Chấn thương mắt - không thể xem thường

Những chấn thương trong nhãn khoa có thể do tai nạn, chơi thể thao, phẫu thuật, ô nhiễm môi trường, hóa chất hoặc tia cực tím và những bức xạ tia iôn... Chấn thương nặng có thể gây mù lòa, tuy nhiên ngay cả những chấn thương mi cũng không thể xem thường. Điều đáng tiếc là rất ít người sử dụng kính bảo hộ hoặc quan tâm bảo vệ mắt khi hoạt động…

Từ nặng...

Sử dụng hệ kính laze đo và điều trị tật khúc xạ cho trẻ em tại Bệnh viên Mắt Trung ương (Ảnh: TTO)

Một trong những vấn đề đáng báo động hiện nay là rất nhiều em nhỏ bị các loại chấn thương nhãn khoa này. Chấn thương (trong nhãn khoa) không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần bệnh nhân mà kéo theo chi phí chữa trị tốn kém. Hiện nay, 5% các trường hợp mù lòa trên thế giới là do chấn thương. Ở nước ta, chấn thương mắt là nguyên nhân đứng thứ hai gây mù lòa với tỉ lệ 12,4%, sau bệnh đục thủy tinh thể.

Đến nay, chưa có thống kê chính thức nào về số trường hợp bị chấn thương mắt nói chung, trẻ bị chấn thương mắt nói riêng. Theo Bệnh viện Mắt TP.HCM, lứa tuổi bị chấn thương mắt mà bệnh viện tiếp nhận nhiều nhất là từ 7 đến 12. Nhiều ca chấn thương đã được đặt lại thủy tinh thể nhưng khả năng phục hồi thị lực thấp vì việc đặt lại có thể gây đục thủy tinh thể, nguy cơ mù lòa khá cao.

Các bệnh lý thường gặp là rách giác mạc dẫn đến đục hay vỡ thủy tinh thể, vỡ nhãn cầu, rách đứt da mi và lệ quả... Điều đáng lưu ý là tình trạng đa chấn thương, trong đó có chấn thương do trái nổ, các vật nhọn.., nhiều trường hợp được điều trị khẩn trương song cũng không tránh khỏi mù lòa. Cũng theo thống kê của Bệnh viện Mắt TP.HCM, mùa hè là thời gian số trẻ nhập viện vì chấn thương mắt tăng cao. Bệnh viện Mắt Hà Nội cũng tiếp nhận nhiều trường hợp tương tự.

Theo khảo sát của các chuyên gia y tế, những chấn thương nhãn khoa thường xảy ra trong lao động, chẳng hạn như khi thu hoạch lúa (viêm giác mạc mùa gặt); Chấn thương trong sinh hoạt, chiếm 7- 60%; Chấn thương liên quan đến hoạt động giải trí, thể thao, thường xảy ra ở nam giới và lứa tuổi gặp nhiều nhất là từ 10 đến 39; Chấn thương khi đang chơi thể thao có chiều hướng tăng lên và đa số tổn thương thuộc loại đụng giập, xuất huyết tiền phòng; Chấn thương do tai nạn giao thông cũng đang có xu hướng tăng.

Do thiếu cán bộ y tế và những trang thiết bị tối thiểu hỗ trợ việc xử lí chấn thương mắt nên nhiều bệnh nhân chấn thương mắt mặc dù được xử lí sớm vẫn không mang lại kết quả mong muốn. Một trong những cảnh báo ở VN trong xử trí các chấn thương mắt hiện nay là tình trạng dùng sai chỉ định thuốc có corticoid, dẫn đến những hậu quả hết sức nặng nề.

... đến nhẹ

So với các chấn thương nhãn khoa khác, chấn thương mi mắt được xem là nhẹ hơn. Chấn thương mi mắt có nhiều loại. Theo bác sĩ Nguyễn Quốc Anh (Bệnh viện Mắt Trung ương), chấn thương mi có thể đơn thuần tổn thương tại mi, cũng có thể phối hợp với các tổn thương khác như chấn thương vùng hàm mặt, hốc mắt và chấn thương nhãn cầu kèm theo.

Về nguyên tắc, cần phải kiểm tra thị lực, tình trạng của nhãn cầu trước khi phục hồi chấn thương phần mi và bộ phận phụ cận. Nếu chấn thương nặng thì phải chụp cắt lớp vi tính đầu mặt để đánh giá toàn diện tổn thương - phải loại trừ được chấn thương sọ não, nhất là khi rất khó đánh giá tình trạng giảm sút của tri giác (trong trường hợp say rượu hoặc choáng não). Đồng thời, cần loại trừ thủng nhãn cầu. Thông thường, nhãn cầu chấn thương sẽ phối hợp với chấn thương mi và chấn thương hốc mắt.

Trên thực tế, hầu hết những chấn thương mắt từ nặng đến nhẹ đều có thể phòng tránh được. Theo khuyến cáo của các bác sĩ nhãn khoa, trong một số hoàn cảnh có tác động tới mắt thì người tham gia cần sử dụng kính bảo hộ. Mặt khác, các bậc phụ huynh cần chú ý quản lý con cái khi hè về.