Sinh thiết là thủ thuật có độ chính xác cao nhằm xét nghiệm nguyên nhân gây bệnh và mức độ tổn thương. Xét nghiệm này đặc biệt phổ biến trong chẩn đoán bệnh ung thư để kịp thời ngăn ngừa những rủi ro ảnh hưởng đến tính mạng.
Quá trình thực hiện thủ thuật sinh thiết hoàn toàn không gây đau đớn và tỷ lệ rủi ro thấp. Tùy thuộc vào tình trạng của bạn, bác sĩ sẽ lấy một mảnh da, mô của cơ quan hoặc khối u nghi ngờ và gửi đến phòng thí nghiệm để kiểm tra. Bạn hãy cùng chúng tôi tìm hiểu sinh thiết là gì, quá trình thực hiện và hiệu quả của xét nghiệm này như thế nào nhé!
Sinh thiết là gì?
Sinh thiết là thủ thuật y tế xét nghiệm với độ chính xác cao để chẩn đoán hầu hết các bệnh ung thư. Các loại xét nghiệm hình ảnh như chụp CT và X – quang chỉ có thể giúp xác định các khu vực cần kiểm tra, nhưng không thể phân biệt giữa các tế bào thông thường và tế bào ung thư.
Sinh thiết được thực hiện bằng bằng việc lấy mẫu của mô từ bất cứ vị trí nào trên cơ thể, như da, nội tạng hay cấu trúc khác. Sau đó mẫu sẽ kiểm tra dưới kính hiển vi để chẩn đoán bệnh chính xác hơn. Mục đích của thủ thuật này thường hướng đến việc kiểm tra sự bất thường về chức năng của một bộ phận hoặc sự thay đổi cấu trúc tế bào bất thường như khối u, sưng, bướu…
Sinh thiết thường liên quan đến ung thư, tuy nhiên khi bác sĩ yêu cầu xét nghiệm, điều đó không có nghĩa là bạn bị bệnh ung thư. Các bác sĩ sử dụng thủ thuật này để kiểm tra xem những bất thường trong cơ thể là do ung thư hoặc do các vấn đề khác.
Ví dụ, nếu một phụ nữ có một khối u ở vú, xét nghiệm hình ảnh sẽ xác nhận khối u. Sinh thiết sẽ giúp xác định liệu đó có phải ung thư vú hay một tình trạng nào khác, chẳng hạn như xơ hóa đa nang.
Các loại xét nghiệm sinh thiết
Sinh thiết được phân thành nhiều loại khác nhau, bác sĩ sẽ chọn dựa trên tình trạng và khu vực nghi ngờ trên cơ thể. Dù bất cứ loại sinh thiết nào, bạn cũng sẽ được gây tê cục bộ để giảm đau khu vực được thực hiện. Dưới đây là một số loại sinh thiết mà bạn nên biết:
1. Sinh thiết tủy xương
Nếu bác sĩ nghi ngờ rằng có vấn đề với máu, bạn sẽ được sinh thiết tủy xương.
Bên trong một số xương lớn như xương hông hoặc xương đùi, các tế bào máu được sản xuất nhờ một vật liệu xốp gọi là tủy xương. Nếu bác sĩ nghi ngờ rằng có vấn đề với máu, bạn sẽ được sinh thiết tủy xương.
Xét nghiệm sinh thiết tủy xương có thể chẩn đoán các tình trạng ung thư và không ung thư như bệnh bạch cầu, thiếu máu, nhiễm trùng hoặc ung thư hạch. Xét nghiệm cũng được sử dụng để kiểm tra xem các tế bào ung thư từ một bộ phận khác của cơ thể có di căn đến xương hay không.
2. Sinh thiết nội soi
Sinh thiết nội soi được sử dụng tiếp cận mô bên trong cơ thể để thu thập các mẫu từ các bộ phận như bàng quang, đại tràng, phổi…
Trong quá trình thực hiện, bác sĩ sẽ sử dụng một ống mỏng linh hoạt được gọi là ống nội soi có camera nhỏ và đèn. Bác sĩ sử dụng màn hình video để xem hình ảnh giúp thu thập mẫu dễ dàng hơn. Sau khi thực hiện, bạn có thể cảm thấy hơi khó chịu, đầy hơi, đầy hơi hoặc đau họng.
3. Sinh thiết kim
Xét nghiệm này được sử dụng để thu thập các mẫu da, hoặc cho bất kỳ mô nào có thể dễ dàng tiếp cận dưới da. Các loại sinh thiết kim khác nhau bao gồm:
- Sinh thiết kim lõi: Xét nghiệm này sử dụng kim cỡ trung bình, lớn để tiếp cận lõi mô trung tâm, ví dụ lấy mô từ lõi trung tâm khối u trong vú.
