Hàng trăm chú chó tiền sử được khai quật trên khắp miền tây nam nước Mỹ cho thấy động vật họ chó đóng vai trò quan trọng trong tín ngưỡng của người Mỹ cổ.
Theo Dody Fugate, nhân viên quản lý tại Bảo tàng Nghệ thuật & Văn hóa người da đỏ ở Santa Fe, New Mexico thì trong suốt khu vực này, chó được phát hiện chôn cùng với trang sức, bên cạnh người lớn và trẻ em, được sắp xếp cẩn thận theo nhóm hoặc đặt theo những vị trí liên quan đến những cấu trúc quan trọng.
Fugate đang tiến hành khảo sát việc chôn cất chó trong vùng, và phát hiện trên cho thấy loài vật này chiếm vị trí nổi bật trong đời sống chủ nhân hơn vị trí thú nuôi đơn thuần.
“Tôi cho rằng chó ở Thế giới mới vùng tây nam được dùng để đưa người sang thế giới bên kia và đôi khi chúng cũng có mặt trong các nghi lễ nhất định ở vị trí con người.”
Để thực hiện công trình nghiên cứu của mình, Fugate thu thập dữ liệu về các vị trí chôn cất và nhắc những cộng sự khảo cổ của mình ghi lại khi phát hiện di thể của chúng trong quá trình khai quật.
“Tôi đã có dữ liệu của gần 700 khu vực chôn cất chó, một phần lớn trong số này được chôn theo nhóm ở những nơi thiêng liêng hoặc được chôn cùng với người.”
Nhiều nơi chôn cất tập trung ở tây nam New Mexico và dọc biên giới Arizona-Mexico. “Toàn bộ khu vực này đầy những nhóm người và chó.”
Fugate trình bày những phát hiện của mình tại buổi họp thường niên của Cộng đồng khảo cổ Mỹ tại Vancouver, Canada vào tháng 3.
Một xác ướp chó tự nhiên được khai quật ở Arizona năm 1921, một trong 700 con chó được phát hiện chôn cất ở miền tây nam Mỹ. Công trình nghiên cứu mới về tục chôn cất chó cho rằng động vật họ chó đóng vai trò quan trọng trong tín ngưỡng của người Mỹ cổ. (Ảnh: Dody Fugate) |
Lịch sử 1.900 năm tục chôn cất chó
Dữ liệu của Fugate cho thấy chôn cất chó phổ biến nhất vào khoảng từ năm 400 trước Công nguyên đến năm 1100 sau Công nguyên.
Fugate cho rằng “Những nấm mộ người càng xưa thì càng có khả năng phát hiện ra chó được chôn cùng.” Cho đến những năm 1400 và 1500, việc chôn chó theo người đã dừng lại. Thực chất, người da đỏ Pueblo và Navajo ngày nay tin rằng chôn chó là sai trái.
Dáng vẻ của những con chó cổ đại như thế nào còn là một câu hỏi mở, nhưng tàn tích cho thấy chúng đa dạng hơn người ta vẫn nghĩ.
Fugate đã chứng kiến di thể của những con chó cổ đại tai mềm và tai nhọn, đuôi dài hoặc đuôi xoắn, thân hình nhỏ hoặc gầy và cao lêu nghêu.
Thậm chí còn có những con chó trắng, được phát hiện chôn dọc biên giới Arizona-Utah. Lông của chúng được dùng để dệt quần áo tế lễ.
Bà kết luận “Chúng thực sự rất đa dạng.”
Chó - đối tượng quan trọng của các nhà khảo cổ?
Susan Crockford là nhà cổ động vật học tại ĐH Victoria, Canada, nghiên cứu về các giống chó ở tây bắc Thái Bình Dương. Bà đồng ý rằng di thể của chó thường bị xem nhẹ trong quá trình khai quật khảo cổ.
Các nhà khảo cổ học thường kiểm nghiệm xương động vật tại nơi khai quật với ý nghĩ người cổ dùng những thức ăn gì hơn là mối quan hệ giữa người và chó.
“Vì những con chó này không xuất hiện với tư cách nguồn lương thực, chúng thường bị bỏ qua với suy nghĩ rằng chúng chẳng có gì quan trọng… chính vì vậy những chi tiết ghi lại về chúng không đáng kể.”
Crockford cho rằng vai trò tâm linh của những chú chó là một trong những chức năng quan trọng nhất của chúng trong vùng, có lẽ chỉ đứng thứ hai sau vai trò đi săn và chăn gia súc.
Fugate cho biết dữ liệu mà bà thu thập sẽ đem lại cho giống chó vai trò chủ chốt trong việc tìm hiểu quá khứ.
“Không tin rằng chó có thể có mối quan hệ tôn giáo với con người cũng đồng nghĩa người ta đang bỏ sót một phần lớn trong tôn giáo cổ xưa. Nếu ta không tin tưởng vào khả năng trên, có thể ta sẽ làm thất thoát một lượng lớn thông tin về các tín ngưỡng cổ và suy nghĩ của người cổ.”