Niềm đam mê không ngừng của thế giới với thảm họa Titanic đã dẫn đến một thảm kịch mới trong tuần vừa rồi khi 5 người thiệt mạng trong “vụ nổ thảm khốc” của một chiếc tàu lặn sắp tới vị trí mà con tàu huyền thoại nằm lại suốt 111 năm qua.
Titanic chỉ là một trong nhiều xác tàu đắm nằm dưới đáy biển sâu của Đại Tây Dương. Đại dương cuộn sóng gây ra nhiều thiên tai hàng hải hơn so với vụ va chạm với tảng băng trôi đã đánh chìm tàu Titanic và dẫn đến cái chết của 1.517 người trong chuyến hành trình đầu tiên của con tàu vào năm 1912.
Hình ảnh một phần xác tàu Titanic được công bố gần đây. (Ảnh: Atlantic Productions/ Magellan).
Tuy nhiên, người ta thường bị thu hút bởi Titanic hết lần này đến lần khác. Thảm kịch lịch sử đã truyền cảm hứng cho tiểu thuyết, phim ảnh và ngành du lịch phát triển mạnh dưới hình thức các bảo tàng và triển lãm thu hút hàng trăm nghìn du khách mỗi năm.
Và tất nhiên, không thể tránh khỏi, những doanh nhân giàu có đã có những chuyến đi để xem tận mắt chiếc tàu đắm. Chi phí và rủi ro cực độ dường như đáng giá đối với một số người chỉ dành vài phút để nhìn xuyên qua vùng nước đen tại một con tàu hàng hải đang phân hủy.
Vậy tại sao Titanic lại có sức lôi cuốn mạnh mẽ như vậy?
Theo Giáo sư Brent McKenzie, đến từ Đại học Guelph của Canada và là tác giả của cuốn sách sắp ra mắt “Du lịch đen tối: Phương tiện vẫn là thông điệp”, phần lớn sức hút của Titanic đến từ sự kiêu ngạo và quyến rũ liên quan đến bi kịch ban đầu.
Giáo sư McKenzie nói: “Thực tế là có rất nhiều người đã thiệt mạng, nhưng con tàu 'không thể chìm' Titanic và những người nổi tiếng trên tàu dường như khiến mọi người không ngừng quan tâm. Ngoài ra, thực tế là đã hơn một thế kỷ trước có nghĩa là không còn có thể có những diễn biến mới nữa và thảm kịch thực sự của các sự kiện kinh hoàng trở nên khó hiểu hơn hoặc thậm chí là khó quan tâm hơn đối với các thế hệ tương lai”.
Du lịch Titanic là một trong những dịch vụ lâu đời trong cái được gọi là “du lịch thám hiểm đại dương”.
Giáo sư McKenzie tiếp tục phân tích: “Ngày càng có nhiều khách du lịch bị thu hút đến các địa điểm và điểm tham quan liên quan đến cái chết, bi kịch và đau khổ. Có một số lý do. Một là sự lựa chọn và cơ hội tìm đến các trang web này tăng lên do có nhiều lựa chọn du lịch hơn. Cũng có ảnh hưởng từ việc ngày càng có nhiều phương tiện truyền thông tập trung vào du lịch thám hiểm đại dương”.
Phần mũi tàu Titanic. (Ảnh: NOAA).
Ngành công nghiệp bùng nổ
Đối với hầu hết những người thích khám phá lịch sử của Titanic, có những lựa chọn du lịch tiêu chuẩn: bảo tàng Titanic ở Belfast, nơi con tàu được đóng; ở Liverpool, nơi nó được đăng ký; ở Southampton, nơi hành khách ra khơi; và ở Cobh, bến cảng cuối cùng.
Tại Halifax ở Nova Scotia, các nghĩa trang chôn cất nạn nhân thu hút khách du lịch và tại Cape Race ở Newfoundland, câu chuyện về nỗ lực giải cứu được kể tại Trung tâm Thông dịch Không dây Myrick.
Giáo sư McKenzie chỉ ra các điểm tham quan liên quan đến Titanic ở những nơi không có mối liên hệ rõ ràng với thảm kịch - chẳng hạn như Florida và Tennessee - và các kỳ nghỉ trên du thuyền đi ngược lại lộ trình ban đầu.
Có một dự án bị trì hoãn từ lâu của doanh nhân người Australia Clive Palmer nhằm xây dựng một bản sao kích thước đầy đủ “Titanic II”, thỉnh thoảng có những tin tức mới về dự án này.
Và sau đó là những cuộc thám hiểm. Cách nghĩa trang Titanic vài giờ lái xe về phía bắc, St. John's, Newfoundland, là điểm khởi đầu cho các chuyến đi kéo dài 8 ngày của OceanGate Expeditions với mức giá 250.000 USD/người, bao gồm cả quãng đường xuống xác tàu Titanic.
OceanGate bắt đầu thực hiện các chuyến đi tới Titanic vào năm 2021. Theo tài liệu của tòa án, ít nhất 28 người đã đến thăm xác tàu đắm cùng công ty vào năm ngoái, bất chấp những cáo buộc pháp lý về tình trạng không đủ khả năng đi biển và những nghi ngờ về thiết kế bất thường của tàu lặn OceanGate.
Ông Dik Barton, chuyên gia Titanic cho biết, thực tế là có một sự háo hức đến mức mọi người sẵn sàng mạo hiểm với độ sâu nguy hiểm để nhìn thoáng qua đống đổ nát đã góp phần tạo ra nhu cầu không an toàn đối với trải nghiệm Titanic.
Xác tàu Titanic bị chìm năm 1912 được phát hiện ở đáy đại dương vào năm 1985. (Ảnh: National Geographic).
