Khi chúng ta nghĩ đến những chú gà trống, hình ảnh đầu tiên hiện lên trong đầu chúng ta có thể là cảnh chúng ngẩng cao đầu trong ánh bình minh và gáy. Tuy nhiên, có thể bạn vẫn luôn hiểu sai lý do tại sao gà trống gáy đúng giờ mỗi ngày!
Gà trống gáy, bí ẩn của tự nhiên
Hành động gà trống gáy vào lúc bình minh đã trở thành một quy luật quen thuộc trong tự nhiên. Câu hỏi tưởng chừng như đơn giản này không chỉ khơi gợi sự tò mò mà còn khiến các nhà khoa học phải dành nhiều năm nghiên cứu để tìm ra lời giải đáp.
Phải đến năm 2013, câu trả lời mới được sáng tỏ. Thông qua các thí nghiệm của các nhà sinh học Nhật Bản, người ta phát hiện rằng tiếng gáy của gà trống vào sáng sớm có liên quan chặt chẽ đến sự tiết hormone kết hợp với tác động của ánh sáng. Trong não gà trống, tuyến tùng – cơ quan tiết hormone melatonin – đóng vai trò chính trong việc kiểm soát chu kỳ sinh học, bao gồm giấc ngủ và sự tỉnh táo.
Khi màn đêm buông xuống, tuyến tùng tiết melatonin, nhưng khi ánh sáng đầu tiên xuất hiện, quá trình này bị ức chế. Lúc đó, lượng melatonin thay đổi đột ngột kích thích gà trống gáy. Điều này cho thấy hành vi gáy của gà trống chịu sự chi phối bởi đồng hồ sinh học – một cơ chế được điều chỉnh bởi hormone và ánh sáng.
Vai trò của nhịp sinh học
Gà trống gáy đúng giờ là hiện tượng phổ biến. Tuy nhiên, tại sao gà trống lại gáy vào một thời điểm cụ thể?
Trong tự nhiên, nhiều sinh vật bị ảnh hưởng bởi nhịp sinh học và gà trống cũng không ngoại lệ. Bởi vậy, có một mối tương quan chặt chẽ giữa nhịp sinh học của gà trống và hành vi gáy của nó vào những thời điểm cụ thể.
| Nhịp sinh học ảnh hưởng đến khả năng khẳng định lãnh thổ, mức độ hormone và nhận thức ánh sáng của gà trống để bắt đầu và ngừng hành vi gáy vào thời điểm thích hợp. Nhịp sinh học này không chỉ là biểu hiện tự nhiên của hành vi gà trống mà còn cung cấp những manh mối quan trọng để chúng ta hiểu được sự thích nghi và tiến hóa của sinh vật với môi trường. |
Gà trống gáy là để đánh dấu lãnh thổ của chúng và thách thức những con trống cạnh tranh khác. Tuy nhiên, gà trống không gáy liên tục mà hoạt động mạnh vào những giờ trước bình minh và ngừng gáy khoảng hai giờ sau khi Mặt trời mọc. Điều này là do nhịp sinh học của gà trống khiến chúng trở nên tỉnh táo và phấn khích hơn trước bình minh để chuẩn bị cạnh tranh lãnh thổ với những con gà trống khác.
Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học đã tìm thấy mối quan hệ đáng kể giữa thời gian gà trống gáy và độ cao Mặt trời mọc. Cụ thể, gà trống gáy trước khi Mặt trời mọc từ 10 đến 15 phút. Đây cũng là thời điểm gà gáy nhiều nhất trong ngày. Từ đó, tiếng gáy đúng giờ trở thành một quy luật. Ngoài ra, các yếu tố nhiệt độ, âm thanh, môi trường, xã hội… cũng sẽ tác động nhất định đến đồng hồ sinh học của gà trống. (Ảnh: Zhihu).
Nhịp sinh học cũng ảnh hưởng đến lượng hormone ở gà trống. Trong những giờ trước bình minh, nồng độ oxytocin của gà trống tăng dần. Oxytocin là một loại hormone thúc đẩy hành vi năng động và gáy ở gà trống. Quá trình này được điều hòa chung bởi đồng hồ sinh học bên trong của gà trống và các yếu tố môi trường bên ngoài. Khi Mặt trời mọc, lượng oxytocin tiết ra giảm dần, đó là một trong những nguyên nhân khiến gà trống ngừng gáy sau khi Mặt trời mọc.
