'Điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ được đảm bảo an toàn'

Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận được xây dựng với hệ thống cô lập chất phóng xạ không ảnh hưởng tới môi trường, Sergey A. Boyarkin, Phó tổng giám đốc tập đoàn năng lượng nguyên tử Nga Rostatom cho biết.

- Trong cuộc hội thảo hôm 13/4 vừa qua, đại diện Nga nói sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự an toàn của nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận. Có cơ sở nào để dám chắc điều này?

Ông Sergey A. Boyarkin. Ảnh: Hương Thu.

Chúng tôi sử dụng thiết kế của các nhà máy điện thế hệ 3 với mức độ an toàn hơn rất nhiều so với thiết kế thế hệ 2. Một trong những ưu thế, đặc điểm quan trọng nhất của thế hệ 3 là khu vực đảm bảo an toàn trong trường hợp xảy ra sự cố nằm cách nhà máy 800 m. Có nghĩa là khi xảy ra bất kì sự cố nào chất phóng xạ và chất xả thải phóng xạ phải được giữ và cô lập trong phạm vi nhà máy, không vượt qua nhà máy, vì vậy, các nhà máy thế hệ 3 đều đảm bảo an toàn cho dân cư, môi trường ngoài khu vực nhà máy.

Theo như thiết kế nhà máy điện hạt nhân của chúng tôi, các rào cản chất phóng xạ được sắp xếp kế tiếp, giống như con búp bê ở nước Nga. Có con búp bê to ở ngoài và con búp bê nhỏ ở bên trong, tất cả các chất phóng xạ phát sinh đều nằm trong con búp bê nhỏ nhất ở phía trong, các phóng xạ này là thanh nhiên liệu, thậm chí là các bể chứa thanh nhiên liệu đã qua sử dụng nằm trong khu vực đó. Nếu trường hợp con búp bê nhỏ bị phá vỡ thì con búp bê lớn sẽ đảm đương chức năng bảo vệ.

Ngoài ra, theo thiết kế của chúng tôi, các chương trình hệ thống nhà máy điện hạt nhân đảm bảo an toàn chủ động và thụ động. Các hệ thống an toàn thụ động hoạt động không cần sự hỗ trợ của điện áp từ bên ngoài, cũng không cần có điện các hệ thống vẫn hoạt động. Còn các hệ thống an toàn thụ động hoạt động theo nguyên lý tự nhiên như nguyên lý trọng lực, nguyên lý trao đổi nhiệt tự nhiên.

Bên cạnh đó, các hệ thống an toàn thụ động vận hành tự động, người vận hành không thể can thiệp vào hoạt động, không thể tắt hay mở các hệ thống đó. Khi nhiệt độ trong lò phản ứng đó đạt đến mức độ nhất định thì các hệ thống đó khởi động.

- Sự cố ở nhà máy Fukushima của Nhật đang khiến nhiều người lo lắng nếu Việt Nam tiếp tục xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Ông nghĩ sao về điều này?

- Trường hợp Fukushima dùng thiết kế thuộc thế hệ 2, tức là là sử dụng nguyên lý an toàn chủ động, tức là hệ thống làm nguội lò phản ứng sử dụng nguồn năng lượng điện từ máy phát diezel trong trường hợp khẩn cấp. Chính vì vậy, khi mất điện, hệ thống làm mát khẩn cấp đã không hoạt động được dẫn đến sự cố mất nước, làm tăng nhiệt độ và áp suất vùng hoạt động lò phản ứng, gây ra cháy nổ…

Ở nhà máy Fukushima, bể chứa thanh nhiên liệu đã qua sử dụng nằm ngoài phạm vi của lò phản ứng. Còn theo thiết kế của Nga, bể chứa thanh nhiên liệu này nằm trong lớp bảo vệ, phóng xạ không thể lọt ra ngoài.

Chúng tôi xây dựng nhà máy điện hạt nhân theo thiết kế mới của thế hệ 3 như đã nói ở trên, có hệ thống cơ chế cô lập chất nóng chảy, gọi là bẫy nóng chảy. Thiết kế này không có ở các nhà máy điện hạt nhân của Pháp hay của Mỹ. Vì thế, điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ được đảm bảo an toàn.

Với sự lắp ráp và hoạt động của hệ thống cô lập nóng chảy này, thì dù sự cố xảy ra ở mức độ nào với biến đổi như thế nào thì chất nóng chảy không vượt qua khỏi lò phản ứng phóng xạ. Chúng tôi đã sử dụng bẫy nóng chảy này tại nhà máy điện hạt nhân Trung Quốc và được Cơ quan năng lượng nguyên tử thế giới công nhận là hệ thống an toàn nhất thế giới. Hệ thống cô lập chất nóng chảy là điểm khác biệt lớn trong thiết kế thế hệ 3+ với thế hệ 2 được sử dụng tại các nhà máy khác, trong đó có Fukushima.

Sơ đồ một nhà máy điện hạt nhân.

- Nga đã tiến hành công việc đào tạo nhân lực cho điện hạt nhân Việt Nam như thế nào thưa ông?

