Có thể bạn nghĩ khi chơi bài chiến thắng là điều quan trọng nhất. Tuy nhiên, một loạt các nghiên cứu đã chỉ ra mọi việc không chỉ đơn giản như vậy. Tại sao các con bạc, ngay cả những kẻ đen đủi thường thua cuộc, vẫn luôn cảm thấy phấn khích?
Không ai muốn thua bạc, kể cả những người chơi điên rồ nhất. Nhưng tại sao họ vẫn tiếp tục đánh cược? Những con nghiện cờ bạc thường nói rằng, dù có thua cuộc liên miên thì cảm giác phấn khích sẽ lại dẫn lối họ quay trở lại.
"Lúc nào tôi cũng thèm được đánh bài", một "cựu" con nghiện nhớ lại. "Tôi yêu cảm giác phấn khích đó".
Mới gần đây, một chuyên viên tài chính phố Wall thừa nhận đã lừa bạn bè, gia đình cùng nhiều người khác số tiền lên đến 100 triệu USD và nướng hết vào những ván bài.
"Thực ra không hề có cơ hội đầu tư nào cả. Đó chỉ là cái cớ tôi bịa ra để lừa tiền mọi người nhằm thỏa mãn thói đam mê cờ bạc của mình", người đàn ông thừa nhận trước tòa.
Bản thân hành động đánh bài có thể cũng mang lại cảm giác phấn khích như khi giành chiến thắng. (ảnh: Getty Images).
Nhưng nếu một người đang dần mất đi tiền bạc, thậm chí có thể là cả công việc và ngôi nhà đang ở, vì thói nghiện cờ bạc, vậy tại sao cảm giác phấn khích lại có thể lấn át cả những mất mát kia?
Trước tiên, phải kể đến một sự thật rằng mọi người đánh bài không phải vì họ kỳ vọng giành chiến thắng. Mark Griffiths, chuyên gia tâm lý học chuyên nghiên cứu về thói nghiện hành vi thuộc Đại học Nottingham Trent, chỉ ra rằng các con bạc có thể liệt kê ra một danh sách dài những động cơ khiến họ tìm đến với bài bạc.
Một khảo sát được thực hiện với 5.500 con bạc cho thấy, "kiếm được khoản tiền lớn" là động cơ thôi thúc mạnh nhất. Tuy nhiên, theo ngay sát phía sau lại là "bởi vì nó khá thú vị" và "bởi vì nó mang lại cảm giác phấn khích".
"Ngay cả khi bạn đang thua, cơ thể bạn vẫn tiếp tục sản sinh ra adrenaline và endorphin", Griffiths chia sẻ.
"Thực ra, mọi người đang bỏ tiền để mua một thú vui".
Những nhận định này được chứng thực bởi một nghiên cứu do các nhà nghiên cứu đến từ Đại học Standford thực hiện năm 2009. 92% người chơi tự đặt cho mình "ngưỡng thua", và nếu vẫn còn dưới ngưỡng thua đó họ sẽ vẫn tiếp tục chơi. Tuy nhiên, việc mất tiền sau khi ghé một casino không hẳn là sẽ luôn làm giảm cảm giác thích thú từ trải nghiệm này.
Cảm giác phấn khích khi chiến thắng sẽ lớn hơn sau một chuỗi những ván bài thua. (ảnh: Getty Images)
Sridhar Narayanan, một trong số các tác giả của nghiên cứu, cho biết: "Dường như mọi người có xu hướng hài lòng với những chiến thắng dù là nho nhỏ. Họ cũng nhận thức được rằng nếu tính về lâu dài thì thua sẽ nhiều hơn thắng".
Cuối cùng, những lần thua cuộc lại khiến cảm giác tích cực khi chiến thắng tăng lên, bởi mong mỏi về chiến thắng của người chơi đã thay đổi trong suốt ‘chuỗi thua cuộc' trước đó.
Robb Rutledge, nhà khoa học thần kinh thuộc đại học London, cùng các cộng sự đã thực hiện một thử nghiệm trên 26 chủ thể. Não của 26 người này được chụp khi họ đưa ra một chuỗi các lựa chọn, mỗi lựa chọn sẽ cho ra kết quả hoặc là chắc chắn hoặc là không chắc chắn – chính là một ván bài. Những người tham gia hỏi về mức độ hạnh phúc sau ván bài thứ hai hoặc thứ ba. Cùng với đó, một thử nghiệm tương tự - nhưng không có quá trình chụp não – được thực hiện trên 18.000 người thông qua một ứng dụng di động có tên The Great Brain Expermient (Thử nghiệm với Đại não).