Trong môi trường tự nhiên, gà trống quyết định thời điểm gáy bằng cách cảm nhận sự hiện diện và thay đổi của ánh sáng. Mặc dù gà trống không có khả năng nhận biết ánh sáng mạnh nhưng chúng có thể cảm nhận được sự khác biệt của cường độ ánh sáng. Khi ánh sáng tăng dần, gà trống sẽ tăng dần tần suất gáy và dần dần ngừng gáy khi ánh sáng rõ ràng hơn. Việc kiểm soát nhịp sinh học này đối với hành vi gáy của gà trống dựa trên sự tiến hóa sinh học và thích ứng với môi trường của gà trống.
Nhịp sinh học ảnh hưởng đến khả năng khẳng định lãnh thổ, mức độ hormone và nhận thức ánh sáng của gà trống để bắt đầu và ngừng hành vi gáy vào thời điểm thích hợp. Nhịp sinh học này không chỉ là biểu hiện tự nhiên của hành vi gà trống mà còn cung cấp những manh mối quan trọng để chúng ta hiểu được sự thích nghi và tiến hóa của sinh vật với môi trường. (Ảnh: Zhihu).
Tuyên bố lãnh thổ và giao tiếp xã hội
Sự khẳng định lãnh thổ của gà trống là một trong những lý do chính khiến chúng gáy đúng giờ. Gà trống được thiên nhiên ban tặng cho một ý thức nhất định về lãnh thổ và chúng gáy để tuyên bố lãnh thổ của mình.
Mỗi buổi sáng, gà trống sẽ đứng giữa lãnh thổ, ngẩng cao đầu và gáy thật to để cảnh báo những con gà trống khác không được xâm phạm lãnh thổ của mình. Âm thanh này có thể truyền đi rất xa, nhắc nhở những chiến kê khác không được vượt qua ranh giới.
Bằng cách gáy, gà trống có thể xác định được những con gà trống khác trong lãnh thổ của chúng và tương tác xã hội với chúng. Gà trống sử dụng những tiếng gáy khác nhau để thể hiện những cảm xúc và ý định khác nhau, chẳng hạn như tuyên bố sự thống trị của mình, thu hút cá thể khác giới hoặc thách thức những con gà trống khác. Vì vậy, gà gáy đúng giờ cũng là biểu hiện của giao tiếp xã hội.
Gà là loài động vật có tính xã hội cao và chúng gáy để giao tiếp với những con gà trống khác. Tiếng gáy của gà trống có thể truyền tải những thông điệp khác nhau, chẳng hạn như cảnh báo, tán tỉnh và gây sợ hãi. Gáy đúng giờ vào buổi sáng là tín hiệu để gà trống bắt đầu công việc trong ngày và cũng là một trong những cách chúng giao tiếp với những con gà trống khác. (Ảnh: Zhihu).
Tiếng gáy đúng giờ của gà trống cũng có liên quan chặt chẽ đến sự thành thục sinh dục của chúng. Gà trống thường đạt độ trưởng thành về thể chất khi được 5 đến 6 tháng tuổi. Thành thục sinh dục có nghĩa là cơ quan sinh sản của gà trống đã phát triển đầy đủ và có khả năng sinh sản. Khi gà trống đạt đến độ tuổi trưởng thành về giới tính, chúng sẽ bắt đầu thể hiện tính lãnh thổ, thông báo sự hiện diện của mình bằng cách gáy - tiếng gáy của gà trống có thể truyền tải sức mạnh và địa vị lãnh đạo của nó, đồng thời thu hút sự chú ý của gà mái.
Là động vật hoạt động ban ngày, gà trống có đồng hồ sinh học mạnh. Chúng gáy đúng giờ vào buổi sáng, đây có thể là một thói quen trước khi Mặt trời mọc trong tự nhiên. Tiếng gáy của gà trống giúp chúng xác định thời gian trước khi Mặt trời mọc và đóng vai trò như một loại đồng hồ bấm giờ cho đồng hồ sinh học của chúng. Bằng cách này, chúng có thể dự đoán và điều chỉnh chính xác nhịp sinh học của mình trước những thay đổi hàng ngày trong môi trường. (Ảnh: Zhihu).
Tìm kiếm thức ăn
Ngoài ra, tiếng gáy còn liên quan đến nhu cầu sinh tồn. Với thị lực kém vào ban đêm, gà trống dậy sớm đi kiếm ăn khi trời hửng sáng – thời điểm côn trùng xuất hiện nhiều. Khi tìm thấy nguồn thức ăn, chúng sẽ gáy để gọi gà mái tới.
Từ việc khẳng định vị thế, thu hút bạn tình đến tìm kiếm thức ăn, hành vi gáy của gà trống không chỉ đơn thuần là báo hiệu bình minh mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sinh học quan trọng.