Canxi có vai trò rất quan trọng trong việc quyết định độ cứng cáp, phát triển chiều cao,… của trẻ nhưng nếu không nắm được những dấu hiệu và cách bổ sung canxi cho trẻ thì bé có thể bị thiếu canxi mà bạn không biết. Đặc biệt, trong giai đoạn dưới 1 tuổi nếu không cung cấp đủ lượng canxi kéo dài sẽ dẫn đến còi xương, chậm lớn và ảnh hưởng rất nhiều đến các giai đoạn phát triển về sau của trẻ.
Dấu hiệu trẻ sơ sinh bị thiếu canxi và hướng dẫn bổ sung canxi đúng cách cho trẻ
Các chuyên gia Nhi khoa khuyến cáo rằng, đối với trẻ từ 0-6 tháng tuổi mỗi ngày cần bổ sung lượng canxi cần thiết là 300mg, từ 7-12 tháng tuổi là 400mg. Trẻ dưới 6 tháng tuổi có thể không cần bổ sung canxi bên ngoài nếu bú mẹ hoàn toàn bởi trong sữa có đủ lượng canxi cần thiết cho nhu cầu của trẻ.
Khi trẻ lớn hơn, nhu cầu canxi cao hơn nên có thể bổ sung bằng sữa giàu canxi, các chế phẩm từ sữa hoặc thực phẩm khác như đậu nành, hải sản.
Dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu canxi
- Trẻ quấy khóc, ngủ không ngon giấc, khi ngủ hay giật mình. Mỗi lần như vậy, trẻ có những cơn khóc thét, co cứng toàn thân, đỏ và tím mặt, cơn khóc kéo dài và có thể nhiều giờ hoặc suốt đêm. Càng dỗ, càng ru, càng cho bú, trẻ càng khóc nhiều, có thể ngưng thở trong cơn khóc.
- Bé hay vặn mình, ọc sữa
- Ra nhiều mồ hôi, nhất là khi ngủ.
- Tóc rụng thành đường hình vành khăn sau gáy.
- Hay có những cơn co thắt thanh quản gây khó thở, nấc cụt, ọc sữa…
Những trường hợp nặng có thể ngưng thở và thở nhanh, có các cơn tăng nhịp tim và có thể gây suy tim. Trẻ bị còi xương nặng do thiếu canxi thì thóp chậm liền, đầu bẹt, lồng ngực dô, chân vòng kiềng hoặc chữ bát, chậm mọc răng, chậm phát triển kỹ năng vận động.
Trẻ lớn hơn thường có những biểu hiện mệt mỏi, biếng ăn, gầy yếu, chóng mặt, đổ nhiều mồ hôi, ngủ không ngon giấc…
Nguyên nhân khiến cho trẻ sơ sinh thiếu canxi
- Trẻ sơ sinh thiếu chế độ tắm nắng phù hợp nên phải đối mặt với chứng thiếu vitamin D và nguy cơ tụt canxi trong máu.
- Tình trạng thiếu canxi kéo dài có thể do bé thiểu năng tuyến giáp trạng.
- Do chế độ dinh dưỡng của bé chưa hợp lý.
- Do mẹ mắc chứng tiểu đường, nhiễm độc thai nghén…
- Do bé bị ngạt, bị thiếu oxy trong máu trong quá trình sinh.
Phòng và điều trị tình trạng trẻ thiếu canxi
- Nhiều trường hợp thiếu canxi nhẹ, bác sĩ có thể cho bé uống canxi, kết hợp với vitamin D hàng ngày cho đến khi nào lượng canxi trong cơ thể bé ở mức cân bằng.
- Để chủ động phòng ngừa bệnh còi xương và chứng hạ canxi máu do còi xương, các bà mẹ có con nhỏ cần bảo đảm nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ.
- Bạn cũng nên cho bé tắm nắng hàng ngày (trước 9h sáng) để bé tăng cường hấp thu canxi thông qua quá trình tổng hợp vitamin D. Nên bế con ra ngoài phòng, ngồi ở nơi không có gió lùa, để lộ tay, chân, lưng, ngực, bụng của trẻ ra ánh nắng mặt trời chừng 10 – 15 phút. Cho trẻ uống vitamin D mỗi ngày.
- Bữa ăn hàng ngày của mẹ cũng cần có thêm những thực phẩm giàu canxi như tôm, cua, cá, sữa, rau muống, rau ngót, rau dền, rau đay, rau mồng tơi, vừng, đậu tương… (chú ý xem xét nếu bé bị dị ứng).
- Khi trẻ bắt đầu ăn bổ sung, cần ưu tiên những thực phẩm giàu chất dinh dưỡng và canxi, nhớ cho trẻ ăn thêm dầu, mỡ, uống nước hoa quả tươi và ăn thêm quả chín. Phòng ở của trẻ cần thoáng, sạch sẽ, nhiều ánh sáng.
