Những đám mây màu cầu vồng ngoạn mục xuất hiện xung quanh Bắc Cực hơn 3 ngày nhờ một đợt lạnh khác thường ở tầng khí quyển trên cao.
Mây xà cừ, thực chất là mây tầng bình lưu vùng cực, được bắt gặp ở độ cao lớn xung quanh Bắc Cực, trên bầu trời Na Uy, Thụy Điển, Phần Lan, Alaska, thậm chí vươn xa hơn về phía nam, tới Scotland. Chúng bắt đầu xuất hiện vào ngày 18/12 và tiếp tục hiện rõ đến ngày 20/12. Một số đám mây nhỏ và kém nổi bật hơn xuất hiện vào ngày 21/12, nhưng nhìn chung, có vẻ chúng đang dần biến mất.
Mây xà cừ sặc sỡ xuất hiện xung quanh Bắc Cực nhiều ngày liên tiếp. (Ảnh: Ramune Sapailaite)
Nhiếp ảnh gia Ramune Sapailaite ghi lại hình ảnh ấn tượng của những đám mây hiếm gặp này phía trên Gran, miền nam Na Uy. Ảnh chụp cho thấy màu sắc cầu vồng óng ánh của những đám mây. Chúng được gọi là "mây xà cừ" do giống với xà cừ - vật liệu óng ánh có trong vỏ của một số loài nhuyễn thể. "Những đám mây hiện rõ trên bầu trời suốt cả ngày, nhưng màu sắc thực sự bùng nổ vào ngay trước hoàng hôn", Sapailaite cho biết.
Mây xà cừ hình thành do nhiệt độ lạnh bất thường kéo dài trên bầu trời. Chúng cấu tạo từ các tinh thể băng tí hon với khả năng khúc xạ hoặc tán xạ ánh sáng mặt trời. Quá trình này tách ánh sáng thành các bước sóng hay màu sắc riêng lẻ, tạo ra hiệu ứng giống như cầu vồng mà con người quan sát được từ mặt đất.
Có hai loại mây xà cừ:
- Loại I cấu tạo từ hỗn hợp tinh thể băng và axit nitric, tạo ra màu sắc kém ấn tượng hơn và liên quan đến sự hình thành các lỗ thủng tầng ozone.
- Loại II gồm tinh thể băng tinh khiết và tạo ra màu sắc sống động hơn. Những đám mây mới xuất hiện ở Bắc Cực thuộc loại II.
Mây xà cừ chỉ hình thành ở vùng thấp của tầng bình lưu, cách bề mặt Trái Đất 15 - 25 km. Thông thường, mây không hình thành ở độ cao như vậy trong khí quyển vì khu vực này quá khô. Nhưng ở nhiệt độ cực thấp, dưới - 85 độ C, các phân tử nước rải rác xa nhau bắt đầu kết hợp lại thành tinh thể băng tí hon, sau đó phát triển thành mây.
Nhiệt độ tầng bình lưu ở Bắc Cực hiếm khi giảm xuống dưới ngưỡng cần thiết để mây xà cừ hình thành. Do đó, loại mây này thường chỉ được bắt gặp vài lần mỗi năm vào mùa đông. Đợt rét đậm khiến mây xà cừ xuất hiện vài ngày qua có thể phần nào do El Nino gây ra, vì El Nino tác động đến nhiệt độ xung quanh các cực. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu do hoạt động của con người cũng có thể là nguyên nhân. Các chuyên gia cho biết, nhiều khả năng sẽ có thêm mây xà cừ xuất hiện xung quanh Bắc Cực trong vài tháng tới.