Dơi có sức mạnh kỳ lạ có thể chứa những loại virus nguy hiểm mà không bị bệnh. Tuy nhiên, nếu bị quấy rầy, virus ở dơi có thể nhảy vào người chúng ta.
Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra nguyên nhân thực sự gây ra sự bùng phát của virus Corona. Dơi là một trong những nghi phạm chính và một số nghiên cứu cho thấy rằng nguồn gây bệnh Covid-19 có thể có nguồn gốc từ loài dơi. Điều này rất có ý nghĩa vì dơi là nguồn gốc của nhiều mầm bệnh thuộc họ virus Corona.
Ví dụ, một báo cáo của Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) tuyên bố rằng, các loại virus gây ra đại dịch SARS-CoV-1 năm 2003 và vụ dịch MERS-CoV năm 2012 đều có nguồn gốc từ loài dơi.
Ai cũng biết rằng loài dơi là vật chủ tự nhiên của nhiều loại virus khác nhau như virus Ebola và virus dại, và có lẽ cần kể đến cả SARS-CoV-2 đã gây ra đại dịch COVID-19! Sau khi dịch bệnh bùng phát, chúng trở thành mục tiêu săn đuổi ở một số khu vực. Đây được xem là một sai lầm lớn! Một nghiên cứu được thực hiện ở Peru năm 2009 cho thấy những vụ giết chóc trên quy mô lớn không làm giảm tỷ lệ mắc bệnh dại. Ngược lại, những hoạt động này làm tăng sự tiếp xúc giữa thợ săn và dơi; và nếu những con vật bị nhiễm bệnh bị bắt và được đưa đi nơi khác, chúng cũng sẽ thúc đẩy sự lây lan của virus trong quần thể!
Trong trường hợp Covid-19 do SARS-CoV-2 gây ra, có bằng chứng mạnh mẽ chỉ ra nguồn gốc tổ tiên của nó ở loài dơi. Điều này được hỗ trợ bởi thực tế là SARS-CoV-2 có điểm tương đồng di truyền đáng kể với virus Corona ở dơi, điều này cũng từng được nhấn mạnh trong một nghiên cứu năm 2021 về khả năng phòng vệ của vật chủ là dơi.
Điều thú vị là dơi có liên quan đến khoảng 54% trong số tất cả các loại virus Corona RNA chuỗi đơn đã biết, điều này nhấn mạnh vai trò của chúng trong việc lây lan các loại virus này. Và ngoài virus Corona, dơi còn gây ra những nguy cơ sức khỏe cộng đồng khác.
Giờ đây, một nghiên cứu mới tuyên bố rằng việc làm phiền loài dơi và môi trường sống của chúng có thể gây ra nhiều đại dịch hơn, và do đó, điều quan trọng là phải để dơi yên và không bị quấy rầy.
Kể từ năm 1940, khoảng 100 loại virus mới đã xuất hiện. Theo nghiên cứu, gần một phần tư số virus xuất hiện do môi trường sống tự nhiên của động vật (đặc biệt là rừng) bị phá hủy và thay thế bằng các trang trại, thị trấn và hầm mỏ của con người.
Dơi là nguồn mầm bệnh chính do đặc điểm sinh học và sinh thái độc đáo của chúng. Chúng là động vật có vú di động với sự phân bố địa lý rộng rãi. Và dơi có hệ thống miễn dịch đặc biệt cho phép chúng cùng tồn tại với nhiều loại virus. Khả năng miễn dịch này cho phép dơi đóng vai trò là ổ chứa nhiều loại mầm bệnh, bao gồm cả virus Corona. Những yếu tố này, kết hợp với sự tương tác thường xuyên giữa dơi và các động vật khác, bao gồm cả con người, làm tăng khả năng lây lan sang các loài khác.
Bạn có thể sẽ ngạc nhiên khi biết dơi có thể mang theo bao nhiêu mầm bệnh nguy hiểm. Ngoài vô số loại virus Corona, dơi còn là vật chủ của bệnh dại, Ebolavirus, Hendra và Nipah, Marburg filovirus, cùng nhiều mầm bệnh khác. Tất cả là nhờ khả năng đặc biệt của loài dơi trong việc mang virus nguy hiểm trong cơ thể mà không bị bệnh.
Theo nghiên cứu năm 2021, "64 triệu năm tiến hóa thích nghi đã định hình hệ thống miễn dịch của loài dơi để cân bằng khả năng phòng thủ và khả năng chịu đựng, dẫn đến khả năng đặc biệt để hoạt động như một vật chủ lý tưởng chứa virus".
Từ năm 2004 đến năm 2014, mặc dù virus Ebola xuất hiện nhiều lần ở các quốc gia Tây Phi khác nhau, nhưng nó xuất hiện ở những nơi có tỷ lệ phá rừng cao hơn các khu vực khác. Những con dơi bị mất môi trường sống (vật chủ tự nhiên của virus) buộc phải tiếp cận các khu vực mà con người sinh sống để kiếm ăn trên cây ăn quả và lây nhiễm sang người.
Các hoạt động của con người, bao gồm nông nghiệp, khai thác mỏ, săn bắn, sản xuất, tiêu thụ và bán thịt dơi đã đưa hai loài chúng ta đến gần nhau hơn. Ngoài ra còn có những chuyến thăm hang dơi với tư cách là khách du lịch, nơi con người tiếp xúc với chất dịch và chất thải của cơ thể dơi. Tất cả sự phơi nhiễm này làm tăng nguy cơ lây truyền virus từ dơi sang người hoặc từ dơi sang động vật khác (bao gồm cả vật nuôi) và sau đó sang người.
Trên thực tế, theo nghiên cứu mới, bằng cách chấm dứt tất cả các hoạt động nêu trên và chỉ cần để loài dơi yên tĩnh nhất có thể, con người có thể giảm đáng kể khả năng xảy ra một đại dịch khác.
Các tác giả nghiên cứu lưu ý: "Cần có một lệnh cấm toàn cầu, theo đó nhân loại đồng ý để dơi yên, không cố gắng đuổi chúng đi hoặc tiêu diệt chúng mà để chúng có môi trường sống cần thiết và sống mà không bị con người quấy rầy".
Dơi đóng vai trò hỗ trợ các hệ sinh thái rất tích cực.
Trên thực tế, dơi không chỉ là loài động vật có vú biết bay duy nhất. Chúng cũng đóng vai trò hỗ trợ các hệ sinh thái như tích cực thụ phấn cho nhiều loại cây trồng và đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quần thể côn trùng và muỗi.
Theo báo cáo của Cơ quan Cá và Động vật hoang dã Hoa Kỳ, dơi tiết kiệm cho đất nước này 3 tỷ đô la mỗi năm chỉ bằng cách ăn côn trùng. Hơn nữa, dơi ăn trái cây chịu trách nhiệm tới 95% việc phát tán hạt giống ở một số khu rừng nhiệt đới.
Các tác giả của nghiên cứu này cho rằng việc để dơi và môi trường sống của chúng không bị xáo trộn sẽ đảm bảo hoạt động trơn tru của các dịch vụ hệ sinh thái có giá trị như vậy. Thêm vào đó, nó sẽ kiểm soát được virus gây đại dịch.
Và điều tối thiểu chúng ta có thể làm lúc này là tôn trọng loài dơi và ngôi nhà của chúng.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí The Lancet Planetary Health.