Tìm hiểu về nhu cầu canxi của trẻ em và vai trò quan trọng của canxi
Canxi có vai trò quan trọng đối với sự phát triển chiều cao và sức khỏe xương của trẻ em. Trẻ càng lớn, nhu cầu canxi càng tăng lên. Cha mẹ cần chú ý để bổ sung đúng lượng canxi cho trẻ, tránh tối đa việc bé thừa hay thiếu canxi.
Thiếu canxi, lâu ngày trẻ sẽ bị còi xương, chậm lớn và dẫn đến những bệnh lý khác. Theo thống kê mới nhất của Viện Y xã hội học, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi của Việt Nam là 29,3%, một phần do trẻ bị thiếu canxi. Tuy nhiên, nếu bổ sung thừa canxi cũng gây ra những hậu quả không tốt như táo bón, đau xương, buồn nôn. Nếu thừa, lượng canxi có thể tích tụ làm gây vôi hóa thận, giảm hấp thu các chất khoáng khác như sắt, kẽm, magie… Việc bổ sung canxi trực tiếp từ viên uống hay các loại cốm cho bé nên có ý kiến tham khảo của bác sĩ.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), nhu cầu canxi theo độ tuổi cụ thể như sau:
Canxi và vitamin D là bộ đôi không thể tách rời nhau bởi vitamin D là chất dẫn truyền để cơ thể hấp thu canxi. Vì thế, bên cạnh việc bổ sung canxi, mẹ cũng nên cho bé bổ sung vitamin D bằng cách phơi nắng buổi sáng hay qua thực phẩm quen thuộc hàng ngày như lòng đỏ trứng, cá hồi, dầu gan cá, sữa, sữa chua…
Chế độ ăn đầy đủ canxi
Canxi có thể được nạp vào cơ thể bằng bữa ăn hàng ngày thông qua một số loại thực phẩm như: các món hải sản gồm tôm, cua, sò, cá… các loại rau gồm rau diếp, bắp cải, cải xoăn, cần tây… giúp tăng cường sức khỏe xương. Vitamin K trong rau xanh là yếu tố hình thành của osteocalcin, osteocalcin giúp tích tụ canxi vào xương. Tuy nhiên, khó có thể cân đong đo đếm chính xác hàm lượng canxi nạp vào từ những bữa ăn của bé cũng như phải cân bằng các nhóm chất khác trong khẩu phần. Thông thường, bé chỉ nạp khoảng 20% lượng canxi qua thức ăn, còn lại sẽ bài tiết ra ngoài. Ngoài ra, cha mẹ nên bổ sung canxi từ sữa, sữa chua, các chế phẩm của sữa để giúp bé phát triển chiều cao.
Bổ sung canxi và vitamin D bằng sữa chua
Cũng như sữa, sữa chua có thể cung cấp cho bé canxi và vitamin D cùng những dưỡng chất thiết yếu khác. Trung bình trong hộp 100mg sữa chua có khoảng 110mg canxi cùng với một số chất khác như: 140 I.U vitamin A, 60 I.U vitamin D3, 150 mcg vitamin B2, 0,45mcg vitamin B12, 90mg phốt pho, 3g chất béo. Bên cạnh đóng vai trò cung cấp canxi cho bé, sữa chua còn giúp cân bằng hàm lượng dinh dưỡng giúp bé phát triển tốt hơn. Vitamin D trong sữa chua cũng giúp canxi được hấp thụ tốt hơn cho cơ thể.
Để giúp bé hấp thụ tối đa lượng canxi trong sữa chua, phụ huynh nên cho trẻ ăn trước khi đi ngủ. Theo nghiên cứu, sau 12 giờ đêm, hàm lượng canxi trong cơ thể xuống thấp, đây là môi trường thích hợp để hấp thụ chất.
Những cách đưa canxi vào chế độ dinh dưỡng của trẻ
- Bữa sáng: Cho trẻ ăn loại ngũ cốc điểm tâm giòn luôn có sữa tươi kèm theo. Nếu trẻ không “chịu” món sữa này, có thể thay thế bằng bún riêu cua mềm dễ nuốt có tàu hũ hoặc bánh đúc đậu phụ chiên chấm tương vốn rất giàu canxi.
- Đăng ký cho con vào danh sách uống sữa ở trường lớp.
- Trời nóng, khuyến khích trẻ ăn kem hay uống loại đồ uống từ sữa ướp lạnh, có thêm cacao hay trái cây như dâu, cam mà trẻ thích hơn sữa đơn thuần rất nhiều.
- Trời mưa lạnh, cho trẻ uống sữa cacao nóng với vài chiếc bánh quy giòn lạt hay mặn có tăng cường canxi.
