Bệnh sán dây lợn hay còn gọi là sán dải heo, lợn gạo phân bố ở nhiều nơi trên thế giới. Ở Việt Nam, bệnh xuất hiện ở tất cả các vùng miền, các tỉnh thành. Theo số liệu được báo cáo qua các nghiên cứu, qua các cơ sở điều trị đến nay có ít nhất 55 tỉnh, thành có ca bệnh nhiễm ấu trùng sán lợn.
Tùy thuộc ăn hay nuốt phải trứng, nang ấu trùng mà sán dây lợn biểu hiện ở các thể bệnh khác nhau.
Nếu người ăn phải trứng sán dây lợn nhiễm trong thức ăn, sau khi ăn hay nuốt phải trứng sán, trứng sẽ vào dạ dày, nở ra ấu trùng. Đến ruột non, ấu trùng xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến ký sinh tại các cơ vân, não, mắt…
Trong trường hợp người bệnh có con sán trưởng thành trong ruột thì khi đốt sán già rụng có thể bị trào ngược lên dạ dày do phản ứng của nhu động ruột, tương tự như ăn phải đốt sán mới. Do đó số lượng ấu trùng sẽ rất lớn.
Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau.
Ấu trùng sán theo máu đến các cơ, mắt hay não của người và sẽ hóa nang. Tùy thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau.
Nếu nang sán nằm trong cơ sẽ thấy có những u nhỏ chắc, kích thước khoảng 1-2cm hoặc bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau.
Nếu nang sán nằm trong não, người bệnh có thể bị động kinh, liệt tay, chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội. Nang sán nằm trong mắt có thể khiến bệnh nhân bị tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù.
Nếu người bệnh ăn phải thịt lợn sống có chứa các nang sán (lợn gạo), khi đến dạ dày ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non rồi phát triển thành sán dây trưởng thành.
Sán dây trưởng thành tạo ra hàng ngàn đốt sán mới, mỗi đốt có khoảng 50.000 trứng khiến chiều dài của sán trưởng thành lên tới 2-12 m, ký sinh trong ruột non nhiều năm.
Bệnh sán dây trưởng thành thường không biểu hiện triêu chứng rõ rệt, chủ yếu gây đau bụng, rối loạn tiêu hóa nhẹ.
Người bệnh thường xuyên có những cảm giác khó chịu, bứt rứt. Có những đốt sán tự rụng theo phân ra ngoài, đốt sán là những đoạn nhỏ, dẹt, trắng ngà như xơ mít, đầu sán phẳng. Một số trường hợp phát hiện thấy có trứng sán trong phân.
Điều trị bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn, về nguyên tắc phải chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời ngay khi phát hiện có đốt sán. Thuốc điều trị bệnh và ấu trùng bệnh sán dây lợn là praziquantel, niclosamide và albendazole.
Để phòng bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn, các BS khuyên người dân không ăn các thực phẩm sống như thịt lợn, nem chua, thịt lợn tái (dễ gây nguy cơ nhiễm sán dây trưởng thành); rau sống (nguy cơ bệnh ấu trùng sán lợn).
Cần quản lý phân tươi, quản lý chặt chẽ tiêu chuẩn vệ sinh các lò mổ. Sử dụng hố xí hợp vệ sinh, không nuôi lợn thả rông.