- Chúng tôi bắt đầu đào tạo nhóm sinh viên Việt Nam đầu tiên tại trường đào tạo thuộc Rosatom. Dần dần trong tiến độ xây dựng số lượng sinh viên Việt Nam được đào tạo sẽ tăng lên.

Chúng tôi đang xây dựng 3 trung tâm đào tạo cho sinh viên. Bên cạnh đó, tại tất cả nhà máy điện hạt nhân do chúng tôi xây dựng, đều có mô hình trung tâm huấn luyện nhân viên vận hành với kích cỡ thực. Tại mô hình này có phòng chỉ huy vận hành nhà máy, bàn điều khiển, hay nút điều khiển đều như trong điều kiện thật.

Chúng tôi cũng sẽ xây dựng mô hình kích cỡ thực như vậy tại nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận. Trung tâm đào tạo huấn luyện này sẽ được xây dựng xong và hoạt động trước khi vận hành điện hạt nhân 2 năm. Ngoài đào tạo sinh viên, chúng tôi còn đào tạo giúp cán bộ quản lý thuộc Cục an toàn bức xạ Việt Nam. Hy vọng khi nhà máy hoặt động, Việt Nam có lượng cán bộ vận hành như quy định.

- Theo kế hoạch, nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận vận hành vào năm 2020, điều này liệu có thực hiện được không thưa ông?

- Trong thời gian gần đây, chúng tôi đã đưa vào hoạt động nhiều nhà máy điện hạt nhân ở Nga và các nước khác đều theo thiết kế thế hệ 3, hoặc 3+ với hệ thống cô lập nóng chảy. Tập đoàn chúng tôi liên tục xây dựng nhà máy điện hạt nhân mà không có thời gian đứt quãng, nên chúng tôi sẽ có kế hoạch xây dựng cụ thể. Chúng tôi cũng là nước duy nhất có đầy đủ kinh nghiệm xây dựng trong nước cũng như nước ngoài. Do đó, tiến độ có được đảm bảo hay không, chúng tôi biết chính xác điều này. Tại Ninh Thuận, nhà máy điện hạt nhân đảm bảo sẽ vào vận hành năm 2020 theo kế hoạch.

- Các bước thực hiện để nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận vận hành vào năm 2020 như thế nào?

- Trong 2 năm tới, chúng tôi sẽ thực hiện xong khảo cứu đánh giá kĩ càng địa điểm xây dựng, sau đó, chúng tôi sẽ kết hợp thiết kế với vị trí xây dựng cụ thể, rồi tiến hành công tác phân tích an toàn với nhà máy, tiến hành nhiều tính toán và thử nghiệm an toàn theo điều kiện cụ thể. Tại Ninh Thuận theo kế hoạch, nhà máy điện hạt nhân sẽ tiến hành khởi công năm 2014.

Trong thời gian xây dựng, 40% công việc giám sát từ bên ngoài, tức là mỗi mối hàn tại nhà máy sẽ do cơ quan pháp quy là Cục an toàn bức xạ hạt nhân Việt Nam kiểm duyệt, cùng với sự giám sát chặt chẽ của bản thân chúng tôi. Với những cân nhắc kĩ trong công việc và lượng thời gian tiến hành, tôi tin tưởng rằng độ an toàn của nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ được đảm bảo, năm 2020 đưa vào hoạt động là thực tế.

Liên quan đến địa điểm chọn nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận, chúng tôi cho rằng, địa điểm Việt Nam chọn đạt yêu cầu. Nhưng khi xây dựng cần xác định địa điểm bố trí lò phản ứng phải có nền tảng vững chắc, nơi bố trí xa điểm đứt gẫy địa chất và bảo vệ không tác động của sóng thần. Theo kinh nghiệm khảo cứu địa điểm, việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận có thể vị trí dịch chuyển 1-2 km, nhưng nhìn chung địa điểm xây nhà máy là tốt.

- Mới đây, Đức cho biết có thể đến năm 2022 họ sẽ dừng hẳn việc xây dựng và hoạt động các nhà máy điện hạt nhân. Ông nghĩ sao về điều này?

- Phần lớn nhà máy điện hạt nhân của Đức đều thiết kế theo thế hệ thứ 2. Việc Đức dừng xây dựng đó là quyết định của Đức. Bên cạnh Đức thì các nhà máy tại Pháp vẫn hoạt động mà còn hoạt động thêm các nhà máy mới. Phần Lan cũng đang xây dựng thêm nhiều các nhà máy điện hạt nhân. Do đó, quan điểm mỗi nước là không giống nhau trong phát triển năng lượng hạt nhân.

Đức khi có quyết định dừng các nhà máy điện hạt nhân, buộc họ phải nhập điện từ Pháp hoặc từ Czech. Đức là nước giàu nên họ có thể có tiền mua điện với giá cao. Tuy nhiên, theo tôi quyết định đó của Đức sẽ ảnh hưởng khả năng cạnh tranh và hàng hóa của Đức, bởi hiện giá điện của Đức đang ở cao và tiếp tục lên cao nữa. Trong khi điện hạt nhân là rẻ nhất so với dạng năng lượng khác.