- Tận dụng máy xay sinh tố sáng chế ra những đồ uống hấp dẫn có sữa, kem (làm từ sữa) hay sữa chua đông thành kem với hương vị vani, chuối, dứa, sầu riêng, mãng cầu, ca cao…
- Cho trẻ ăn bánh có nhân trộn thêm sữa.
- Thêm sữa bột gầy vào xốt những món ăn mặn như ra-gu, ca-ri thịt, đậu, khoai…
- Cho trẻ ăn pho mai và sữa chua vào những bữa phụ.
- Giải khát: Cho uống nước cam, quýt.
- Cho trẻ ăn nhiều rau xanh như rau muống, bó xôi, bông cải xanh giàu canxi hoặc các rau khác.
Quan trọng hơn cả là giải thích cho con bạn hiểu rằng nếu muốn cao, khỏe, đẹp thì cần uống sữa mỗi ngày hoặc ăn sữa chua, pho mai, kem làm từ sữa.
Mỗi bữa ăn, thay vì uống nước, các cháu nên uống ¼ lít sữa (1 ly lớn), người lớn cũng uống 1 ly. Nếu sợ các bé béo vì sữa, có thể dùng sữa “gầy”; trẻ đang tuổi học sinh nên uống sữa có 2% chất béo, các bé lẫm chẫm biết đi thì uống sữa nguyên kem.
Các bà mẹ cần làm gì để bé đủ canxi?
Trong giai đoạn đầu đời, để tăng sức để kháng và tránh tình trạng thiếu canxi, trẻ phải được bú mẹ sớm, bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 4-6 tháng đầu và kéo dài đến 18-24 tháng.
Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng cho bé cũng cực kỳ quan trọng. Bố mẹ nên sử dụng các thực phầm giàu can xi như sữa, các chế phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua,..), sữa tươi, sữa nguyên kem. Ngoài ra , các loại rau lá có màu xanh sậm, hải sản, cá, đậu,… cũng là những nguồn cung cấp canxi tự nhiên tốt cho cơ thế.
Bên cạnh đó việc tập cho bé vận động ngoài ánh nắng, tắm nắng cũng góp phần bổ sung vitamin D và canxi.
Chỉ khi nào thực sự cần thiết, các bà mẹ mới nên cho con mình dùng thuốc bổ dung canxi nhưng phải theo sự hướng dẫn cụ thể và tư vấn của bác sĩ. Thời gian bổ sung canxi cũng rất quan trọng, bởi vào ban ngày nếu bổ sung canxi cho trẻ thì các chất axit folic và axit tannic có nhiều trong thức ăn dạng thực vật sẽ kết hợp với ion canxi hình thành muối canxi không thể hòa tan, bài tiết trực tiếp ra ngoài mà cơ thể không hấp thụ được. Còn trong thức ăn dạng động vật lại chứa nhiều chất béo, kết hợp với ion canxi cũng sẽ bị đào thải ra ngoài.
Đồng thời cũng không được bổ sung canxi lúc đói vì lúc đó đường miệng vẫn cần acid, dạ dày mới có thể phân giải thành các ion canxi để cơ thể hấp thụ, trong khi acid chỉ tiết khi thức ăn nhai trong khoang miệng. Vì vậy, việc bổ sung can vì vào thời điểm này là vô tác dụng.
Ngoài việc bổ sung canxi cho trẻ, các mẹ nhất là có trẻ trong giai đoạn dưới 1 tuổi cần ăn đầy đủ, đa dạng các loại thức phẩm, ăn thêm bữa hoặc uống 200ml sữa trước khi ngủ.
Như vậy, không chỉ nắm được các dấu hiệu nhận biết tình trạng thiếu canxi ở trẻ mà các mẹ nên có những phương pháp đúng đắn để bổ sung canxi cho trẻ để tránh được tình trạng thiếu canxi có thể xảy ra với trẻ nhà mình.
Bổ sung canxi cho trẻ thế nào cho đúng?
Trẻ từ 1- 2 tuổi cần 500mg/ngày. Từ khoảng 4 – 8 tuổi cần 800mg/ngày và từ 9 tuổi trở lên cần 1.300mg/ngày.
Các thực phẩm như sữa và những chế phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua) chứa chất này dồi dào nhất. Sữa nguyên kem và sữa tươi có hàm lượng canxi như nhau. Ngoài ra, rau lá có màu xanh sậm, hải sản (tôm, cua, nghêu…), cá, đậu là những nguồn cung cấp canxi tự nhiên cho cơ thể.
Các mẹ vẫn có thể cho con uống chung canxi với các loại thuốc trị bệnh. Tuy nhiên canxi có thể tương tác với vài loại thuốc như: kháng sinh tetracyclin, thuốc trị bệnh tuyến giáp… Vì vậy, khi bổ sung canxi cần được sự tham vấn của bác sĩ. Bạn nên cho trẻ dùng viên bổ sung canxi carbonate sau khi ăn. Ngoài ra, vitamin D giúp cơ thể tăng cường hấp thụ canxi. Bạn nên cho trẻ tắm nắng, tham gia các hoạt động ngoài trời. Đây là nguồn cung cấp vitamin D tự nhiên cho cơ thể dồi dào nhất.
