Hiện trạng của đại dịch AIDS ở Nga hiện đã tồi tệ hơn rất nhiều so với Tây Âu và Bắc Mỹ, do tỷ lệ lây lan cao ở những nhóm đối tượng như người đồng tính và công nhân sex.
Mặc dù vậy, mức độ tồi tệ cụ thể đến đâu thì vẫn chưa được định lượng chính xác. Chỉ biết rằng, tỷ lệ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD) ở Nga đang “cao ngất ngưởng”, bỏ xa phương Tây và gia tăng nguy cơ lây AIDS rõ rệt.
Tồi tệ hơn cả châu Phi
"Riêng về phương diện này, Nga rất giống với châu Phi”, một chuyên gia về AIDS bình luận. “Ở châu Phi, nếu như tỷ lệ sinh đẻ rất cao thì tỷ lệ này ở Nga lại thấp. Do đó, nếu như Nga có tỷ lệ người mắc AIDS chỉ 3% thì dân số của họ cũng bị giảm tới 6%”, chuyên gia này phân tích. Do đó, ở Nga, AIDS còn đáng sợ hơn cả ở châu Phi. “Ở Lục địa đen, những người bệnh qua đời sẽ có dân số mới thay thế, còn Nga thì không”.
Từ các công nhân sex, HIV nhanh chóng lây lan ra cộng đồng tại Nga.
Tổ chức UNAIDS thì khẳng định, nếu có một khu vực trên thế giới khiến họ lo ngại về tỷ lệ lây nhiễm HIV vẫn không ngừng tăng lên, trong khi tất cả các khu vực khác đều đã chững lại hoặc giảm xuống, thì đó không phải là châu Phi, Châu Á hay Mỹ La tinh. Đó chính là Đông Âu, với những quốc gia như Nga và Ukraina, nơi một báo cáo cách đây không lâu của UNICEF đã đưa ra một thông tin gây sốc. Tỷ lệ mắc bệnh đã tăng tới... 700% kể từ năm 2006 trở lại đây.
Khủng hoảng trong thầm lặng
Theo Reuters, HIV/AIDS giống như một cuộc khủng hoảng “thầm lặng”, hoành hành trong “bóng đêm” suốt 10 năm qua tại khu vực này. Đông Âu hiện là mái nhà của một phần tư số người nghiện ma túy của cả thế giới (3,7 triệu người). Hầu hết trong đó là thanh niên và thiếu niên. Các chuyên gia tin rằng, đây chính là nguồn phát tán AIDS đầu tiên, trước khi lây lan sang nhóm công nhân sex/gái mại dâm (đại bộ phận có độ tuổi dưới 30).
Theo ước tính, tính đến cuối năm 2010, có khoảng 1,5 triệu người tại Nga và Ukraina đang phải sống với virus HIV trong người. Khoảng 160.000 bệnh nhân AIDS phát sinh trong năm 2010 và 90.000 người khác mất mạng vào tay Căn bệnh thế kỷ. Số bệnh nhân AIDS tại Nga hiện chiếm khoảng 1% dân số, trong khi tỷ lệ này của Ukraina là 1,1%.
Năm 2006, Tổ chức Y tế Thế giới WHO từng cảnh báo rằng việc thiếu vaccine ngừa HIV và thuốc kìm hãm virus HIV tại khu vực Đông Âu có thể dẫn tới tình trạng kháng thuốc.
Cách tiếp cận khác
Hơn bất cứ khu vực nào khác trên thế giới, Đông Âu cần phải hành động quyết liệt và khẩn cấp. Vấn đề sẽ trở nên vô cùng nghiêm trọng nếu HIV tiếp tục lan từ những nhóm người bệnh hẹp ra số đông dân chúng, UNAIDS cảnh báo.
Không có gì khó hiểu khi nước Nga đang phải chạy đua với thời gian để chống lại căn bệnh AIDS. Tình thế đã buộc các nhà khoa học Nga thay vì tập trung theo hướng nghiên cứu cơ chế phòng HIV chuyển sang tìm kiếm phương thuốc chữa trị dứt điểm. Với tỷ lệ mắc bệnh mới và tử vong vì bệnh rất cao như hiện nay, áp dụng các giải pháp tiêm vaccine phòng bệnh như một số quốc gia phương Tây được cho là “không phù hợp với thực tế”. Sức ép về dân số không-thể-thay-thế buộc người Nga phải nghĩ đến những biện pháp chống AIDS nhanh, hiệu quả và triệt để hơn.