩm tươi ngon nhất, những sản vật theo mùa để đảm bảo hương vị tươi ngon nhất cho bữa ăn và cũng là cách để tôn trọng vòng tuần hoàn phát triển của thiên nhiên. Các món ăn Nhật được chế biến với nhiều phương pháp khác nhau nhưng lại được chế biến với lượng thực phẩm vừa đủ để không có thực phẩm thừa sau bữa ăn.