Cuối cùng, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng khi kỳ vọng chiến thắng của những người tham gia thấp hơn, phản ứng khi giành cùng một mức thưởng cho chiến thắng của họ sẽ cao hơn. Kết luận này được kiểm chứng bằng những thông tin do các chủ thể đưa ra lẫn số liệu từ các máy quét. Cụ thể, hoạt động tại khu vực não có liên quan đến các nơ-ron dopamine tăng lên. Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh phức tạp, có thể chính là nguyên nhân dẫn đến thay đổi trạng thái cảm xúc.
"Một người cứ thua liên tục làm những kỳ vọng trong họ giảm dần, điều này cuối cùng lại khiến người đó hạnh phúc hơn khi giành được chiến thắng", Rutledge cho biết.
Đúng thật là trớ trêu.
"Nếu những điều không tốt cứ liên tiếp xảy đến, khi đó những kỳ vọng trong bạn giảm đi – nhưng khi có được một vài kết quả khả quan, bạn sẽ thấy hạnh phúc hơn", nhà khoa học giải thích.
Một vài chiếc máy có thể được thiết kế để lôi kéo người chơi bằng chính màu sắc của chúng. (ảnh: Getty Images).
"Đó cũng là lúc bạn nên đứng lên và rời khỏi sòng bài".
Nhưng liệu những thiết bị như chiếc máy đánh bạc có lôi kéo bạn ở lại? Griffiths đã từng viết về các tín hiệu do chiếc máy đánh bạc điện tử gửi tới người chơi. Có nhiều giả thuyết được đặt ra xung quanh việc liệu thiết kế của những chiếc máy này có tác động lên hành vi của người chơi hay không, nhưng có một sự thật là rất nhiều chiếc máy cùng các sòng bài sử dụng màu đỏ và các màu tương tự - những màu sắc được coi là có tính kích thích cao. Kế đến là vai trò của âm thanh. Griffiths vẫn luôn tự hỏi liệu âm thanh nhạo báng được phát ra từ những chiếc máy có tác động thế nào lên người chơi.
Ví dụ khi người chơi thua cuộc, nhân vật Smithers trong bộ phim Gia đình Simpsons sẽ tuyên bố "Anh bị đuổi!"
Trong một bài viết trước đó, Griffiths từng nhận định: "Tương tự các giả thuyết về thất bại và hối tiếc nhận thức, điều này có thể khiến những chiếc máy đánh bạc trở nên hấp dẫn hơn".
Yếu tố cốt yếu quyết định mức độ nghiện ở người chơi có lẽ chính là tần suất họ có thể đặt cược. Bởi vì cơ hội đánh bài có liên quan đến chứng nghiện bài bạc, Griffiths lập luận rằng chính những phần thưởng tiềm năng – chứ không phải những phần thưởng thực sự hay thậm chí là cách thức đặt cược - mới là yếu tố lôi kéo những con nghiện bài bạc.
Các trò bài bạc cùng các máy đánh bài thường được thiết kế để lôi kéo người chơi bằng những phần thưởng có tính bù đắp sau mỗi lần thua.
Mark Griffiths nhận định: "Nếu bạn chịu bỏ ra một số khoản thưởng nhỏ, không nhất thiết phải là tiền, điều đó sẽ giúp lôi kéo mọi người".
Có thể chính quá trình đánh cược mới là lực hấp dẫn mạnh nhất. (ảnh: Getty Images).
Có một điều thú vị là nhiều khi người chơi sẽ cố gắng phát triển một "kỹ năng giả" để có thể đoạt được những phần thưởng hứa hẹn kia. Griffiths đưa ra ví dụ về những chiếc máy của Anh. Những chiếc máy này được thiết kế dựa trên logic: chúng có thể sẽ phải bỏ ra nhiều hơn những gì thu được từ khách hàng trong một khoảng thời gian cụ thể, trước khi chuyển sang hệ thống ít hào phóng hơn. Chính vì thế, một số người chơi sẽ cố tìm ra những chiếc máy đang găm khoản thưởng lớn với hi vọng được chơi đúng thời điểm có sự thay đổi hệ thống.
Tất cả đều chứng minh cho quan điểm người ta chơi bài không phải chỉ để giành chiến thắng. Chơi bài còn là để trải nghiệm cảm giác của quá trình đánh cược và cả những cảm giác thú vị khác nữa. Dù chứng nghiện bài bạc nặng không thể được giải nghĩa một cách đơn giản như vậy – thường có nhiều lý do khiến một người trở nên nghiện ngập - nhưng chắc chắn sẽ rất thú vị để tìm hiểu cảm giác hứng khởi có liên quan như thế nào đến những ván bài. Những ván bài vẫn luôn là một cách thức giúp người chơi khuây khỏa, kể cả khi họ trở về nhà mà trong túi không còn đồng nào.