Dù mắc phải bất kỳ bệnh ung thư nào cũng đều gây ra nỗi sợ hãi và lo lắng cho người bệnh và người thân. Ung thư não thực sự là một bệnh nghiêm trọng, nhưng thường nó có thể được điều trị cho kết quả tích cực. Biết được nguyên nhân, triệu chứng của bệnh ung thư não có thể giúp người bệnh nhận biết và phát hiện sớm với các dấu hiệu mà mình đang mắc phải và có hướng điều trị thích hợp.
Ung thư não là gì?
Ung thư não là khái niệm chung để chỉ các khối u ác tính ở não chứa các tế bào ung thư. Chúng ảnh huởng đến các chức năng sống và gây nguy hiếm cho tính mạng. Các khối u này thường lớn lên nhanh và xâm lấn vào mô lân cận. Cũng giống như một loại cây, các khối u này có thể “mọc rễ" vào mô lành của não. Nếu khối u ác tính ở não là rán và không có rễ, đó là khối u có vỏ bọc. Khi có một khối u ở vùng điều hành chức năng sống của não và ánh huởng đến các chức năng này thì chúng cũng có thể được coi là khối u ác tính (mặc dù chúng không chứa tế bào ung thư.
Triệu chứng của ung thư não
Triệu chứng của ung thư não phụ thuộc chủ yếu vào kích thước và vị trí của khối u trong não. Triệu chứng xuất hiện do tổn thương phân mô não điều khiển các chức năng sống quan trọng hoặc do chèn ép não vì khối u phát triển trong khoảng trống có giời hạn của bộp sọ. Các triệu chứng có thể do tình trạng phù tổ chức xung quanh khối u hoặc do hiện tuợng não úng thủy tức là khối u cản trở dòng dịch não tủy và gây ứ dịch trong não. Nếu khối u não phát triển chậm, triệu chứng của chúng có thể xuất hiện một cách từ từ đến mức chúng bị bỏ qua trong một thời gian dài.
Những triệu chứng thông thường
Ở giai đoạn sớm, hầu hết u não thường dẫn tới đau đầu và cảm giác bị ốm (buồn nôn). Những triệu chứng xuất hiện thường do việc tăng áp lực tới vùng não do sự phát triển của khối u. Sự tăng áp lực gọi là tăng áp lực nội sọ (ICP).
Tất nhiên có rất nhiều lý do khác dẫn đến đau đầu và có cảm giác ốm, nhưng nếu bạn bị như thế vài tuần mà không có dấu hiệu tiến triển thì rất cần phải đến gặp bác sỹ.
Ung thư não là khái niệm chung để chỉ các khối u ác tính ở não chứa các tế bào ung thư.
Những cơn đau đầu dữ dội thường đến vào các buổi sáng và thường làm bạn thức giấc. Thông thường đau đầu kiểu này sẽ giảm hơn trong ngày. Tuy nhiên, nó có thể đau hơn khi bạn ho, hắt hơi, cúi xuống hoặc làm các công việc nặng khác. Tất cả những việc đó đều có xu hướng gây tăng áp lực lên não.
Nếu việc tăng áp lực khiến bạn bị ốm thì bạn sẽ bị nặng vào buổi sáng, giảm nhẹ đi trong ngày, đôi khi nó còn khiến bạn bị nấc. Như đã mô tả ở trên, tăng áp lực trong hộp sọ cũng gây rối loạn tầm nhìn của bạn khiến bạn bị nhầm lẫn và ảnh hưởng đến khả năng thăng bằng.
Một dấu hiệu thường gặp khác của u não là chứng động kinh dẫn đến ngất, các cơn co thắt hoặc những thời điểm vô thức. Có những cơn đau có thể rất dữ dội nhưng không nhất thiết là do một khối u não. Tuy nhiên bạn rất cần phải đến phòng y tế để kiểm tra nguyên nhân chính xác và có biện pháp chữa trị phù hợp.
Những triệu chứng liên quan đến vị trí của khối u
Một vài triệu chứng có thể được gây ra bởi khối u tại một số vùng cụ thể của não. Nhìn chung mỗi vùng của não điều khiển một số chức năng cụ thể, và khối u có thể làm cản trở hoạt động bình thường của não.
Một số những triệu chứng của u não được liệt kê dưới đây theo nhóm dưới các phần khác nhau của não. Nó chỉ mang tính chất định hướng, việc chuẩn đoán chính xác sẽ được thực hiện bởi các bác sỹ thông qua các cuộc xét nghiệm. Có một sơ đồ mô tả các chức năng khác nhau của mỗi vùng của não.
