Nếu như câu trả lời của bạn là anh em nhà Wright thì bạn không hẳn là đúng mà cũng không hẳn là sai. Người đầu tiên chế tạo ra máy bay là anh em nhà Wright (1900) - đó là kiến thức phổ biến nhất hiện nay.
Tuy nhiên, người đầu tiên lái máy bay lại không phải là anh em nhà Wright đâu, mà là một người tên Alberto Santos-Dumont. Liệu có lầm lẫn gì ở đây chăng?
Trên thực tế, những cái "đầu tiên" trong lịch sử không phải lúc nào cũng được quy định rõ ràng. Muốn biết được người đầu tiên chế tạo ra máy bay, ta cần phải xét đến tất cả những khía cạnh như: máy bay có chạy bằng năng lượng hay không, có điều khiển được hay không, nó phải bay được bao xa, bao lâu hoặc lên tới được độ cao bao nhiêu...
Và dưới đây là danh sách các "ứng cử viên" nổi bật nhất cho vị trí "nhà phát minh máy bay đầu tiên" cũng như chi tiết các ý tưởng của họ.
1. Kiến trúc sư, họa sĩ... Leonardo da Vinci
Leonardo Da Vinci.
Thông qua hàng trăm ghi chép của thiên tài toàn năng người Ý này, ta có thể thấy rõ ước muốn được chao liệng trên bầu trời của ông. Vào năm 1485, ông đã phác họa bản thiết kế một chiếc máy bay dựa trên cấu tạo của chim và dơi.
Một trang phác thảo máy bay của Leonardo da Vinci (1452-1519).
Chiếc máy này bao gồm đôi cánh rất to gắn với một khung gỗ. Người lái sẽ phải nằm sấp xuống phía bên trong và điều khiển đôi cánh chuyển động lên xuống bằng một tay quay gắn với nhiều que và ròng rọc.
Tuy nhiên, chưa có ghi chép nào chứng thực là ông đã dựng được chiếc máy bay này. Hơn nữa theo các chuyên gia ngày nay thì vì không có động cơ, chiếc máy bay khó có thể nào cất cánh. Và nếu Leonardo thử bay xuống từ trên cao, rất có khả năng ông sẽ không còn lành lặn.
Cấu tạo của máy bay do thiên tài Leonardo da Vinci nghĩ ra.
2. Kỹ sư người Pháp - Clément Ader
Clément Ader.
Sau 4 năm lên ý tưởng và nghiên cứu tài liệu, vào năm 1886, kỹ sư người Pháp - Clément Ader (1841 - 1925) đã thiết kế chiếc máy bay có hình thù nửa dơi, nửa máy hơi nước mang tên Éole.
Khi được vận hành thử vào năm 1890, nó đã bay lên được một vài mét nhờ động cơ hơi nước trọng lượng thấp.
Máy bay "Éo le" của Clément Ader.
Sau đó, Ader bắt đầu chế tạo một chiếc máy bay mới mang tên Avion II. Dù Ader nói rằng ông đã bay thử nó vào năm 1892, nhưng rốt cục không ai tin ông cả, và cũng không có bằng chứng chứng minh điều này. Thậm chí, người ta cho rằng dự án này đã bị bỏ giữa chừng.
3. Nhà thiên văn học Samuel Langley
Samuel Langley.
Vào năm 1891, nhà thiên văn học người Mỹ - Samuel Langley (1834 - 1906) bắt đầu bắt tay vào thiết kế mô hình máy bay vận hành bằng động cơ hơi nước và xăng.
Đến năm 1896, ông hoàn thành và đặt tên cho chiếc máy bay không người lái này là Aerodrome số 5. Sử dụng hệ thống hơi nước một xi-lanh, nó đã bay được 1 km phía trên dòng sông Potomac sau đó hạ cánh xuống nước.
Máy bay Aerodrome Number 5 của Samuel Langley.
6 tháng sau, anh em của nó, Aerodrome số 6 thì bay được đến 1,5km.
Và người anh em của nó - Aerodrome Number 6.
Lại nói về Clément Ader. Học hỏi từ Langley, Ader đã cho ra mắt chiếc máy bay đời thứ 3 của ông, có tên gọi Avion III. Được lên ý tưởng từ năm 1982, nó có hình dáng to, đẹp và ra dáng loài dơi hơn Éole. Nhưng vào năm 1897, dù chưa cất cánh, nó đã gặp sự cố và hư hỏng nặng; từ đó Ader không còn thiết tha với việc chế tạo máy bay nữa.
Và thế là Langley trở thành người dẫn đầu ngành hàng không thế giới. Nhờ các mối quan hệ chính trị của mình, ông được Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ và Viện Smithsonian trao tặng 70.000 đôla (hơn 1,5 tỷ đồng theo tỉ giá hiện tại) để tiếp tục nghiên cứu và chế tạo máy bay.
Với số tiền đó, năm 1898, Langley bắt tay vào chế tạo một chiếc máy bay mới mang tên 50-hp Aerodrome A. Sau hai lần chạy thử, một phần của nó đã bị kẹt vào máy phóng và chìm luôn xuống sông. Tóm lại là thất bại!
