Thời tiết thuận lợi, hoạt động giám sát mùa màng lỏng lẻo, đặc biệt là ở các vùng chiến sự và những thách thức do đại dịch Covid-19 đã gây ra cuộc khủng hoảng châu chấu.
Covid-19 "giúp" châu chấu sinh sôi chưa từng gặp từ trước đến nay
Bỗng nhiên bầu trời lại tối sầm tại trang trại rộng hơn 4 hecta của ông Michael Gatiba ở Nakuru, Kenya, ông sững sờ nhận ra sự xuất hiện hàng triệu con châu châu. "Nó giống như một cơn bão", ông Gatiba, 45 tuổi, nói qua điện thoại. "Chúng bao phủ mọi vật".
Đó là những gì đã diễn ra 3 tháng trước đây. Mặc dù ông Gatiba nói rằng ông rất may mắn vì thiệt hại từ loại côn trùng là rất nhỏ, nhưng ông lo ngại rằng nạn châu chấu đang hoành hành khắp châu Phi, Trung Đông và châu Á trong 2 năm qua sẽ quay trở lại tàn phá vụ mùa của mình.
Khi châu chấu bắt đầu trở lại vào nửa cuối tháng 6, các chuyên gia cảnh báo rằng, nếu các nước không tiếp tục nhận được sự trợ giúp để ngăn chặn loài gây hại này thì hàng triệu người ở ít nhất 23 quốc gia rơi vào tình trạng thiếu ăn vào cuối năm nay. "Chúng tôi không thể làm gì được. Châu chấu không sinh sản ở đây nhưng chúng có thể xuất hiện bất cứ lúc nào", ông Gatiba nói. Mất mùa có thể khiến vợ chồng Gatiba và bốn đứa con lâm vào cảnh túng thiếu.
Theo Tổ chức Nông lương LHQ (FAO), châu chấu sa mạc là một loài côn trùng gây hại thuộc họ châu chấu. Với tuổi đời chỉ có 3 tháng nhưng trong môi trường thích hợp, loài gây hại này thậm chí có thể tăng dân số gấp tới 20 lần và di chuyển theo những đàn khổng lồ tàn phá các loại cây trồng.
Theo cách chuyên gia, thời tiết thuận lợi, hoạt động giám sát mùa màng lỏng lẻo - đặc biệt là ở các vùng xung đột - và những thách thức trong việc tiếp cận các nguồn tài nguyên do đại dịch COVID đã gây ra cuộc khủng hoảng châu chấu khi loài côn trùng này đạt đến quy mô chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ. "Ngay cả ông tôi cũng chưa chứng kiến những việc như thế này bao giờ", Gatiba nói.
450 tỷ con châu chấu bị diệt
Những con châu chấu đang phá hoại mùa màng và sinh sôi nảy nở ở Kenya, Ethiopia, Somalia và Djibouti. Người ta dự kiến chúng sẽ bắt đầu di chuyển địa bàn hoạt động khi gió đổi chiều vào cuối tháng này và một số con sẽ bay đến Sudan. Bà Melissa Williams, chuyên gia cao cấp về phát triển nông nghiệp của Ngân hàng Thế giới cho biết, có những lo ngại rằng côn trùng có thể thâm nhập sâu hơn vào Tây Phi và gây hại tại một số quốc gia nghèo nhất thế giới.
Cùng thời điểm, những đàn châu chấu khác trong những tuần gần đây đang tàn phá mùa màng ở Ấn Độ và Pakistan, đặc biệt tại các tỉnh Punjab và Sindh và các khu vực xung quanh.
Tuy nhiên, các cơ quan quốc tế và chính quyền địa phương đang đạt được tiến bộ đáng kể. "Từ đầu năm nay, chúng tôi đã tiêu diệt khoảng 450 tỷ con châu chấu", Cyril Ferrand, người đứng đầu nhóm phục hồi của FAO ở Đông Phi nói.
Phun thuốc trừ sâu là cách hiệu quả nhất để kiểm soát châu chấu sa mạc và các quốc gia quen với loài ăn hại này như Sudan và Eritrea đang triển khai chương trình phun thuốc trừ sâu quy mô để kiểm soát sự sinh sản của loài côn trùng này. Tuy vậy, việc theo dõi và phun thuốc trừ sâu không được triển khai ở các khu vực hẻo lánh của Bán đảo Ả Rập hồi năm 2018, nhất là đất nước bị chiến tranh tàn phá Yemen.
Sau nhiều cơn mưa lớn do hai cơn bão nhiệt đới từ Ấn Độ Dương đã hình thành nên 1 thảm thực vật tươi tốt, giúp cho châu chấu phát triển và sinh sôi. "Thông thường, tuyến phòng thủ đầu tiên dịch châu chấu là Yemen", bà Williams nói. Nhưng "vì ở đó có chiến sự nên rất khó tiếp cận và triển khai hoạt động phòng chống côn trùng gây hại. Do đo, mọi chuyện mới vượt khỏi tầm kiểm soát".
Triển khai các chiến dịch phun thuốc trừ sâu tại các khu vực hòa bình cũng không có hiệu quả ngay lập tức. Nhiều quốc gia hiện đang bị lũ côn trùng này tấn công đã nhiều năm không tiếp xúc trực tiếp loài châu chấu và không có chuyên môn để đối phó với sinh vật gây hại này, ông Ferrand nói. Lần bùng phát dich châu chấu cuối cùng ở Kenya cách đây 70 năm, trong khi lần cuối cùng nhìn thấy châu chấu ở Uganda 60 năm trước đây.
Đại dịch COVID đang là một thách thức khác. Ông Ferrand nói rằng các nước đã gửi chuyên gia và các thiết bị cần thiết để diệt châu chấu trước khi các nước đóng cửa biên giới. FAO cũng đã đặt mua các thiết bị bao gồm thuốc trừ sâu, theo lô thay vì theo 1 đơn đặt hàng duy nhất đề phòng trường hợp việc vận chuyển cả lô hàng bị gián đoạn do dịch bệnh.
Ngoài việc tập trung vào việc giảm thiểu thiệt hại do châu chấu gây ra, các cơ quan và chính phủ đang nỗ lực để giải quyết mối quan tâm cấp bách về việc thiếu lương thực.
Trong khi FAO gia hạn thời gian nhận tài trợ để kêu gọi sự đóng góp từ các chính phủ và người dân trên toàn thế giới nhằm đảm bảo rằng họ có thể duy trì chiến thắng trước sự bùng phát của nạn châu chấu thì mỗi khi ngước lên bầu trời, những người nông dân như ông Gatiba lại cảm thấy bất an. Thiệt hại một vụ thu hoạch ngô lớn trong 2 tháng tới có thể khiến gia đình ông không đủ tiền trả học phí của 4 đứa con.