Khi mua các loại can xi dưới dạng thuốc, cần phải chọn các sản phẩm canxi dễ hấp thu, không gây kích ứng dạ dày, ít gây tác dụng phụ. Nên cho trẻ uống theo chỉ dẫn của bác sĩ, vì khi uống quá nhiều dẫn đến thừa canxi cũng không tốt có thể gây sỏi thận, tiết niệu, xương cốt hóa sớm làm trẻ bị lùn.
Chế độ ăn của người mẹ trong giai đoạn cho con bú sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến dinh dưỡng và sức khỏe của trẻ. Vì vây, chế độ ăn của người mẹ cần tăng cường các chất giàu canxi như: cá, tôm, cua, thịt, trứng, sữa…đó cũng là cách cung cấp canxi dồi dào cho con bạn từ khi còn nhỏ.
4 món ăn bổ sung canxi cho bé mà các mẹ nên nấu
1. Bột gạo, cá
Trong cá chứa hàm lượng canxi rất cao, giúp chắc xương, phát triển não của trẻ. Cá cung cấp đầy đủ các loại dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Nên thường xuyên cho trẻ từ 4 tháng trở lên ăn món này.
Nguyên liệu:
- Bột gạo (hoặc bột dinh dưỡng) 100g
- Cá lọc lấy thịt 1 con
- Rau cải ngọt 15-20g
- Muối ăn 1 thìa cà phê.
Cách làm:
- Cho bột vào nước lã khuấy đều thành hồ.
- Sau đó cho vào nồi, đun sôi khoảng 8 phút thì cho rau cải và cá đã làm sạch vào.
- Nấu cho đến khi chín, nêm muối vừa ăn là được.
2. Bánh bột tôm khô rau cải bổ sung canxi rất tốt cho trẻ
- Nguyên liệu:
- Tôm khô 5g
- Rau cải trắng 50g
- Trứng gà 1 quả
- Bột mì
- Một ít gia vị.
Cách làm:
Nhân bánh: Ngâm tôm khô vào nước ấm rửa sạch, giã nhuyễn, cho vào với trứng gà rán chín đánh tơi; rau cải trắng rửa sạch nhúng vào nước sôi, sau đó cắt thành từng đoạn giã nhỏ, trộn đều với trứng gà làm thành nhân bánh ; Làm vỏ bánh xong, cho nhân vào làm thành bánh nhỏ, hấp chín là được.
Tôm khô rất giàu canxi, rau cải khi nấu chín sẽ loại bỏ đi một số axit oxalic, axit phutic, càng có lợi hơn đối với cnxin trong quá trình hấp thụ . Trứng gà có rất nhiều điểm tốt cũng không cần phải nói nhiều nữa, trẻ con 10 tháng trở lên nhất định rất thích loại bánh này .
3. Xương hầm trứng gà – đậu phụ
Trứng gà, đậu phụ không chỉ giàu chất canxi, mà còn rất thơm ngon, dễ ăn. Đặc biệt dùng cho trẻ em dưới 1 tháng tuổi chưa biết nhai là rất tốt.
Nguyên liệu:
- Trứng gà 1 quả
- Đậu phụ 1 miếng
- Xương sườn lợn 150g
- Mớ hành thái nhỏ.
Cách làm:
- Trứng gà đập vỡ, đánh đều.
- Đậu phụ bóp nát.
- Xương hầm lấy nước. Sau đó cho đậu phụ vào nấu chín, tiếp tục cho gia vị, trứng gà vào. Nêm thêm ít hành vào là được.
4. Xương hầm – Mì đũa
Nguyên liệu: Xương ống heo, hoặc xương bò 200g, mì đũa 5g, rau cải 50g, muối ăn một ít, dấm gạo 1 ít .
Cách làm: xương ống đập dập, cho vào nước lạnh hầm chín , sau khi nước sôi cho một ít dấm gạo vào tiếp tục hầm 30 phút cho mềm. Sau đó lọc lấy nước bỏ xương, tiếp tục cho mì đũa vào nồi nấu sôi . Cho sau đã rửa sạch thái mỏng vào nồi nước dùng nấu chín. Cuối cùng cho gia vị vào nếm vừa ăn là được .
Nước xương hầm chứa hàm lượng can xi rất cao , đồng thời cũng rất giàu Protein, chất béo, sắt, và các loại vitamin, bổ sung chất can xin và sắt, phòng bệnh loảng xương và thiếu máu rất tốt cho trẻ em từ 1 tuổi trở lên.