Cá heo sông Amazon, hay còn gọi là cá heo Inia geoffrensis - thành viên tuyệt vời và rực rỡ nhất trong họ cá heo. Chỉ được tìm thấy ở vùng nước âm u của lưu vực sông Amazon của Nam Mỹ.
Lý do cá heo sông Amazon có màu hồng
Cá heo sông Amazon có màu da và vẻ ngoài khác biệt với các loài cá heo khác. Lý do chính xác cho điều này vẫn chưa được hiểu đầy đủ, nhưng nó được cho là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền, chế độ ăn uống và môi trường.
Một lý do giải thích cho màu hồng ở loài cá heo này là do chế độ ăn uống của chúng chứa nhiều carotenoid - một sắc tố hữu cơ có trong cá và động vật giáp xác mà chúng ăn. Carotenoid được biết là góp phần tạo nên màu hồng hoặc cam của một số loài chim (như hồng hạc), cá và bò sát, vì vậy có khả năng cơ chế tương tự cũng chịu trách nhiệm tạo ra màu hồng ở cá heo.
Carotenoid là sắc tố phân bố rộng rãi nhất trong tự nhiên và cũng có mặt ở một số loài nấm.
"Loài cá heo nước ngọt này là loài cá heo sông lớn nhất còn tồn tại trên hành tinh. Chúng sinh ra có màu xám và màu hồng sẽ dần xuất hiện theo thời gian chúng trưởng thành. Màu sắc cuối cùng của chúng sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiều thứ, bao gồm hành vi, chế độ ăn uống và mức độ gần gũi của mao mạch với da", nhà sinh vật học và tác giả Helen Pilcher giải thích.
Ngoài ra, sự kết hợp giữa di truyền và các yếu tố môi trường có thể đóng một vai trò nào đó. Một số nghiên cứu cho rằng màu hồng có thể liên quan đến độ dày của da, điều này có thể ảnh hưởng đến lượng máu chảy qua da. Cũng có thể hormone, căng thẳng hoặc các yếu tố khác có thể đóng một vai trò trong màu sắc của cá heo sông Amazon.
Một con cá heo sông Amazon nhảy trong một khu rừng ngập nước ở Rio Negro, Brazil. Chân chèo ngắn, giống như mái chèo và chiếc đuôi dài, mạnh mẽ khiến chúng rất thích hợp để di chuyển qua các tuyến đường thủy nông và hẹp, cho phép chúng bắt cá và tránh những kẻ săn mồi ở vùng nước của Amazon.
Cá heo sông Amazon trông như thế nào?
Ngoài màu hồng đặc trưng của chúng, cá heo sông Amazon có thân hình cường tráng với thân hình trục thuôn nhọn và mõm dài. Chúng có những chiếc răng sắc nhọn ở phía trước để bắt con mồi và những chiếc răng phẳng hơn ở phía sau có chức năng tương tự như răng hàm của con người.
Chúng có phần trán lồi và nổi bật, được gọi là "quả dưa" - nó chứa hệ thống định vị bằng tiếng vang của cá heo. Cá heo sông Amazon thậm chí có thể thay đổi hình dạng quả dưa của chúng, điều mà các nhà nghiên cứu tin rằng có thể giúp chúng thay đổi hướng, kích thước và/hoặc tần số của xung định vị bằng tiếng vang.
Trong khi cá heo thường được liên kết với các đại dương nước mặn, thì hành tinh của chúng ta có năm loài đã thích nghi với nước ngọt của một số con sông lớn, đó là cá heo tucuxi, cá heo sông Hằng, cá heo sông Ấn, cá heo Irrawaddy và cá heo sông Amazon.
