Một hoạt chất mới được phát hiện từ cây đỉnh tùng có tác dụng ức chế nhiều bệnh như ung thư phổi, gan, biểu mô và ung thư vú.
Quá trình nghiên cứu 15 loài cây lá kim ở Tây Nguyên, các nhà khoa học của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam phát hiện cây đỉnh tùng có hoạt tính sinh học mạnh với các tế bào không có lợi cho con người.
Nhóm nghiên cứu lựa chọn các cây: đỉnh tùng, thông lá dẹt, kim giao núi đất và du sam núi đất để phân lập, tìm kiếm hợp chất có giá trị cho y học. Trong số 33 hợp chất từ bốn loài cây này có hai chất galangnin và isolariciresinol lần đầu tiên được phát hiện ở cây thông lá dẹt và một chất mới norisoharringtonine từ vỏ và lá cây đỉnh tùng.
Cây đỉnh tùng trưởng thành đang được bảo vệ nghiêm ngặt tại Lâm Đồng. (Ảnh: NVCC).
Chất mới phát hiện từ cây đỉnh tùng được tách chiết thành hoạt chất để tác động lên tế bào ung thư nuôi cấy trong phòng thí nghiệm. Kết quả, các tế bào ung thư biểu mô (KB), ung thư gan (Hep-G2), ung thư phổi (LU) và vú, bị ức chế rất mạnh.
PGS Đinh Thị Phòng (Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, chủ nhiệm đề tài) cho biết, nhiều loài cây trong tự nhiên có chất kháng một loại bệnh ung thư, nhưng hoạt tính không mạnh và có thể suy yếu khi tác động lên tế bào. Riêng hoạt chất norisoharringtonine có tác dụng với nhiều bệnh ung thư mà không bị suy giảm khi cho tác động lên tế bào.
Dẫu vậy để ứng dụng nghiên cứu vào sản xuất thuốc là cả một chặng đường dài. Sau kết quả ở phòng thí nghiệm, hoạt chất mới cần qua các bước thử nghiệm trên chuột và lâm sàng trên người.
Một khó khăn nữa là nguyên liệu đầu vào vô cùng khan hiếm do hoạt chất mới chỉ có giá trị khi tách chiết từ cây trưởng thành từ 5-10 năm tuổi. Trong khi, cây đỉnh tùng đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Tỉnh Lâm Đồng hiện chỉ còn 34 cây đỉnh tùng, trong đó có năm cây trưởng thành.
Rừng Tây Nguyên vốn có thảm mùn dày, hạt đỉnh tùng nảy mầm khó tiếp xúc với tầng đất dẫn đến rất ít cơ hội cho loài cây này tái sinh tự nhiên. Vì vậy nhóm nghiên cứu đã đề xuất với địa phương tìm phương án để phát triển quần thể đỉnh tùng, nhằm bảo tồn nguồn gene quý.
Cây đỉnh tùng - tên khoa học Cephalotaxaceae - là một loài thực vật cổ. Cây mọc rải rác trong tầng cây gỗ nhỏ hay tầng cây bụi trong rừng rậm nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, ở độ cao khoảng 600 - 1.500 m, nơi có ít ánh sáng, trên tầng đất dày và ẩm. Ở Việt Nam cây đỉnh tùng phân bố tại Hà Tây (Ba Vì), Thanh Hóa (Lũng văn), Quảng Trị (giữa Hòn Rao và A Dua), Thừa Thiên Huế, Kontum (Đắc Glây, Đắc Tô: Ngọc Pan, Sa Thầy), Gia Lai, Lâm Đồng (Di Linh: núi Braian). Đảo Hải Nam (Trung Quốc) cũng phát hiện có đỉnh tùng. Gỗ đỉnh tùng có chất lượng cao, chịu mối mọt, được sử dụng làm đồ mỹ nghệ cao cấp. Hạt có dược tính, còn vỏ đỉnh tùng Hải Nam dùng chữa sốt (Tripp, 1995). |