Trong đợt khảo sát tuyến du lịch lòng hồ thủy điện Tuyên Quang mới đây, các nhà khoa học Viện Khảo cổ học Việt Nam và Bảo tàng tỉnh Hà Giang đã tìm thấy nơi cư trú của người nguyên thuỷ tại hang Khuổi Nấng.
Hang Khuổi Nấng là một hang khá lớn nằm trên tuyến đường du lịch lòng hồ thuỷ điện Tuyên Quang, thuộc thôn Khuổi Nấng, xã Thượng Tân, huyện Bắc Mê, Hà Giang. Hang nằm trên độ cao 7m so với với cốt nước cao nhất của lòng hồ.
Từ câu chuyện kho báu của người xưa
Vào những năm cuối thế kỷ 20, tại vùng rừng núi đá vôi phía Nam huyện Bắc Mê, Hà Giang, dấy lên câu chuyện về một “kho của” do người xưa chôn giấu trong một hang động bí ẩn. Dư âm câu chuyện về “kho của” khiến hầu hết các hang động ở phía Nam huyện Bắc Mê, trong đó có hang Khuổi Nấng bị đào bới, thăm dò. Có một số người dân địa phương trong khi đào bới kiếm tìm trong hang Khuổi Nấng phát hiện một số công cụ đá mài nhẵn, đẹp. Thế rồi, lòng hồ thuỷ điện dâng cao, khiến cho cảnh vật thay đổi, người ta quên dần câu chuyện về “kho báu”.
Mới đây, trong đợt khảo sát tuyến du lịch lòng hồ thuỷ điện Tuyên Quang, Viện Khảo cổ học Việt Nam và Bảo tàng tỉnh Hà Giang đã tiến hành khảo sát địa điểm này. Các nhà khảo cổ học cho biết, dấu tích của người tiền sử tìm thấy ở mọi nơi trong hang, nhưng khu cư trú chính tập trung ở khu vực gần ngoài cửa hang.
Đoàn khảo sát đã tiến hành đào một hố thám sát rộng 2 m2 gần khu vực giữa hang. Kết quả khai quật cho thấy tầng văn hoá hang Khuổi Nấng dày từ 60 - 70 cm, nằm sâu khoảng 10cm so với bề mặt hiện tại, chia làm 2 lớp, thể hiện 2 giai đoạn văn hoá phát triển khác nhau, được tạo bởi đất á sét màu xám nhạt xen lẫn đá vụn cùng nhiều vỏ ốc, xương răng động vật và di vật khảo cổ.
Công cụ đá tìm thấy ở Khuổi Nấng. Ảnh: do Viện Khảo cổ học Việt Nam cung cấp.
Các nhà khảo cổ đã thu được hơn 40 di vật khảo cổ, chủ yếu là di vật đá, công cụ lao động: cuốc tay để đào xới đất; rìu, dao dùng để chặt, đập; công cụ nạo cắt, chày nghiền, mảnh tước. Đặc trưng nổi bật của bộ sưu tập lớp văn hoá sớm mang những nét đặc trưng cơ bản của công cụ văn hoá Hoà Bình giai đoạn muộn ở khu vực miền núi phía Bắc nước ta, đã tìm thấy rìu đẽo có vai nguyên thuỷ. Trong lớp văn hoá muộn (nằm bên trên) phát hiện được rìu mài nhẵn toàn thân, thuộc hậu kỳ Đá mới. Đây là bằng chứng đầy thuyết phục về sự đổi mới mang tính cách mạng trong kỹ thuật nguyên thuỷ, từ ghè đẽo thô sơ lên kỹ thuật mài.
Sự có mặt của mảnh tước minh chứng cho quá trình chế tác công cụ tại chỗ của người thời xưa. Những chiếc chày nghiền và bàn nghiền là bằng chứng sinh động về việc gia công, chế biến thức ăn từ hoa, quả và cây củ của cư dân cổ ở đây. Một số lượng lớn vỏ ốc suối tìm thấy với những dấu vết bị chặt đuôi chứng tỏ chúng là một bộ phận quan trọng trong nguồn thức ăn của người thời cổ. Xương răng động vật chủ yếu là những loài thú nhỏ, chưa bị hoá thạch. Những dấu tích than tro tìm thấy khá nhiều trong tầng văn hoá. Các nhà khảo cổ học chưa tìm thấy đồ gốm trong các tầng văn hóa.
Lập hồ sơ xếp hạng di tích quốc gia
PGS.TS Trình Năng Chung - Trưởng đoàn khảo sát cho biết: Dựa vào kết quả nghiên cứu tổng thể các di vật khảo cổ, vào mức độ trầm tích, có thể cho rằng Khuổi Nấng là một địa điểm cư trú của nhiều thế hệ người tiền sử. Lớp cư trú sớm nhất thuộc hệ thống văn hoá Hoà Bình – Bắc Sơn, có niên đại cách đây khoảng 6.000 - 7.000 năm. Lớp cư trú muộn có niên đại cách đây khoảng 4.000 năm.
| |
PGS.TS Trình Năng Chung đang khảo sát địa tầng văn hoá hang Khuổi Nấng. Ảnh: do Viện Khảo cổ học Việt Nam cung cấp. |
Đây là địa điểm khảo cổ học quan trọng, đóng góp những nhận thức mới vào việc nghiên cứu thời tiền sử ở Hà Giang và Việt Nam nói chung. Đặc biệt là hang nằm trên tuyến du lịch lòng hồ thuỷ điện Tuyên Quang. Với những giá trị lịch sử và văn hoá cao, hang Khuổi Nấng tiềm ẩn những giá trị kinh tế - văn hoá lớn cần khai thác.
Hiện nay, công việc nghiên cứu kỹ di tích vẫn đang được tiến hành, di chỉ này dự kiến sẽ được khai quật lớn trong thời gian tới. Một cán bộ của Sở Văn hóa - Thể thao - Du lịch Hà Giang cho biết sau khi khai quật, hang Khuổi Nấng sẽ được lập hồ sơ xếp hạng di tích cấp quốc gia và có thể trở thành địa điểm du lịch nổi tiếng của tỉnh.