Những điều bất ngờ về các hành tinh lùn

Hành tinh lùn là gì?

2.011

Kể từ khi được phát hiện vào năm 1930, sao Diêm Vương đã có một chút rắc rối. So với những hành tinh khác, sao Diêm Vương không chỉ nhỏ hơn mà còn nhỏ hơn cả mặt trăng của Trái đất. Nó cũng có lực hấp dẫn cực thấp.

Đồng thời, bề mặt của Sao Diêm Vương giống bề mặt của các hành tinh trên cạn như Sao Hỏa, Sao Kim hoặc Trái Đất, nhưng lại khác các hành tinh gần nó là các hành tinh khí Jovian như Sao Thiên Vương hoặc Sao Hải Vương. Trên thực tế, quỹ đạo của Sao Diêm Vương rất thất thường khiến nhiều nhà khoa học ban đầu tin rằng nó có nguồn gốc từ một nơi khác trong không gian và lực hấp dẫn của Mặt trời đã kéo nó vào.

Sao Diêm Vương bị hạ cấp thành hành tinh lùn vào năm 2006.

Những tính chất này đã thách thức quan điểm khoa học về trong việc xem xét sao Diêm Vương có được xếp hạng là một hành tinh không trong nhiều năm. Cho đến khi phát hiện ra Eris vào năm 2005, thì Liên minh Thiên văn Quốc tế ( IAU ) mới xác định tiêu chí phân loại với Eris và các vật thể khác có cùng đặc điểm với Sao Diêm Vương. Từ đó, định nghĩa cho các hành tinh lùn đã được tạo ra và Sao Diêm Vương bị hạ cấp vào năm 2006.

Vậy hành tinh lùn là gì, chúng khác hành tinh “thật” như thế nào và đặc điểm của chúng ra sao?

Lịch sử của các hành tinh lùn

Hành tinh lùn là một thiên thể gần như đáp ứng định nghĩa của một hành tinh “thật”. Theo IAU, tổ chức đặt ra các định nghĩa cho khoa học hành tinh, một hành tinh phải:

Có quỹ đạo Mặt trời.
Có đủ khối lượng để đạt được trạng thái cân bằng để tạo ra hình cầu.
Chi phối quỹ đạo của nó và không chia sẻ nó với các đối tượng khác.

Các hành tinh lùn không hề có quỹ đạo riêng. Đây là lý do chính khiến sao Diêm Vương mất vị thế, vì nó chia sẻ một phần quỹ đạo với vành đai Kuiper, một vùng dày đặc các thiên thể không gian băng giá.

Dựa trên định nghĩa này, IAU đã công nhận 5 hành tinh lùn: Pluto, Eris, Makemake, Haumea và Ceres. Có bốn thiên thể hành tinh nữa, đó là Orcus, Sedna, Gonggong và Quaoar, được đa số cộng đồng khoa học công nhận là hành tinh lùn.

Có thể ghi nhận thêm sáu hành tinh nữa trong những năm tới và dự đoán có tới hơn 200 hành tinh lùn khác tồn tại trong Hệ Mặt trời, nằm bên ngoài trong vành đai Kuiper.

Ceres là hành tinh lùn được biết đến sớm nhất và nhỏ nhất trong danh mục hành tinh lùn hiện nay. Trước đây được phân loại là một tiểu hành tinh vào năm 1801, nó được xác nhận là một hành tinh lùn vào năm 2006. Ceres nằm giữa sao Hỏa và sao Mộc trong vành đai tiểu hành tinh và nó là hành tinh lùn gần Trái đất nhất.

Sự thật thú vị về hành tinh lùn

Dưới đây là một vài sự thật thú vị về các hành tinh lùn được phát hiện trong hệ mặt trời của chúng ta:

Ceres mất 6kg khối lượng hơi nước mỗi giây

Kính viễn vọng Không gian Herschel quan sát thấy những chùm hơi nước bốc lên từ bề mặt của Ceres. Điều này xảy ra khi một phần bề mặt băng giá của Ceres nóng lên và biến thành hơi nước.

Một ngày ở Haumea kéo dài 3,9 giờ

Haumea có vẻ ngoài độc đáo do chuyển động quay nhanh đến mức nén hành tinh này thành hình dạng giống quả trứng. Tốc độ quay và nguồn gốc va chạm của nó cũng khiến Haumea trở thành một trong những hành tinh lùn có vật chất dày đặc nhất được phát hiện cho đến nay.

Eris đã từng được coi là vị trí của hành tinh thứ 10

Eris là hành tinh lùn nặng nhất trong hệ mặt trời, vượt quá 28% khối lượng của sao Diêm Vương . Do đó, nó là một ứng cử viên nặng ký để trở thành hành tinh thứ mười nhưng không đáp ứng được các tiêu chí do IAU đề ra.

Sao Diêm Vương được phủ 1/3 là băng

Thành phần của hành tinh này gồm 2/3 đá và 1/3 băng, chủ yếu là hỗn hợp khí mêtan và carbon dioxide. Một ngày trên Sao Diêm Vương là 153,6 giờ , xấp xỉ 6,4 ngày Trái Đất, khiến nó trở thành một trong những hành tinh lùn quay chậm nhất.