Giống như hầu hết các loài cá heo, chúng cũng có cơ thể bóng mượt và thuôn dài, được thiết kế để trượt qua nước và nhảy lên trên mặt nước. Cái đuôi dài và mạnh mẽ của chúng được sử dụng để đẩy và lái. Tương tự như vậy, mắt của chúng tương đối nhỏ và thường được cho là có thị lực kém, nhưng trong điều kiện ánh sáng yếu, đồng tử của chúng có thể thích nghi để giãn ra, cho phép chúng nhìn rõ hơn trong vùng nước thiếu sáng của Amazon.
Nhưng không giống như các loài cá heo khác, xương sống của cá heo sông Amazon không bị hợp nhất với nhau, điều đó có nghĩa là chúng có thể quay đầu sang hai bên.
Các chân chèo của cá heo sông Amazon rất rộng, có thể di chuyển độc lập với nhau và rất thích hợp để di chuyển qua các chướng ngại vật và dòng chảy phức tạp của sông, hoặc để đuổi theo con mồi trong khu vực rừng ngập nước. Tuy nhiên, chúng không được thiết kế để đạt tốc độ siêu nhanh, đặc biệt khi so sánh với những người anh em họ sống ở đại dương.
Cá heo sông Amazon - còn được gọi là boto - được tìm thấy trên khắp lưu vực sông Amazon.
và Orinoco của Nam Mỹ, trải dài qua Brazil, Peru, Venezuela, Bolivia, Ecuador và Guyana.
Cá heo sông Amazon trưởng thành thường bơi với tốc độ từ 8-13 km/h, đôi khi đạt tốc độ lên tới 24 km/giờ trong khoảng cách ngắn.
Nhưng mặc dù tốc độ chậm hơn, nhưng cá heo sông Amazon có khả năng cơ động cao các loài cá heo sống trong môi trường biển, vì sông Amazon có thể tạo ra những dòng chảy phức tạp và nhiều chướng ngại vật khác nhau cần phải né tránh.
Cá heo sông Amazon có chế độ ăn linh hoạt và đa dạng - có lẽ một phần nhờ vào hai loại răng của chúng - và các loại con mồi cụ thể có thể khác nhau tùy thuộc vào các yếu tố như địa điểm, mùa và nguồn thức ăn sẵn có.
Cá heo sông Amazon chủ yếu ăn nhiều loại cá được tìm thấy ở sông Amazon và các nhánh khác nhau của nó. Một số loài cá thường được cá heo sông Amazon tiêu thụ bao gồm cá piranha, cá da trơn và cá tetra.
Ngoài khoảng 50 loài cá, cá heo sông Amazon cũng có thể ăn động vật giáp xác, chẳng hạn như cua và tôm, cũng như rùa nhỏ và động vật thân mềm nước ngọt. Chúng sử dụng khả năng định vị bằng tiếng vang để xác định vị trí con mồi - phát ra những tiếng lách cách the thé và lắng nghe những tiếng vang vọng lại qua làn nước thường đục ngầu. Những tiếng vang này được nhận bởi xương hàm dưới của cá heo.
Cá heo sông Amazon là loài cá heo nước ngọt lớn nhất thế giới. Con đực trưởng thành có thể dài tới 2,7 mét và nặng tới 180kg. Con cái trưởng thành thường nhỏ hơn một chút, nặng trung bình khoảng 100kg.
Trên thực tế, cá heo sông Amazon đã được cấp tình trạng bảo vệ quốc tế vào năm 2018 và được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) liệt kê là loài dễ bị tổn thương.
Suy thoái môi trường sống do các hoạt động như phá rừng, khai thác mỏ, xây dựng đập và thay đổi dòng chảy đã phá vỡ hệ sinh thái của cá heo và làm giảm nguồn thức ăn sẵn có của chúng. Ô nhiễm từ dòng chảy nông nghiệp và chất thải công nghiệp đã làm suy giảm thêm chất lượng nước của sông Amazon.
Là loài động vật có vú sinh sản chậm và sống lâu, cá heo sông Amazon đặc biệt dễ bị tổn thương trước những mối đe dọa này và cần có những nỗ lực bảo tồn khẩn cấp để bảo vệ sự tồn tại của chúng.