Nhịp sinh học và tai biến mạch máu não

Sự chuyển động của thời gian, của mùa, giờ và những tác động của thiên nhiên đã ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe con người trong đó có tai biến mạch máu não (TBMMN). Vì vậy chúng ta cần có những hiểu biết cần thiết để hạn chế những tác động xấu này.

Rối loạn tuần hoàn não gây TBMMN

Khi tuần hoàn não bị rối loạn là lúc nguy cơ TBMMN xảy ra nhiều nhất. Đây là tình trạng rối loạn tuần hoàn não cấp tính. Cơn thiếu máu não thoáng qua nếu có những điều kiện thuận lợi như stress, tăng huyết áp đột ngột, tăng áp lực tim... giảm tuần hoàn máu cũng sẽ chuyển nhanh chóng thành TBMMN. Mức độ rối loạn nhẹ, tuần hoàn não có thể phục hồi được nhưng nếu là cấp tính và nặng thì có thể dẫn đến tử vong hoặc gây tàn phế suốt đời. Đây là bệnh hay gặp ở người từ 40 tuổi trở lên, có liên quan nhiều đến tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, nam giới mắc nhiều hơn nữ. Người ta cho rằng có sự phân biệt này ở nam và nữ là do nữ giới trải qua quá trình sinh đẻ, ít uống rượu và ít nghiện thuốc lá như nam giới.

Tuổi tác, giới tính, nghề nghiệp và những thói quen không tốt cho sức khỏe là những tác nhân quan trọng dẫn đến sự hình thành căn bệnh này. Tuy nhiên, có một vấn đề cần được quan tâm nữa là sự chi phối của nhịp sinh học với sự tiến triển của bệnh. Đó là giờ, mùa, vùng và những yếu tố thời tiết khác.

Mối liên hệ giữa nhịp sinh học và TBMMN

Tất cả các cơ quan trong cơ thể con người đều chịu sự tác động của tự nhiên và phải dần thích nghi với nó. Các cơ quan này đều có những đỉnh riêng trong ngày. Do vậy, trong điều trị tại bệnh viện, các bác sĩ rất quan tâm đến nhiệt độ của người bệnh vào lúc sáng sớm và chiều tối, các xét nghiệm được tiến hành vào buổi sáng. TBMMN là một bệnh lý nguy hiểm, đe dọa tính mạng và làm tàn phế con người rất trầm trọng, quan tâm đến các đỉnh gây ra bệnh là điều cần đặc biệt chú ý, nhất là những người có nguy cơ cao: nhiều tuổi, béo phì, tăng huyết áp, vữa xơ động mạch...

Nhiều nghiên cứu của các nhà chuyên môn cho thấy, sự biến thiên của huyết áp trong 24 giờ đã tác động đến sự hình thành bệnh lý TBMMN. Người ta thấy rằng 3 giờ sáng là lúc huyết áp xuống thấp nhất, nhịp tim giảm và hô hấp cũng giảm. Vào lúc 5 giờ sáng huyết áp tăng nhanh, tim đập mạnh và nhịp thở đều. Quãng thời gian từ 18 - 19 giờ cũng là thời điểm huyết áp tăng cao trong ngày. Thực tế điều trị tại bệnh viện cho thấy, nhiều người bệnh nhập viện khi bệnh phát tác vào các thời điểm nói trên, có thể ngày hôm qua họ còn khỏe mạnh bình thường nhưng ngày hôm sau đã là bệnh nhân, nếu không được cấp cứu kịp thời có thể tử vong. Chính vì vậy đây là những thời điểm rất nguy hiểm cho TBMMN xuất hiện, rất cần được chú ý.

Rối loạn tuần hoàn não gây TBMMN không chỉ chịu tác động của thời gian trong ngày mà còn theo mùa. Tại Việt Nam, mức độ TBMMN cũng có sự khác biệt từng vùng. Theo nghiên cứu tại Cà Mau thì TBMMN thường xảy ra vào sáng sớm và những tháng có mưa, túc là từ tháng 4 - 8. Tại Cần Thơ, bệnh xuất hiện nhiều hơn vào tháng 8, 12 và tháng 1. Còn tại miền bắc thì bệnh lại xuất hiện vào các ngày có gió mùa Đông Bắc, mưa phùn, trời lạnh ẩm và đặc biệt là từ lúc 4 - 10 giờ.

Trong quan niệm dân gian, người ta nói nhieu đến năm hạn, năm tuổi, nhất là đối với những người bị bệnh. Thực tế thì hầu hết những bệnh nhân TBMMN đã có tuổi, họ mang sẵn trong mình những nguy cơ bệnh tiềm tàng được tích tụ từ trước, gặp điều kiện thuận lợi là bệnh bùng phát. Lúc huyết áp đang tăng cao, gặp gió lạnh làm mạch máu co lại đột ngột dẫn đến tuần hoàn não bị ngừng cung cấp máu đột ngột, hay mạch máu đã bị xơ vữa mà uống nhiều rượn cũng làm tăng áp lực động mạch gây phình vỡ động mạch não...

Nắm bắt nhịp sinh học để phòng bệnh

Hầu hết nhĩmg người bị TBMMN thường chủ quan với thời tiết giờ giấc. Chính vì vậy lời khuyên. đối với những người có nguy cơ là cần mặc ấm khi trời lạnh, không tiếp xúc với thời tiết lạnh một cách đột ngột, không nên tắm ngay khi vừa ở ngoài trời nắng nóng về. Người cao tuổi không nên thức giấc ra khỏi giường ngay vào lúc sáng sớm, cần bình tĩnh và được sự trợ giúp nếu có dấu hiệu chóng mặt, buồn nôn, đau đầu, tê bì các chi, nửa người vì đây là dấu hiệu đầu tiên của TBMMN. Những người này cũng cần ngủ đủ 8 giờ/ngày, không nên thức quá khuya, không sử dụng các chất kích thích như rượn, bia, thuốc lá. Nên có chế độ dinh dưỡng giàu vitamin, giàu chất xơ, ít muối và lipid ngay từ tuổi trẻ để tránh bị xơ vữa động mạch và tăng huyết áp.

Bên cạnh sự chi phối của môi trường tự nhiên thì môi trường xã hội cũng đang tạo áp lực mạnh mẽ đến căn bệnh này, đó là tình trạng stress tại cơ quan, gia đình. Thói quen ăn uống nhiều chất đạm, mỡ, ít tập luyện cũng làm bệnh sớm xuất hiện ở nhiều người trẻ tuổi. Tóm lại, đây là một bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng, do vậy nếu xuất hiện những dấu hiệu bất thường đã nêu trên cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đi cấp cứu tại các cơ sở y tế.