- U thùy trán: Thay đổi về tính cách và trí tuệ. Đi không thẳng hàng hoặc suy nhược một bên người. Mất khứu giác, đôi khi khó phát âm.
- U thùy đỉnh: Khó khăn trong việc diễn đạt hoặc hiểu từ ngữ, có vấn đề trong đọc hoặc viết. Khó khăn trong việc thực hiện các di chuyển phối hợp. Liệt hoặc suy yếu nửa người.
- U thuỳ trẩm: Mất tầm nhìn một phía. Dấu hiệu này có thể không dễ nhận ra ngay và đôi khi được phát hiện trong quá trình làm các xét nghiệm về mắt.
- U thuỳ thái dương: Các cơn đau có thể dẫn tới những cảm giác kỳ lạ: Một cảm giác của sự sợ hãi hoặc sợ những thứ quen thuộc, mùi lạ hoặc tối sầm mặt mũi. Đôi khi khó phát âm.
- U tiểu não: Thiếu những sự phối hợp ảnh hưởng đến đi bộ và phát âm (chứng loạn cận ngôn), loạng choạng, mắt đảo không có chủ ý (chứng giật cầu mắt). Nôn và vướng cổ.
- U cuống não: Mất phương hướng và không kết hợp trong các bước đi. Mặt biến dạng, cười lệch một bên hoặc xệ mí mắt. Nhìn một thành hai, một số ít bị nôn hoặc đau đầu sau khi đi bộ, khó nói và nuốt. Những triệu chứng đó có thể xuất hiện dần dần.
Tất cả những triệu chứng trên có thể gây ra bởi các nguyên nhân khác mà không phải là u não. Nếu bạn thấy xuất hiện bất cứ dấu hiệu nào như đã mô tả cần khẩn trương đến gặp bác sỹ.
Thay đổi tính cách: Đôi khi u não có thể dẫn đến sự thay đổi trong tính cách và hành vi. Những triệu chứng của nó có thể xuất hiện khi khối u ở trong bán cầu não. Tình trạng này có thể khiến bệnh nhân và người nhà hết sức sợ hãi. Đôi khi cần nhờ đến sự trợ giúp các chuyên gia tâm lý để xác định mức độ và tìm ra phương pháp để chữa trị.
Nhìn chung, các triệu chứng thường gặp nhất của u não có thể tóm lược như sau:
- Đau đầu, đặc biệt vào buổi sáng và đỡ dần trong ngày.
- Co giật.
- Buồn nôn hoặc nôn.
- Yếu hoặc mất cảm giác ở tay hoặc chân.
- Mất thăng bằng khi đi lại.
- Cử động nhãn cầu bất thường hoặc thay đổi thị giác.
- Buồn ngủ.
- Thay đổi tính cách hoặc trí nhớ.
- Thay đổi ngôn ngữ.
Những triệu chứng này có thể do u não gây ra nhưng cũng có thể do các bệnh khác gây ra. Chỉ có bác sĩ mới có thể đưa ra chẩn đoán.
Khối u não nguyên phát
Khối u bắt đầu ở mô não được gọi là khối u não nguyên phát. Nó khác với khối u thứ phát là khối u xuất hiện khi ung thư lan vào não. Khối u não nguyên phát được phân loại theo loại mô nơi chúng xuất hiện. Loại u não thường gặp nhất là u thần kinh đệm xuất phát từ mô đệm. Có nhiều loại u mô đệm:
- U tế bào hình sao xuất phát từ những tế bào nhỏ hình sao (tiếng Anh gọi là astrocyt). Các u tế bào hình sao có thể phát triển ở khắp mọi nơi trong não bộ hoặc tủy sống. Ở người lớn u tế bào hình sao thường xuất hiện ở đại não. Ở trẻ em, chúng xuất hiện ở thân não, đại não và tiểu não. U tế bào hình sao cấp độ III có thể được gọi là u tế bào hình sao không biệt hóa. U tế bào hình sao cấp độ IV thường được gọi là u nguyên bào đệm nhiều dạng.
- U thần kinh đệm ở thân não xuất hiện ở phần thân não. Thân não kiểm soát nhiều chức năng sống quan trọng. Các khối u ở vùng này nói chung không thể cắt bỏ được. Hấu hết u thần kinh đệm thân não là u tế bào hình sao cấp độ cao.
