Một nghiên cứu quốc tế mới cho thấy nghệ thuật hang động cổ xưa nhất đã xuất hiện trên thế giới trước khi người hiện đại đến châu Âu khoảng 20 ngàn năm.
Phát hiện mới về độ tuổi của nghệ thuật hang động
Theo hãng tin AFP, nghệ thuật hang động cổ nhất đã được các công nghệ mới xác định là do người Neanderthal thực hiện. Điều đó cho thấy người anh em đã tuyệt chủng của chúng ta cũng có tư duy trừu tượng như người hiện đại Homo sapiens, tổ tiên trực hệ của loài người hiện nay.
Báo cáo được công bố trên tạp chí khoa học Science đã tiết lộ độ tuổi gần chính xác của các bức họa hang động cổ xưa ở ba di chỉ khảo cổ khác nhau tại Tây Ban Nha. Trưởng nhóm nghiên cứu, nhà khảo cổ Chris Standish đến từ đại học Southampton (Anh), cho biết đó là những hình ảnh nghệ thuật hang động có niên đại xưa nhất thế giới cho đến nay. Kết quả khảo sát mới cho thấy niên đại của các bức họa đó là 64 ngàn năm, nghĩa là sớm hơn thời điểm người hiện đại đến châu Âu những 20 ngàn năm. Vì vậy, tác giả của chúng ắt phải là người Neanderthal. "Đây là một phát hiện thú vị khó tin cho thấy người Neanderthal tinh tế hơn nhiều so với niềm tin phổ biến (của chúng ta về họ lâu nay)", AFP dẫn lại lời Chris.
"Văn hóa vật chất biểu tượng là dấu hiệu của một bước tiến căn bản trong sự tiến hóa loài người, một trong những trụ cột chính giúp chúng ta trở thành con người", theo đồng tác giả nghiên cứu Dirk Hoffmann đến từ học viện Max Planck về nhân chủng học tiến hóa ở Đức. Vì vậy, những lớp sơn mang tính biểu tượng với những mảng màu đỏ được tô điểm thêm một số hình ảnh đơn giản trong ba hang động La Pasiega, Maltravieso, Ardales ở Tây Ban Nha từng được cho là một nghệ thuật "độc quyền" chỉ có ở người hiện đại.
Các nhà khoa học làm việc trong hang động Ardales ở Tây Ban Nha. (Ảnh: AFP).
Đã có những huyền thoại xem người Neanderthal đã tuyệt chủng cách đây 35 ngàn năm như những kẻ tàn bạo kéo lê khủy tay người, nhưng sau này khoa học đã tìm được nhiều bằng chứng cho thấy người anh em của chúng ta cũng có khả năng thực hiện những nghi thức và khuynh hướng trang trí như chôn cất thi thể. "Những năm gần đây đã có những nghiên cứu cho thấy người Neanderthal có thể sử dụng rộng rãi các vật trang trí, xây dựng các cấu trúc, và nhìn chung, có vẻ có nhiều khả năng thực hiện các tiến trình nhận thức biểu tượng hơn những gì đã được ghi nhận trong lịch sử", Và nghiên cứu mới này đã chứng minh là giờ đây, ngay cả "nghệ thuật hang động cũng không phải là đặc điểm phân biệt người hiện đại và người Neanderthal", ý kiến của trợ lý giáo sư Adam Van Arsdale về nhân chủng học tại Wellesley College ở Mỹ.
Khung màu vẽ tay trong một hang động ở Tây Ban Nha được xác định độ tuổi mới lên đến 66 ngàn năm, vì vậy đây có thể là công trình của người Neanderthal (Ảnh: H. Collad, AP).
Công nghệ giám định niên đại mới
Theo lời trợ lý giáo sư Adam, ngoài việc chứng minh khả năng nghệ thuật của người Neanderthal thì nghiên cứu mới cũng "phản ánh những tiến bộ kỹ thuật ấn tượng trong kỹ thuật niên đại ở hang động, vấn đề luôn là thách thức trong hiểu biết của chúng ta về thời gian của những sự kiện quan trọng trong tiến hóa loài người".
Hiện nay, việc tìm hiểu độ tuổi của các bức họa hang động mà không phá hủy chúng là một việc khó khăn. Phương pháp mới được sử dụng để xác định độ tuổi tối thiểu của nghệ thuật hang động trong nghiên cứu trên là kỹ thuật niên đại Uranium-Thorium (U-Th). Sau khi khảo sát các lớp vỏ CaCO3 nằm trên các mảng màu, các nhà khoa học sẽ phân tích tuổi của chúng theo sự phân rã bức xạ đồng vị uranium thành thorium. Theo báo cáo, kỹ thuật này có thể xác định độ tuổi hình thành CaCO3 cổ tới nửa triệu năm, xa hơn rất nhiều phương pháp radiocarbon đang phổ biến hiện nay.
Ngoài nghiên cứu nêu trên, nhóm nghiên cứu quốc tế của nhà nhân chủng học Hoffmann còn công bố một công trình khác xác định tuổi của một mỏ khảo cổ nằm trong một hang động biển ở Tây Ban Nha. Kết quả khảo sát niên đại cũng cho thấy nghệ thuật trong hang động này có thể là của người Neanderthal.
Cụ thể, nghệ thuật trang trí trong hang động biển Cueva de los Aviones ở đông nam Tây Ban Nha là các vỏ sò biển khoét lỗ, những mảng màu vàng, đỏ và các thùng chứa vỏ sò pha trộn các mảng màu phức tạp. Độ tuổi của lớp đá phủ (đá tích tụ thành phiến mỏng do nước chảy ở trần hoặc vách hang động) được xác định bằng kỹ thuật niên đại mới U-Th lên tới 115 ngàn năm. Lớp đá này còn già hơn các lớp đá tương tự ở bắc và nam châu Phi có liên quan tới người hiện đại. 115 ngàn năm chính là thời điểm mà người Neanderthals đang sống ở phía Tây châu Âu.
Các cổ vật trong hang động biển Cueva de los Aviones, Tây Ban Nha có độ tuổi lên tới 115 ngàn năm. Vì vậy, chúng cũng có thể là sự sáng tạo của người Neanderthal. (Ảnh: AP).
Tóm lại: "theo các dữ liệu mới của chúng tôi, người Neanderthal và người hiện đại cùng có tư duy trừu tượng và khó mà phân biệt được (sự khác nhau trong tư duy đó) về mặt nhận thức", lời một nhà nghiên cứu cùng tham gia cả hai công trình đến từ học viện Catalan về nghiên cứu cao cấp ở Barcelona, Tây Ban Nha.
Một tác giả khác của các nghiên cứu cho rằng, các công trình sắp tới sẽ tiết lộ nhiều hơn số hang động có thể do người Neanderthal sáng tạo nghệ thuật trong đó. Các nhà khoa học đã có bằng chứng cho thấy ba hang động cách xa Cueva de los Aviones 700km cũng có truyền thống lâu đời, và có thể các nghệ thuật hang động tương tự trong những hang khác ở Tây Âu đều xuất phát từ người Neanderthal, theo tác giả Paul Pettitt từ đại học Durham.