Ông Barton, người đã hoàn thành 22 chuyến thám hiểm đến xác tàu đắm Titanic và là cựu Phó Chủ tịch điều hành của RMS Titanic, công ty của Mỹ duy nhất có quyền trục vớt đối với xác tàu Titanic, bày tỏ: “Thế giới Titanic thật độc hại", (ông Paul-Henri Nargeolet – cựu chiến binh Hải quân Pháp đã chết trên tàu lặn Titan – từng là Giám đốc nghiên cứu dưới nước cho chiến dịch).
Ông Barton cho biết, nhiều người coi việc được đến thăm xác tàu đắm là “một đặc ân” và nêu ví dụ về một sự kiện vào năm 2001, khi một cặp đôi kết hôn gây tranh cãi trong một chiếc tàu lặn nổi trên mũi con tàu bị đắm.
Ông Barton nói: “Nếu ai đó chế tạo một chiếc xe du hành lên đỉnh Everest, thì mọi người sẽ leo lên nó. Nếu có con đường, có cơ hội để đi, thì bằng cách nào đó, sẽ có người đi vì họ đủ hoặc thừa khả năng. Nhưng sau cuộc điều tra không thể tránh khỏi về thảm kịch gần đây, mọi người sẽ phải suy nghĩ lại về nó. Các yếu tố rủi ro, các khía cạnh pháp lý và quy định. Tôi nghĩ rằng, nó thậm chí có thể mở rộng sang các chuyến du lịch tới mặt trăng, không gian và tất cả những thứ khác”.
Ông Barton cho rằng, việc mất tàu lặn Titan “là một yếu tố thay đổi cuộc chơi”. Thảm họa này sẽ buộc chúng ta phải xem xét lại hai điều. Một là các hoạt động ở biển sâu, sự tuân thủ và mức độ phức tạp cũng như nghĩa vụ đảm bảo rằng, chúng ta không chỉ an toàn mà còn hoạt động hợp pháp và tuân thủ quy định.
Tàu Titanic được nhìn thấy trước khi khởi hành năm 1912. (Ảnh: Wiki).
Câu hỏi về cổ vật
Sự “thèm khát” trải nghiệm Titanic cũng đã giúp thúc đẩy một ngành công nghiệp phát triển mạnh nếu gây tranh cãi xung quanh việc thu hồi các vật phẩm từ trên tàu.
Thông qua công việc của mình với RMS Titanic, Inc, ông Barton đã tham gia vào việc phục hồi các hiện vật mà ông ước tính hiện có gần 10.000 hiện vật đang tồn tại. Sau thảm kịch tuần này, có một câu hỏi đặt ra là liệu sẽ có thêm bất kỳ hoạt động trục vớt nào như vậy trong tương lai hay không.
Tất cả các hiện vật sẽ được làm sạch cẩn thận, bảo quản và phân loại tỉ mỉ. Hơn một nửa số hiện vật - khoảng 5.500 - thuộc sở hữu của RMS Titanic, Inc và được trưng bày ở khắp mọi nơi từ Las Vegas đến Paris. Họ thậm chí còn gây tranh cãi khi phân nhánh sang thế giới kỹ thuật số của NFT.
Bảo tàng Titanic của Belfast nằm trên địa điểm của xưởng đóng tàu Harland & Wolff trước đây, nơi Titanic được thiết kế, chế tạo và hạ thủy. (Ảnh: CNN).
Xác tàu tan biến
Bảo tàng Titanic ở Belfast, nơi được hỗ trợ bởi ông Robert Ballard, người phát hiện ra vụ đắm tàu, là một phần của cuộc đấu thầu thất bại vào năm 2018 để mua 5.500 hiện vật tạo nên bộ sưu tập RMS Titanic, Inc. Trang web của công ty tuyên bố rằng: “Cho đến nay, chúng tôi đã quyết định không mua các hiện vật từ Địa điểm xác tàu Titanic và Cánh đồng đổ nát vì lý do đạo đức”.
“Titanic là một chủ đề rất khác biệt, rất dễ gây tranh cãi và rất dễ gây xúc động”, ông Barton nói, chỉ ra nhiều quan điểm về các vấn đề đạo đức liên quan. Có những người coi địa điểm này như một ngôi mộ tập thể, những người khác coi nó chỉ là một xác tàu hàng hải; những người nghĩ rằng con tàu nên được để yên và các chuyến thăm chỉ làm tăng tốc độ suy tàn của nó; những người khác lại cho rằng, điều quan trọng là phải ghi nhớ hình ảnh con tàu và nội dung của xác tàu nhiều nhất có thể.
Tuy nhiên, điều không thể tranh cãi là một ngày nào đó con tàu đắm sẽ biến mất, cùng với tất cả những cổ vật còn sót lại dưới đáy đại dương.
Các ước tính về thời gian cần thiết để vi khuẩn ăn kim loại ăn mòn hoàn toàn hài cốt thay đổi từ 7 năm đến 50 năm, nhưng “không ai biết trước điều gì. Sức mạnh cấu trúc của con tài, chủ yếu ở phần mũi tàu, sẽ tự sụp đổ, và một khi tính toàn vẹn cấu trúc đó bị suy yếu, nó sẽ rơi thành một đống rỉ sét khổng lồ theo đúng nghĩa đen”.
Tuy nhiên, ngành công nghiệp trên đất liền xung quanh thảm họa, với sự quan tâm được hồi sinh hơn nữa nhờ những diễn biến bi thảm trong tuần này, sẽ tồn tại lâu hơn những dấu vết vật chất cuối cùng của xác tàu.