- U tế bào màng não thất thường phát triển trong lớp niêm mạc lót não thất, chúng còn có thể xuất hiện ở tuỷ sống. Mặc dù chúng có thể phát triển ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp nhất ở trẻ em và thanh niên.
- U tế bào thần kinh đệm có đuôi gai xuất hiện từ những tế bào sản xuất myelin - lớp vỏ bọc mã bảo vệ dây thần kinh. Những khối u này thường xuất hiện ở đại não. Chúng phát triển chậm và thường không lan vào các mô não lân cận. U thần kinh đệm có đuôi gai thường hiếm gặp. Chúng thường gặp nhất ở lứa tuổi trung niên nhưng đã phát hiện ra các trường hợp mắc loại ung thư này ở mọi lứa tuổi.
Triệu chứng của ung thư não phụ thưộc chủ yếu vào kích thước và vị trí của khối u trong não.
Còn có các loại u não khác không xuất phát từ mô đệm. Một số loại ung thư thường gặp nhất được trình bày dưới đây:
- U nguyên tủy bào trước đây được cho là phát triển từ tế bào đệm. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây chỉ ra những khối u này phát triển từ những tế bào thần kinh nguyên thủy, những tế bào này thông thường không còn lại trong cơ thể sau khi đứa trẻ ra đời. Vì lý do này, u nguyên tế bào đôi khi còn được gọi là u tế bào thần kinh lá phổi ngoài nguyên thủy (PNET). Hầu hết u nguyên tuỷ bào xuất hiện ở tiểu não; tuy nhiên chúng cũng có thể xuất hiện ở các vùng não khác. Những khối u này thường xuất hiện ỡ trẻ em và thường gặp nhiều ở trẻ trai hơn trẻ gái.
- U màng não phát triển ở màng não. Chúng thường là những khối u lành tính. Bởi vì những khối u này phát triển chậm, nào có thể điều chỉnh theo chúng; u màng não thường phát triển khá lớn trước khi chúng gây ra triệu trứng, chúng thường xuất hiện ở những phụ nữ trong độ tuổi 30-50.
- U tế bào Schwann là những khôi u lành tính xuất phát từ những tế bào sợi thần kinh Schwann là tế bào sản xuất myelin bảo vệ dây thần kinh thính giác, u dây thần kinh thính giác là một loại u tế bào Schwann. Chúng chủ yếu xuất hiện ở người lớn. Loại ung thư này gặp ở nữ giới nhiều gấp đôi nam giới.
- U sọ hầu phát triển ở vùng tuyến yên gần vùng dưới đồi thị. Chúng thường là lành tính; tuy nhiên đôi khi chúng được coi là ác tính bởi vì chúng có thể chèn ép lên hoặc hủy hoại vùng duới đồi thị gây ảnh hưởng tới các chức năng sống quan trọng của cơ thể. Những khối u này thường gặp nhất ở trẻ em và thanh niên.
- U tế bào mầm xuất phát từ những tế bào mầm (tế bào sinh dục) nguyên thủy. Loại ung thư tế bào mầm trong não thường gặp nhất là u tế bào mầm.
- U vùng tuyến tùng xuất hiện ở trong hoặc xung quanh tuyến tùng là một bộ phận nhỏ gần trung tâm não. Khối u có thể là u tế bào tuyến tùng phát triển chậm hoặc u nguyên bào tuyến tùng phát triển nhanh. Khu vực tuyến tùng là vị trí rất khó tiếp cận và những khối u này thường không thể cắt bỏ.
Khối u não thứ phát
Di căn là quá trình lan của ung thư. Ung thư xuất phát từ một bộ phận khác của cơ thề có thể lan vào não và hình thành khối u thứ phát. Những khối u này không giống như khối u não nguyên phát. Ung thư lan vào não có cùng tên với ung thư gốc (nguyên phát). Ví dụ, nếu ung thư phổi lan vào não thì u ở não là ung thư phổi di căn bởi tế bào trong khối u thứ phát là tế bào phổi bất thường chứ không phài tế bào não bất thường. Điều trị ung thư thứ phát tuỳ thưộc vào vị trí ung thư nguyên phát và phạm vi lan cũng như các yếu tố khác bao gồm độ tuổi, tình trạng sức khỏe chung của bệnh nhân và đáp ứng với điều trị trước đó.