Phòng chống cháy rừng từ vệ tinh

Hệ thống này dựa trên công nghệ GIS (Geographic Information System - hệ thống thông tin địa lý) và ảnh viễn thám...

• Huế ứng dụng GIS về hệ thống thu gom chất thải
  
• Lũ quét Yên Bái có thể dự đoán nhờ công nghệ GIS?

Ứng dụng công nghệ GIS vào phòng chống cháy rừng

Trong khuôn khổ hợp tác giữa UBND TP Hải Phòng và Viện Hàn lâm Khoa học- Công nghệ Việt Nam, Viện Địa lý (Viện Hàn lâm KH-CN Việt Nam) vừa bàn giao cho Hải Phòng hệ thống phần mềm cảnh báo cháy rừng trên đảo Cát Bà.

Hệ thống này dựa trên công nghệ GIS (Geographic Information System - hệ thống thông tin địa lý) và ảnh viễn thám sẽ hỗ trợ trực tiếp công tác quản lý rừng và phòng cháy chữa cháy rừng tại Vườn Quốc gia (VQG) Cát Bà.

Năm nào cũng cháy rừng

Hải Phòng có khoảng 20.000 ha rừng, trong đó hơn 10.000 ha là rừng đặc dụng, còn lại là rừng phòng hộ.

Những năm gần đây, ngoài hệ thống các văn bản tạo thành hành lang pháp lý trong việc bảo vệ rừng, thành phố còn chỉ đạo trực tiếp các cơ quan, đơn vị chức năng và các địa phương chú trọng công tác phòng cháy, chữa cháy rừng.

Tuy nhiên, tình trạng cháy rừng năm nào cũng xảy ra, khiến các dải rừng, từ rừng non (mới trồng) đến rừng già (nguyên sinh) luôn đứng trước nguy cơ bị “xóa sổ”.

Phần lớn diện tích rừng của Hải Phòng hiện nay phân bố xen kẽ giữa các khu dân cư, nằm nhiều tại các khu du lịch nên thường xuyên xảy ra cháy do người dân, khách du lịch thiếu ý thức.

VQG Cát Bà có tổng diện tích hơn 16.000 ha đất tự nhiên với địa hình rộng, phức tạp và hiểm trở, nhiều cửa ngõ dễ xâm nhập nên rất khó khăn trong công tác phòng, chống cháy rừng.

Rừng Cát Bà được coi là một khu rừng độc đáo trên núi đá vôi của cả vùng biển Đông Bắc nước ta. Vườn có mức độ đa dạng sinh học cao với trên 3.000 loài động thực vật, vì vậy việc phục hồi sau cháy rừng ở đây thường rất lâu.

Một chòi gác rừng tại VQG Cát Bà

Những năm gần đây, Cát Bà xảy ra cháy rừng liên tục. Năm 2001 có 2 vụ cháy rừng, năm 2004 có 11 vụ, năm 2007 có 17 vụ, năm 2014 có 2 vụ... Đặc biệt, chỉ 40 ngày đầu năm 2009, đã xảy ra tới 6 vụ cháy rừng đặc dụng ở các xã: Phù Long, Trân Châu và thị trấn Cát Bà.

Theo đánh giá của Hạt Kiểm lâm huyện Cát Hải, đây là thời điểm và cũng là năm có số vụ cháy rừng nhiều nhất tại địa phương trong vòng 20 năm trở lại đây.

Tuy các vụ cháy hầu hết ở quy mô nhỏ, diện tích rừng thiệt hại không lớn, song hậu quả về môi sinh, môi trường là không nhỏ, nhất là khi diện tích cháy rừng lại nằm trong khu vực có lượng khách du lịch tới tham quan thường xuyên.

Theo anh Đỗ Xuân Thiệp, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm VQG Cát Bà, phần lớn các vụ cháy rừng là do người dân thiếu ý thức gây cháy rừng.

Có thể do hút thuốc lá, vứt tàn thuốc gây cháy rừng, thậm chí có nhiều trường hợp do thù hằn cá nhân đã đốt rừng khoán của người bị hại. Cháy rừng ở Cát Bà thường xảy ra vào khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau.

Những năm gần đây, lực lượng kiểm lâm đã tăng cường tuần tra canh gác, ứng trực đồng thời tuyên truyền, vận động nhân dân cùng bảo vệ rừng.

