Được gọi là ngôi mộ tổ ong nhưng các nhà khảo cổ lại không tìm thấy bất kỳ thi hài nào trong số chúng.
Những ngôi mộ cổ có cấu trúc hình mái vòm, thường được gọi là ngôi mộ tổ ong được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới.
Điều kỳ lạ về những ngôi mộ cổ này là chúng không được dùng vào mục đích chôn cất.
Cấu trúc ấn tượng nhất trong những ngôi mộ tổ ong này có lẽ là Ngôi mộ - Kho tàng của Atreus, thường được gọi là Lăng mộ của Clytemnestra trong lịch sử Hy Lạp Mycenae.
Lối vào của Kho báu Atreus.
Nó được xây dựng khoảng từ 1350-1250 trước Công Nguyên, và nó là công trình kiến trúc duy nhất còn tồn tại của nền văn minh Mycenaean.
Ngôi mộ này có đường kính dài gần 15m; dầm đỡ đá khổng lồ của cửa chính nặng 120 tấn, dài 9m, rộng 5m và cao 1m. Phía trên dầm đỡ có một khoảng trống hình tam giác.
Toàn bộ đá dùng để xây mộ đều được gọt đẽo trau truốt, mặt tiền được trang trí bằng đá ngọc bích màu đỏ và xanh lục.
Để xây dựng một lăng mộ tổ ong, cần rất nhiều thời gian và công sức. Tuy nhiên, khi hoàn thành, người ta lại không thấy bất kỳ hài cốt nào trong đó. Song, nó vẫn là một trong những kiến trúc "lăng mộ" ấn tượng nhất ở Hy Lạp.
Bên trong ngôi mộ.
Lăng mộ tổ ong của Atreus là công trình mái vòm rộng và cao nhất thế giới trong suốt hơn một nghìn năm, cho đến khi Đền thờ bách thần ở Rome ra đời.
Không xa thành phố cổ Seuthopolis của người Thrace cổ đại, Bulgaria, chúng ta sẽ được nhìn thấy những ngôi mộ được xây bằng gạch tổ ong ở Kazanlak.
Ngôi mộ gồm có một hành lang hẹp và một phòng mộ hình tròn được đặt trong một nghĩa trang rộng của người Thrace. Cả hành lang và phòng mộ đều có tranh tường mô tả nghi thức tang lễ.
Mộ người Thrace ở Kazanlak nhìn từ phía ngoài.
Tranh tường này khiến người ta không thể quên vì mô tả các con ngựa đẹp và đặc biệt cảnh 2 vợ chồng ngồi trên lưng ngựa chia tay nhau, trong đó 2 vợ chồng nắm chặt tay nhau trong giây phút âu yếm nhất.
Các bức tranh này là một tuyệt tác nghệ thuật của Bulgaria từ thời Hy lạp cổ đai, và hiện vẫn còn được bảo quản tốt. Ngôi mộ này được xây từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên và được phát hiện năm 1944.
Năm 1979, UNESCO đã công nhận Mộ người Thrace ở Kazanlak là di sản thế giới. Tại Oman, lăng mộ tổ ong cổ xưa được xây dựng vào khoảng những năm 3500 - 2500 trước công nguyên.
Mộ tổ ong ở Oman.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng không tìm thấy bất kỳ một thi hài nào trong những ngôi mộ này và chúng cũng không được xếp hạng vào trong số những công trình kiến trúc.
Chúng có phần giống với những ngôi mộ hình tròn Aegean - được xây dựng hoàn toàn trên mặt đất và không có cấu trúc ba phần giống nhau - lối vào thường là phần không được định hình trước của ngôi mộ hình tròn.
Ở Sudan, vào thể kỷ 17 có những ngôi mộ có kiến trúc giống như lăng mộ Tholos, được gọi là Qubbas, hoặc Koubbas, được xây bằng gạch bùn.
Nhiều kiến trúc bằng đá giống như tổ ong cũng đã từng xuất hiện tại miền Đông nước Mỹ, có lẽ là bắt nguồn từ thổ dân châu Mỹ.
Hơn một thế kỷ trước, các nhà khảo cổ thuộc Viện Smithsonian đã phát hiện ra nghĩa trang bí ẩn với đầy những ngôi mộ bằng đá tổ ong ở quận Caldwell ở Bắc Carolina, quận Sulliva ở Tennessee và quận Lickingy ở Ohio.
Thật kỳ lạ, mặc dù các nhà khảo cổ tìm thấy những mảnh gốm vỡ, nhưng lại không thấy bộ hài cốt nào trong những ngôi mộ này.
Trong khu vực hồ Titicaca của Peru có rất nhiều các địa điểm cổ xưa, nơi các cấu trúc cổ xưa gọi là tháp mai táng Chullpa đã được phát hiện.
Mộ Sillustani ở Đồng bằng cao, Peru được đặt phía trên hồ Umayo.
Tháp Chullpas có đường kính rộng ở phía trên và thon lại ở phía dưới, giống như một cái phễu. Người ta cho rằng tháp Chullpas bí ẩn có những cánh cửa nhỏ phù hợp để bảo quản hoa màu, nên nó được sử dụng như hầm dự trữ ngũ cốc.
Có một số quan điểm khoa học khác; người ta cho rằng tháp này dùng làm phòng chôn cất.
Nhiều sử gia cho rằng để xây dựng những ngôi mộ tổ ong này cần huy động toàn bộ nỗ lực: nhân công, kiến trúc sư, nhà điêu khắc,... và hơn hết là cả những người lãnh đạo vô cùng cứng rắn, "máu lạnh".
Nó cũng thường được cho biết rằng những kiến trúc cổ đại này bắt nguồn từ Hy Lạp cổ đại và là một động lực phát triển của thời kỳ Hậu Đồ đồng.
Tuy nhiên, nguồn gốc và sự phát triển của các ngôi mộ tổ ong này vẫn chưa có lời giải đáp nào được công nhận. Bí ẩn thực sự của ngôi mộ tổ ong là những "ngôi mộ" này không có dấu vết hài cốt của con người.