Mặc dù được mệnh danh là loài hoa có vẻ đẹp tao nhã nhưng một số loài hoa cũng có hình dáng kỳ lạ như mặt khỉ hay có mùi hôi thối để thu hút côn trùng.
>>> Tìm thấy loài hoa lan hiếm nhất thế giới
Họ Lan có hơn 20.000 loài hoa (gấp 4 lần so với số lượng loài động vật có vú) và hơn 800 chi hoa trên thế giới. Trong đó, khoảng 2.000 chi thuộc loài Bulbophyllum được tìm thấy ở các rừng mưa nhiệt đới.
Hoa lan có thể sinh sống và phát triển ở nhiều điều kiện khí hậu, từ rừng nhiệt đới ẩm đến vùng cực lạnh giá, từ trên cao hay thậm chí cả dưới đất. Tuy nhiên, để có thể phát triển mạnh, mỗi loài hoa cần các điều kiện môi trường khác nhau. Điều kiện phát triển tốt nhất của hoa lan Dendrobium alexandrae (ảnh) là ở trên trên các cây phủ rêu trong rừng sương mù.
Hoa lan có thể nở trong vài giờ, nhưng cũng có thể nở đến 6 tháng không tàn. Tuy nhiên, một số cây phải mất đến vài năm mới nở hoa.
Theo các nhà nghiên cứu, hoa lan có nhiều mùi đặc trưng và khác biệt, từ khó ngửi, cay nồng đến mùi ngọt như vani. Mùi thịt thối của một số loài hoa có thể thu hút ruồi, trong khi đó các loài có mùi hương dễ chịu sẽ thu hút ong đến thụ phấn.
Hoa phong lan có thể phát triển ở trên hoặc xung quanh đá. Nhiều loài có cách sinh tồn đơn giản như mọc lên từ mặt đất giống như cỏ. Tuy nhiên, hầu hết các loài hoa lan là thực vật biểu sinh, sống neo đậu nhưng không ký sinh vào các cây chắc chắn hơn và chủ yếu mọc trên cao.
Kết cấu đài hoa, cánh hoa độc đáo như một chiếc bẫy nhỏ là đặc trưng của hoa phong lan Pahiopedilum spicerianum. Không giống những loài cây ăn thịt khác, chiếc bẫy này sẽ không tiêu hóa côn trùng, mà chỉ dụ côn trùng rơi vào bẫy để nhận phấn hoa.
Các cánh hoa bên trong và đài hoa bên ngoài với cấu trúc đặc biệt sẽ tạo nên nhiều hình dáng độc đáo khác nhau cho các loài hoa phong lan. Phong lan Dracula, hay hoa lan mặt khỉ, còn gọi bằng cái tên khác là phong lan "rồng nhỏ" (trong tiếng Hy Lạp) bởi có phần đài hoa hình như gai nhọn và nhỏ dài.
Đặc trưng về hình dáng cánh hoa và đài hoa là đặc điểm giúp hoa phong lan thu hút các loài động vật nhỏ giúp chúng thụ phấn. Theo các nhà nghiên cứu, những đường vân dài màu tím của hoa phong lan Cochleanthes amazonica là đặc điểm giúp chúng thu hút côn trùng.