VQG Cát Bà nhìn từ một chòi gác rừng

Theo ThS. Đỗ Minh Phương, Viện Quy hoạch và thiết kế nông nghiệp (Bộ NN-PTNT), cần có một hệ thống giải pháp đồng bộ để phòng tránh cháy rừng và bảo vệ môi trường sinh thái cho toàn khu vực VQG Cát Bà.

ThS. Đỗ Minh Phương cho rằng, rất cần lập hệ thống dự báo phòng chống cháy rừng tại các trạm quan sát của VQG Cát Bà với các phương tiện tiên tiến như hệ thống thông tin địa lý, ảnh viễn thám, nhằm cung cấp các dữ liệu cảnh báo những vị trí, khu vực có nguy cơ cao về cháy rừng.

Để chủ động hơn trong công tác này, ngoài việc làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức người dân, tu bổ rừng thường xuyên, tăng cường tuần tra bảo vệ rừng… thì Hải Phòng cần đầu tư nhiều hơn nữa cho việc xây dựng lực lượng, trang thiết bị phục vụ phòng cháy, chữa cháy rừng.

Giải pháp công nghệ

Trước yêu cầu thực tiễn, UBND TP Hải Phòng đã “đặt hàng” Viện Địa lý xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử về tài nguyên rừng và phần mềm cảnh báo cháy rừng ở đảo Cát Bà.

Hệ thống được thiết kế dưới hình thức của một bộ Atlas điện tử đa phương tiện hoạt động trên máy tính cá nhân, bao gồm các thành phần chính là bản đồ, hình ảnh, âm thanh, video, các thông tin mô tả về tình hình quản lý tài nguyên rừng tại đảo Cát Bà.

Bên cạnh đó, hệ thống còn có mô hình cảnh báo cháy rừng dựa trên các dữ liệu GIS và thời tiết.

Thời gian tới, công nghệ GIS và viễn thám sẽ được tăng cường ứng dụng trong nông nghiệp (xây dựng bản đồ tài nguyên nước, mùa màng, tính toán chỉ số thực vật trên toàn lãnh thổ để đưa ra dự báo về khô hạn; giám sát, dự báo tình hình SX các loài cây trồng chủ lực và nuôi trồng thủy sản, kiểm soát tàu đánh cá trên biển, giám sát lũ lụt và thảm họa thiên tai…).

Mô hình được tính toán từ các bản đồ đầu vào như nhiệt độ, độ ẩm, thảm thực vật, sức gió, hướng địa hình, độ dốc... Các tham số này được thành lập từ việc giải đoán ảnh vệ tinh, số liệu các trạm đo và tải xuống trực tiếp từ trung tâm dự báo thời tiết của NASA (Cơ quan Hàng không và vũ trụ Mỹ) thông qua mạng Internet.

Anh Đỗ Xuân Thiệp đánh giá, hệ thống này rất có ý nghĩa đối với VQG Cát Bà. Nó cho phép dự báo các khu vực có nguy cơ cháy rừng dựa trên những tính toán khoa học, đưa ra kết quả dự báo nhanh chóng và mang tính cập nhật cao.

Hệ thống tuy không trực tiếp ngăn chặn việc cháy rừng xảy ra nhưng có khả năng vạch ra các khu vực có nguy cơ cháy rừng cao và đánh giá mức độ nguy hiểm, giúp các nhà quản lý đưa ra giải pháp phòng, chống cháy rừng và đề ra phương án quản lý lửa rừng hiệu quả hơn. Phần mềm cũng hỗ trợ phát hiện cháy rừng ở thời điểm hiện tại.

Ông Nguyễn Văn An, GĐ Sở KH-CN Hải Phòng nhận định, nhóm chuyên gia đã thu thập một bộ dữ liệu thực tiễn mới nhất, chính xác nhất để tạo nên sự tin cậy của các yếu tố đầu vào cho xây dựng phần mềm dự báo nguy cơ cháy rừng tại đảo Cát Bà. Kết quả dự báo có độ tin cậy cao, có giá trị thực tiễn.

Viện Địa lý cho biết, công nghệ GIS và viễn thám đang được tiến hành ứng dụng trong phòng chống cháy rừng tại Lào Cai, Hải Phòng, Phú Yên, Quảng Ninh.