Hoá thạch sinh vật đánh dấu bước chuyển từ nước lên cạn

Các nhà khoa học cho rằng sinh vật này sống trong vùng nước nông. (Ảnh: BBC)

Hoá thạch động vật tìm thấy ở vùng Bắc cực thuộc Canada đã cung cấp bối cảnh sơ bộ về sự tiến hoá của các loài cá trong quá trình trở thành động vật trên cạn.

Công bố trên Nature, các nhà cổ sinh vật học Mỹ đã cung cấp chi tiết về những hoá thạch được xem là những “liên kết mất tích từ lâu”. Các mẫu vật 383 triệu năm tuổi này được mô tả như những sinh vật giống cá sấu, nhưng có vây thay cho chân, và có thể sống trong vùng nước nông.

Hoá thạch nguyên vẹn của sinh vật mới. (Ảnh: BBC)

Sự chuyển tiếp từ cá và động vật có xương sống trên cạn. (Ảnh: BBC)

Trước phát hiện này, người ta đã biết rằng các loài cá có vây phân thuỳ đã tiến hoá thành những sinh vật sống trên cạn trong kỷ Devon. Song, nếu căn cứ vào hoá thạch thì vẫn còn một khoảng trống giữa Panderichthys - một loài cá sống khoảng 385 triệu năm trước, với các đặc điểm đầu tiên thích nghi với cuộc sống trên cạn - và Acanthostega, loài terapod sớm nhất được biết đến (những động vật sống trên cạn đi bằng 4 chân) có niên đại cách nay khoảng 365 triệu năm. 

Năm 1999, nhà cổ sinh vật học, giáo sư Neil Shubin từ Đại học Chicago và Edward Daeschler từ Học viện khoa học tự nhiên ở Philadelphia, bắt đầu khám phá vùng Bắc cực thuộc Canada trong nỗ lực tìm kiếm “đoạn mất tích” này, và giải thích cho sự chuyển tiếp của sinh vật từ nước lên đất liền.

Sau vài năm tìm kiếm với rất ít thành công, họ đã gặp vận đỏ vào năm 2004. 

Nhóm tìm thấy ba hoá thạch gần như nguyên vẹn của một loài mới, Tiktaalik roseae, trong một khu vực ở Bắc cực có tên gọi Nunavut Territory. Con lớn nhất có chiều dài khoảng 3 mét.

Những sinh vật này có vài đặc điểm của cá: có vây và vảy trên lưng, nhưng cũng mang nhiều đặc điểm chung với các động vật đất liền. Nó có một cái đầu giống cá sấu với mắt nằm ở đỉnh và một cái cổ sơ khai - điều không thấy ở cá.

“Khi xem xét cái vây, chúng tôi thấy có bả vai, khửu, và một dạng cổ tay nguyên thuỷ, những yếu tố rất tương đồng với tất cả các động vật bước đi trên đất liền”, giáo sư Shubin cho biết. “Về cơ bản chúng tôi đã có trong tay một loài vật mà cấu tạo cơ thể hỗ trợ cho việc sống trên cạn”, ông nói.

Các nhà khoa học cũng tin rằng vị trí của mắt coh vật cho thấy có thể nó sống trong vùng nước nông.

“Chúng tôi đã tìm thấy một sự chuyển tiếp rất có ý nghĩa tại một thời điểm quan trọng. Ý nghĩa của nó ở chỗ đây là một hoá thạch làm mờ đi ranh giới giữa hai dạng sống - giữa loài vật sống dưới nước với một loài sống trên cạn”.

T. An