Núi lửa ở Tonga phun đã tạo ra cột hơi nước khổng lồ cao tới 55km bốc lên không trung, "xóa sổ" 5% tầng ozone ở một số khu vực chỉ trong vòng một tuần.
Các nhà khoa học ở New Zealand ghi nhận vụ phun trào núi lửa Hunga Tonga-Hunga Ha'apai thuộc đảo quốc Tonga ở Nam Thái Bình Dương hồi năm 2022 đã làm hủy hoại tầng ozone một cách nhanh chóng.
Núi lửa Hunga Tonga-Hunga Ha'apai trong đợt phun trào hồi tháng 1-2022, hình ảnh do vệ tinh của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản chụp - (Ảnh: NOAA/REUTERS)
Trong nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science ngày 20-10, các nhà khoa học cho rằng sự kiện xảy ra ngày 15-1-2022 khi núi lửa nói trên phun trào mạnh đã tạo ra cột hơi nước khổng lồ cao tới 55km bốc lên không trung, "xóa sổ" 5% tầng ozone ở một số khu vực chỉ trong vòng một tuần. Điều này đánh dấu sự hủy hoại tầng ozone ở tốc độ nhanh.
Đây là vụ phun trào lớn nhất kể từ vụ núi lửa phun trào ở Indonesia năm 1883.
Nhà khoa học Olaf Morgenstern, chuyên nghiên cứu về khí quyển và khí hậu thuộc Viện Nghiên cứu nước và khí quyển quốc gia của New Zealand, cho biết vụ phun trào núi lửa nói trên là vụ phun trào lớn nhất trong thời đại mà loài người đã đạt được nhiều thành tựu chinh phục vũ trụ và không gian. Quy mô lớn này dựa trên sức nổ, độ cao của cột tro bụi và đặc biệt là lượng hơi nước bốc lên vào tầng bình lưu của khí quyển.
Để có được kết quả này, các nhà nghiên cứu đã sử dụng bóng bay có chứa công cụ đo đạc, thả chúng vào không trung để thu thập thông tin về điều kiện thời tiết và tầng ozone do ảnh hưởng của vụ phun trào.
Phương pháp đo này được triển khai ở khu vực gần đảo Reunion tại Ấn Độ Dương và được tiến hành chỉ 5 ngày sau khi vụ phun trào xảy ra.
Sự gia tăng mạnh mẽ lượng hơi nước trong tầng bình lưu đã gây ra hàng loạt tương tác giữa giữa các thành phần khác phun trào từ núi lửa, cuối cùng phá vỡ tầng ozone ở khu vực Ấn Độ Dương và Tây Nam Thái Bình Dương.
Về mặt lý thuyết, nhà khoa học Laura Revell thuộc Đại học Canterbury (New Zealand) giải thích rằng những vụ phun trào núi lửa quy mô lớn có thể tạo ra cột tro bụi, cùng các loại khí, chất rắn và mạt vụn hất tung vào tầng bình lưu, cách bề mặt Trái đất khoảng 15-50km. Đây là khu vực tập trung cao nhất của tầng ozone - "lá chắn" bảo vệ Trái đất.
Sự suy giảm tầng ozone thường diễn ra nhanh chóng sau mỗi vụ phun trào mạnh do hậu quả của những tương tác liên quan đến khí aerosol hay sol khí và khí chlorine. Tuy nhiên, bà Revell cho rằng sự suy giảm 5% tầng ozone là mức đáng kể.
Trong khi đó, lỗ thủng tầng ozone ở Nam Cực chứng kiến sự suy giảm đều đặn khoảng 60% tổng lượng ozone trong bầu khí quyển của Trái đất từ tháng 9 đến tháng 11 mỗi năm.
Ông Olaf Morgenstern nhận định một số vùng cực của Trái đất như Nam Cực có thể sẽ chứng kiến tình trạng suy giảm tầng ozone một cách bất thường sau khi vật liệu núi lửa tràn đến các vùng địa lý này. Ngoài ra, vụ phun trào năm 2022 nói trên có thể ảnh hưởng đến cả những vùng nhiệt đới.