Khi nguồn cung bạc thiếu hụt, người cổ đại tìm cách trộn thêm đồng và kim loại rẻ khác để làm đồ bạc giả.
Tzilla Eshel, nhà khảo cổ tại Đại học Haifa nghiên cứu thành phần hóa học của 35 lô đồ bạc từ thời Đồ Đồng phát hiện tại Israel, Live Science hôm 12/12 đưa tin. 8 trong số đó bị làm giảm chất lượng bằng cách dùng những hợp kim rẻ của đồng để thay thế phần lớn ruột, mặt ngoài trông vẫn giống bạc nguyên chất.
Những đồ bạc kém chất lượng tại Beit Shean. (Ảnh: Courtesy Beth Shean expedition).
Các lô đồ bạc được tìm thấy tại nơi từng mang tên Canaan, do Ai Cập cổ đại thống trị. Vì vậy, nhóm nghiên cứu cho rằng số đồ giả này bắt nguồn từ người Ai Cập, có thể nhằm che giấu sự thật rằng nguồn cung bạc quý giá mà họ sử dụng như một loại tiền tệ đang sụt giảm.
Canaan không có mỏ bạc và phải nhập khẩu kim loại quý này. Tuy nhiên, sự mua bán bạc nhanh chóng chịu ảnh hưởng khi những vương quốc lân cận bắt đầu sụp đổ vào năm 1200 - 1150 trước Công nguyên. "Nguồn cung bạc bị thiếu hụt, có thể liên quan đến giai đoạn Sụp đổ cuối thời Đồ Đồng. Việc làm đồ giả vẫn tiếp diễn sau khi người Ai Cập rời Canaan, nhưng nhiều khả năng họ chính là những người khởi xướng", Eshel nói.
Trước khi tiền xu ra đời, bạc được sử dụng rộng rãi như một loại tiền tệ ở vùng Địa Trung Hải thời cổ đại. Người xưa định giá bạc bằng cân nặng, dùng bạc vụn hoặc các mảnh trang sức cho giao dịch giá trị nhỏ và bạc thỏi cho giao dịch giá trị lớn. Vàng cũng được dùng làm phương tiện trao đổi, nhưng thường đắt và hiếm hơn nhiều. Trong khi đó, bạc rẻ và phổ biến hơn.
Eshel cùng đồng nghiệp xác định hai lô đồ bạc giả cổ xưa nhất bắt nguồn từ Beit Shean và Megiddo. Cả hai đều tồn tại từ thế kỷ 12 trước Công nguyên.
Lô đồ bạc Beit Shean nặng khoảng 157 gram, gồm những thỏi bạc chỉ chứa 40% bạc, còn lại là đồng và kim loại rẻ khác. Những thỏi này có mặt ngoài bằng bạc nhưng lõi chứa nhiều đồng, được đúc bằng cách nung chảy kim loại, đổ ra rồi chờ nguội dần.
Lô đồ bạc Megiddo nặng khoảng 98 gram thậm chí có hàm lượng bạc thấp hơn, chỉ khoảng 20%. Chúng được ngụy trang bằng cách trộn thêm asen, nguyên tố hóa học giúp đồng sáng bóng như bạc.
Hai phương pháp làm bạc giả này đòi hỏi nhiều công sức và sự am hiểu sâu sắc. "Cả hai đều là những phương pháp khá tinh vi, nhưng có thể việc trộn thêm asen dễ hơn một chút", Eshel nhận định.
Thói quen cắt thỏi bạc cũng bắt đầu xuất hiện. Đây có thể là một cách để kiểm tra xem thỏi bạc là nguyên chất hay chứa đồng trong lõi. Gần ba thế kỷ sau, khi những thế lực mới như Tân Assyria, Ba Tư, Hy Lạp bắt đầu kiểm soát Canaan, việc dùng bạc nguyên chất làm tiền tệ mới dần khôi phục, nhóm nghiên cứu cho biết.