- Sinh thiết kim nhỏ: Xét nghiệm sinh thiết này sử dụng một kim nhỏ được gắn vào ống tiêm, cho phép rút chất lỏng và tế bào, dùng trong trường hợp bướu, khối u sờ thấy được.
- Sinh thiết tựa trục: Thủ thuật này được thực hiện cho những khu vực không sờ thấy được, nhưng nhìn thấy qua hình chụp quang như X – quang hoặc CT để bác sĩ có thể tiếp cận các khu vực cụ thể, như phổi, gan hoặc các cơ quan khác.
- Sinh thiết hỗ trợ chân không: Là loại xét nghiệm hỗ trợ thiết bị hút chân không, giúp tổn thương, mổ và không bị sẹo to, thường sử dụng trong xét nghiệm vú.
4. Sinh thiết da
Một dụng cụ đặc biệt bấm một lỗ nhỏ thông qua các lớp trên cùng của da để lấy một mẫu da để làm sinh thiết.
Bác sĩ có thể yêu cầu sinh thiết vùng da nghi ngờ nếu bạn bị phát ban, tổn thương trên da, nghi ngờ về một tình trạng nhất định, không đáp ứng với phác đồ điều trị của bác sĩ hoặc không rõ nguyên nhân.
Xét nghiệm sinh thiết da có thể được thực hiện bằng cách sử dụng thuốc gây tê cục bộ, rồi loại bỏ một phần nhỏ bằng dao hoặc sử dụng sinh thiết bấm, một dụng cụ đặc biệt bấm một lỗ nhỏ thông qua các lớp trên cùng của da để lấy một mẫu da.
5. Sinh thiết phẫu thuật
Đôi khi một bệnh nhân có thể xuất hiện khu vực nghi ngờ bất thường nhưng việc sử dụng các phương pháp xét nghiệm sinh thiết bên trên không an toàn và hiệu quả, hoặc kết quả của các mẫu xét nghiệm khác là âm tính, ví dụ như khối u ở bụng gần động mạch chủ. Trong trường hợp này, bác sĩ phẫu thuật có thể cần lấy mẫu bằng cách sử dụng nội soi hoặc bằng cách phẫu thuật truyền thống.
Tác dụng của sinh thiết
Sinh thiết giúp chẩn đoán bằng cách cung cấp mảnh mô để kiểm tra khi không thể tiếp cận từ bên ngoài. Xét nghiệm này thường liên quan đến ung thư, bên cạnh đó, xét nghiệm này có thể được sử dụng để chẩn đoán các tình trạng khác và mức độ tiến triển của bệnh. Một số tác dụng của xét nghiệm sinh thiết bao gồm:
- Sinh thiết ung thư: Nếu bệnh nhân có một khối u hoặc sưng ở đâu đó trong cơ thể mà không có nguyên nhân rõ ràng, cách duy nhất để xác định liệu đó có phải là ung thư hay không là thông qua xét nghiệm.
- Sinh thiết dạ dày: Thủ thuật này có thể giúp bác sĩ xác định các tình trạng dạ dày như loét dạ dày có do thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) gây ra hay không. Sinh thiết ruột non có thể được sử dụng để đánh giá bệnh nhân bị kém hấp thu, thiếu máu hoặc bệnh celiac.
- Sinh thiết gan: Điều này có thể giúp bác sĩ chẩn đoán khối u, hoặc ung thư trong gan, chẩn đoán xơ gan, hoặc xơ gan, khi gan bị sẹo do chấn thương hoặc bệnh trước đó, chẳng hạn như lạm dụng rượu hoặc viêm gan lâu dài. Sinh thiết cũng có thể được sử dụng để đánh giá bệnh nhân đáp ứng với điều trị như thế nào.
- Xét nghiệm nhiễm trùng: Sinh thiết kim có thể giúp xác định liệu bạn có bị nhiễm trùng hay không, và loại sinh vật nào gây ra.
- Xét nghiệm viêm: Bằng cách kiểm tra các tế bào, ví dụ như sinh thiết bằng kim, bác sĩ có thể xác định được nguyên nhân gây viêm.
