Nghiên cứu gần đây của các nhà khoa học đã cho thấy, những người đang sống mà không thực hiện được chức năng của não bộ (hay còn gọi là sống thực vật) thì là đã chết, còn những người khi tim và hệ hô hấp ngừng hoạt động trong khi não bộ vẫn có thể hồi phục thì chưa phải đã chết.
Điều này đã được minh chứng qua những trường hợp kỳ lạ tưởng như không thể diễn ra trên thế giới như trường hợp một bà mẹ sinh con khi được chẩn đoán “chết lâm sàng”, một vận động viên trượt ngã xuống nước đóng băng suốt nhiều giờ đã sống lại trong tình trạng không bị tổn thương não.
Theo lý giải của những nhà khoa học, các trường hợp trên cho thấy đôi khi ranh giới giứa sự sống và cái chết có vẻ rất mờ nhạt. Điều đó đã chứng tỏ việc phân biệt đâu là trường hợp người sống lại từ cõi chết không phải chuyện đơn giản. Tuy nhiên với sự ra đời của cái gọi là “Thông khí nhân tạo” (máy thở nhân tạo) thì một quan niệm rõ ràng về cái chết hiện nay đã được nhìn nhận khác hơn so với các định nghĩa lâm sàng.
Mặc dù vậy, theo các chuyên gia, việc chưa phân biệt rõ ràng quan niệm “chết não” và “cái chết tuần hoàn” có thể tạo ra sự mơ hồ về người đã chết và những người chưa phải đã chết.
Cái chết là gì?
Mặc dù được sử dụng thường xuyên, song thuật ngữ "chết lâm sàng" không thực sự có một ý nghĩa nhất quán, tiến sĩ James Bernat, một nhà thần kinh học tại Đại học Y Dartmouth Geisel ở New Hampshire cho biết. Trước đây, trong hầu hết các bệnh viện, các bác sĩ phụ trách chăm sóc bệnh nhân kiểm định cái chết và thường không có những chỉ dẫn bao quát khi tuyên bố về sự sống chết. “Bạn sẽ chết khi một bác sĩ nói rằng bạn chết”, tiến sĩ Bernat nói trên chuyên trang khoa học Livescience ngày 19/6.
Ranh giới mơ hồ giữa sự sống và cái chết
Đến những năm 1950, cái chết mới được xác định là thời điểm khi bất kỳ một trong những chức năng quan trọng là nhịp tim, hoạt động điện não hoặc hô hấp không còn hoạt động. Từng thành phần của hệ thống này ngừng hoạt động sẽ dẫn đến những thành phần khác ngừng theo và dẫn tới cái chết.
Tuy nhiên, theo Bernat, với sự ra đời của kỹ thuật thông khí nhân tạo, trong đó việc đẩy không khí vào và ra khỏi phổi, đã tạo ra một phạm trù mới được gọi là “chết não”. Thông khí nhân tạo có thể giúp cơ thể người ấm áp và máu lưu thông, thậm chí có thể chống lại nhiễm trùng, nhưng khi chết não thì họ hoàn toàn không có chức năng của não, Leslie Whetstine, một nhà triết học tại Đại học Walsh ở Ohio, người chuyên nghiên cứu các định nghĩa về cái chết.
Một người được tuyên bố chết não, khi người đó không thể phục hồi tất cả các phần của bộ não. Điều đó sẽ được các bác sĩ tuyên bố sau khi thực hiện các bài kiểm tra về thần kinh để tìm kiếm các hoạt động điện não, hoặc lưu thông máu lên não, cũng như một thử nghiệm để xem bệnh nhân có thể hay không khi tắt máy thở.
Chết tuần hoàn
Các bác sĩ cũng có thể tuyên bố người chết nếu tim của người đó ngừng đập và không thể hoạt động trở lại. Tuy nhiên, tim đôi khi cũng có thể được phục hồi trở lại sau khi nó đã ngừng đập. Điều đó đặt ra vấn đề vậy thì tim ngừng đập trong bao lâu thì được xem là người đó đã chết.
Hồi sức tim phổi (CPR) có thể làm sống lại người nhiều phút sau khi tim của họ ngừng đập nhưng thường là không có tổn thương não kéo dài. Vì vậy các bác sĩ có thể thực hiện hô hấp nhân tạo cho người bệnh ít nhất 38 phút, theo một nghiên cứu năm 2013 được trình bày tại cuộc họp Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ được tìm thấy.
Tuy nhiên có khi bác sĩ đã cấp giấy chứng tử cho bệnh nhân ngay cả trước thời gian quy định đó. Đôi khi hô hấp nhân tạo cũng được thực hiện không đủ dài. Theo tiến sĩ Bernat, đó chính là lý do số bệnh nhân phục hồi sau khi được cho là đã chết tăng lên.
Lẫn lộn về quan niệm
Việc xem xét quyết định một ai đó đã chết hay chưa sẽ đòi hỏi một bác sĩ phải có sự lựa chọn để can thiệp cứu chữa hoặc ngừng cứu chữa. Tình thế này đã làm nảy sinh một số trường hợp có thể tạo ra nhiều tranh cãi.
Cái chết thực sự phải là cái chết não?
Ví dụ, một người có thể đã được đưa vào bệnh viện và nằm trong danh sách hiến tạng khi chết khi tim của họ đã ngừng đập. Nhưng điều gây tranh cãi ở chỗ liệu rằng họ đã thực sự chết vào thời điểm đó hay chưa, tiến sĩ Bernat nói.
Vấn đề ở chỗ, sự phân biệt giữa cái chết não và tử vong tuần hoàn rất mập mờ, chuyên gia Whetstine cho biết: “Điều mà chúng tôi quan tâm nhất về não bộ là một thực tế rằng nó là cơ quan hỗ trợ cho ý thức. Vì vậy cái chết nên được định nghĩa là sự mất mát không thể đảo ngược được của ý thức”, Whetstine nói trên Livescience hôm 19.6.
Theo quan niệm của Whetstine, mặc dù người có tim ngừng đập hoặc não chết được cấp giấy chứng tử nhưng điều đó không có nghĩa là hai loại của cái chết. Việc cấp giấy chứng tử chỉ được đưa ra khi một người nào đó đã bị chết não. Như thế những trường hợp “sống thực vật” cũng có thể được coi là “đã chết”.