Chiếc máy bay 50-hp Aerodrome A của Samuel Langley.
4. Nhà phát minh người Đức - Karl Jatho
Karl Jatho.
Cũng vào năm 1897, một nhà phát minh người Đức tên Karl Jatho (1873 - 1933) đã dựng nên một chiếc máy bay ba lớp, nhìn vào giống như người lái bị mấy lớp đĩa kẹp vậy. Dù không có hệ thống điều khiển, nó đã bay được lên khoảng 1m và di chuyển được 18m.
Vào năm 1903, chiếc máy bay mới chỉ có hai lớp của ông đạt được độ cao 3m và đi được 60m nhưng vẫn chưa có hệ thống điều khiển. Jatho thừa nhận rằng, máy bay của ông chỉ đơn giản là quá yếu nên không thể bay cao và nhanh hơn được.
Chiếc máy bay của Karl Jatho.
5. Anh em nhà Wright
Anh em nhà Wright.
Sẽ thật thiếu sót nếu không nhắc đến anh em nhà Wright trong danh sách này. Từ năm 1899 đến năm 1902, hai anh em Orville và Wilbur Wright hì hục thiết kế, bay thử và hoàn thiện các phiên bản tàu lượn của mình ở North Carolina. Sang năm 1903, họ chạy thử chiếc máy bay mang tên Flyer cải tiến từ tàu lượn bằng đường trượt.
Wilbur đã điều khiển Flyer bay lên cao tận 34 m. Nhưng khi hạ cánh, bánh lái phía trước của nó lại bị hư hỏng nặng.
Chiếc máy bay Flyer của anh em nhà Wright.
3 ngày sau, sau khi sửa lại bánh lái, họ đặt đường ray trượt trên nền đất phẳng và bay 4 lượt. Orville và Wilbur thay phiên nhau điều khiển. Lượt bay sau lại có thời gian dài hơn lượt bay trước và không gặp bất kỳ sự cố nào cả. Lượt cuối cùng đạt được độ cao 3m và di chuyển được đến 260m.
Xui xẻo thay, trên đường về kho đựng, Flyer bị gió thổi lộn vòng và hư hỏng nặng. Hai anh em nhà Wright không sửa Flyer mà làm một máy bay khác, mang tên Flyer II.
Máy bay Flyer II.
Flyer II được công bố với báo chí vào năm 1904. Lần này, họ thực hiện các chuyến bay thử tại trường bay Huffman Prairie ở Dayton. Vì gió ở đây khá nhẹ, họ đã dựng nên một máy phóng. Flyer II đã đạt kỷ lục khi bay vòng quanh được tận 5 phút.
Năm 1905, Flyer III chính thức cất cánh. Wilbur đã lái nó qua 40 km trong vòng 38 phút trước khi hạ cánh vì cạn nhiên liệu. Nghĩa là phi công muốn dừng lúc nào cũng được.
Và máy bay Flyer III.
Một tuần sau đó, Liên đoàn Thể thao hàng không Thế giới (FAI) được thành lập ở Paris. Họ treo thưởng cho các hạng mục, như bay được trên 25 m hay đến 100 m chẳng hạn. Tuy nhiên không rõ vì lý do gì, máy bay anh em nhà Wright lại không đủ tiêu chí nhận thưởng.
5. Phi công Alberto Santos-Dumont
Phi công người Brazil này chính là nhân vật đã được vinh danh tại Olympic Rio 2016. Lúc bấy giờ, sau khi đã chế tạo thành công khí cầu có động cơ, ông chuyển sang chế tạo máy bay vào cuối năm 1905 với đích ngắm là giải thưởng của FAI.
Năm 1906, ông cho chạy thử chiếc máy bay 14-bis của mình. Nó di chuyển được khoảng 7m trong vòng tay tán thưởng của mọi người xung quanh. Hơn một tháng sau đó, nó bay được 60m và nhận được giải thưởng đầu tiên của FAI.
Nhờ được gắn thêm cánh phụ để dễ giữ thăng bằng hơn, 14-bis sau đó đã bay được tận 220m.
Chiếc máy bay 14-bis của Alberto Santos-Dumont (1873 - 1932).
Nhiều người đã chỉ ra thiếu sót trong các tiêu chí nhận giải của 14-bis và cho rằng FAI đã thiên vị Santos-Dumont vì lúc này ông đang sống ở Pháp.
Giờ chắc bạn đã đoán ra được lý do vì sao Alberto Santos-Dumont lại được tưởng niệm ở lễ khai mạc Olympic rồi nhỉ? Dù 14-bis ra đời và bay sau Flyer của anh em nhà Wright đến 3 năm, lại có thời gian bay ngắn hơn và khó điều khiển hơn, nhưng nó lại được cho là có chuyến bay thành công đầu tiên trên thế giới vì được công nhận bởi FAI.
Vậy rốt cuộc ai là người đầu tiên chế tạo máy bay? Câu trả lời là ở bạn thôi. Dù sao thì khoa học và lịch sử không phải lúc nào cũng là nhân tố quyết định mọi vấn đề.