Quá trình thực hiện sinh thiết
Sinh thiết thông thường được thực hiện trong bệnh viện, trung tâm phẫu thuật hoặc văn phòng của bác sĩ chuyên khoa. Để có thể thực hiện xét nghiệm sinh thiết, bạn cần chú ý các giai đoạn sau đây:
1. Trước khi thực hiện sinh thiết
Thủ thuật sinh thiết có thể yêu cầu một số chuẩn bị từ phía bệnh nhân như tránh ăn uống trước khi xét nghiệm khoảng vài giờ. Bạn hãy nói với bác sĩ các thuốc và chất bổ sung bạn dùng. Bạn có thể cần phải ngừng dùng một số loại thuốc trước khi xét nghiệm, chẳng hạn như aspirin hoặc thuốc chống viêm không steroid.
Bạn sẽ được làm xét nghiệm máu và đánh giá khả năng dị ứng với các chất liên quan. Tùy vào loại sinh thiết, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn những việc cần làm cụ thể hơn trước khi làm thủ thuật. Bạn sẽ cần phải ký một mẫu đơn đồng ý với xét nghiệm này.
2. Trong khi thực hiện sinh thiết
Các mẫu mô sinh thiết sẽ được gửi đến phòng thí nghiệm và do chuyên viên kiểm nghiệm kiểm tra. Mẫu có thể được xử lý hóa học, cắt thành các phần rất mỏng và nghiên cứu dưới kính hiển vi. Các lát mỏng này được gắn vào một phiến kính và phần mô còn lại thường được lưu lại cho các nghiên cứu sau. Đôi khi chuyên viên kiểm nghiệm có thể nhuộm mẫu để giúp nhìn thấy các tế bào rõ ràng hơn.
Trong trường hợp ung thư, chuyên viên kiểm nghiệm sẽ cần xác định xem mẫu đó là ác tính hay lành tính. Nếu trường hợp ác tính, họ sẽ đánh giá ung thư xâm lấn hay tiến triển như thế nào. Còn trường hợp lành tính, sẽ tùy thuộc vào kích thước khối u và có nguy cơ trở thành ác tính hay không, bác sĩ sẽ đưa ra hướng giải quyết phù hợp. Cuối cùng, chuyên viên kiểm nghiệm sẽ chuẩn bị báo cáo bao gồm bất kỳ phát hiện bất thường hoặc quan trọng gửi đến bác sĩ đã yêu cầu sinh thiết.
3. Sau khi thực hiện sinh thiết
Trong hầu hết các trường hợp, sinh thiết là một thủ tục ngoại trú, bạn có thể về nhà ngay sau khi hoàn thành thủ thuật. Nếu lấy mẫu mô từ một cơ quan nội tạng, bệnh nhân có thể cần gây mê toàn thân và phải ở lại bệnh viện qua đêm. Thủ thuật nạo một mẫu mô từ bên trong miệng thường không cần gây mê, nhưng khu vực này có thể cảm thấy đau trong một thời gian.
Nếu trường hợp lấy mẫu được lấy từ một cơ quan chính, chẳng hạn như gan hoặc thận, bạn có thể phải nghỉ ngơi trong bệnh viện vài giờ trước khi có thể về nhà. Sau khi sinh thiết cổ tử cung hoặc niêm mạc tử cung, người xét nghiệm có thể xuất hiện tình trạng chảy máu âm đạo nhẹ.
Sinh thiết có an toàn không?
Sinh thiết thường an toàn, đây được coi là một thủ tục rủi ro rất thấp với khả năng bị nhiễm trùng nhỏ, nguy cơ nhiễm trùng cần điều trị bằng kháng sinh thường rất thấp. Đôi khi việc xét nghiệm có thể ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận, ví dụ như tổn thương ruột khi sinh thiết vùng bụng.
Các rủi ro có thể bao gồm khả năng chảy máu, xét nghiệm sai vị trí, không lấy đủ mẫu xét nghiệm có thể dẫn đến sai kết quả và cần thực hiện lại. Một nghiên cứu về kết quả của xét nghiệm được sử dụng trong các thử nghiệm lâm sàng cho thấy rằng chỉ 5,2% trường hợp sinh thiết dẫn đến các biến chứng.
Hiện nay tại Việt Nam, nhiều bệnh viện có khoa xét nghiệm sinh thiết để bạn có thể thực hiện thủ thuật này khi cần. Xét nghiệm sinh thiết không chỉ giúp bạn chẩn đoán chính xác bệnh mà còn hỗ trợ điều trị bệnh trong việc đánh giá độ hiệu quả của phác đồ điều trị. Điều quan trọng là bạn cần quan sát các dấu hiệu bất thường trong cơ thể, bởi bất kỳ sự chủ quan nào cũng có thể tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến bệnh ung thư.